تاریخ انتشار
سه شنبه ۱ شهريور ۱۴۰۱ ساعت ۱۳:۰۸
کد مطلب : ۴۵۱۷۰۷
توقف قطار احیای برجام در واشنگتن؛
رونمایی از بزرگترین مانع در مسیر احیای برجام / احیای برجام باید خود را در سفره مردم نشان بدهد
۰
کبنا ؛ پایگاه خبری «هیل» در گزارشی ضمن اشاره به آخرین تحولات مرتبط با معادله احیای برجام، به طور خاص به این نکته اشاره می کند که برخلاف جو سیاسی حاکم بر آمریکا در شرایط کنونی، احیای برجام مناسب ترین و بهترین گزینه جهت مهارِ توانمندی های اتمی ایران است و در مسیر احیای برجام، این ایران نیست که باید به عنوان بزرگترین مانع جهت دستیابی به یک توافق در نظر گرفته شود(از منظر آمریکا)، بلکه چالش و مانع اصلی در شرایط کنونی، نوعِ کنشگری و مواجهه کنگره آمریکا با هرگونه توافق احتمالی است.
پایگاه خبری هیل در این رابطه می نویسد: «"جو بایدن" رئیس جمهور آمریکا از زمانِ حضور در کاخ سفید در تلاش بوده تا زمینه را جهت احیای توافق برجام یعنی همان توافقی که "دونالد ترامپ" در سال 2018، آمریکا را به صورت یکجانبه از آن خارج کرد، فراهم کند. در این راستا در ماه های اخیر و در قالب مذاکرات اتمی وین، گزارش های خبری مختلفی دال بر این مساله منتشر شده که دستیابی به یک توافق در دسترس است و پس از مدت کوتاهی شاهد بوده ایم که گمانه زنی های خوش بینانه در این رابطه راه به جایی نبرده اند. در این چهارچوب عملا با جریانی تکراری از مذاکرات اتمی مواجه بوده ایم.
به گزارش کبنا، فرارو نوشت، غیرشفاف بودنِ روند مذاکرات وین و در عین حال عدم وجود تصویری روشن از این مساله که ایران دقیقا چه می خواهد و یا با چه چیزهایی می تواند موافقت کند، تا حد زیادی موجب شده تا نسبت به این مساله که اساسا یک توافق در دسترس است، بدبینی و تردیدهای جدی ایجاد شود. ورای جزئیات یک توافق که در مورد آن مذاکرات فشرده ای انجام می شود، سخت است که تصور کنیم ایران در یک توافق احتمالی با محوریت احیای برجام، با توجه به تضعیف چشم انداز تداوم و ثباتِ آن، مزایای جدی را ببیند.
توجه داشته باشیم که موضوع توافق اتمی ایران به مساله ای سیاست زده در سیاست داخلی آمریکا تبدیل شده و احتمالِ اینکه یک رئیس جمهورِ جمهوریخواه در آینده نزدیک بار دیگر آمریکا را از چهارچوب توافق جدید(همچون ترامپ) خارج کند کم نیست، و این مسئله عدم تضمین خروج از برجام توسط دولت آمریکا در شرایط فعلی بیش از پیش از اهمیت برخوردار شده است. در این میان نباید فراموش کرد که عملکرد نه چندان مناسب بایدن به عنوان رئیس جمهور آمریکا و ثبتِ 40 درصد محبوبیت مردمی برای وی(بر اساس آخرین نظرسنجی ها) نیز تا حد زیادی این چشم انداز را تقویت کرده است.
با این همه اگر ما این گزاره را بپذیریم که تیم های مذاکراتی حاضر در جریان مذاکرات اتمی وین می توانند بر حدس و تردیدها و اختلاف نظرها فائق آیند و به توافقی دست یابند، هنوز یک مانع اساسی دیگر در مسیر اجرایی شدنِ این توافق وجود دارد که عملا هرگونه بازگشت به برجام را پیچیده تر می کند: "نقش آفرینی کنگره آمریکا". در حالی که دولت اوباما در حال مذاکره در مورد نسخه اصلی و اولیه توافق برجام در سال 2015 بود، کنگره، برجام را تصویب کرد و رئیس جمهور وقتِ آمریکا نیز "لایحه بازبینی توافق هسته ای ایران" را به قانون تبدیل کرد. این قانون به کنگره آمریکا امکان نظارت بر توافق برجام را می داد.
لایحه بازبینیِ توافق اتمی ایران در برگیرنده مجموعه ای از الزامات و گزارش های دوره ای بود که قوه مجریه آمریکا می بایست آن ها را در مورد تصدیق تبعیت و همراهی ایران با مفاد توافق برجام تهیه می کرد. اضافه بر این، ماده ای نیز در لایحه بازبینی توافق اتمی ایران وجود داشت که رئیس جمهور را مکلف می کرد هر توافقی را که با محوریت مساله اتمی ایران به آن دست یافته، جهت یک دوره بررسی 30 روزه به کنگره ارائه کند. در طی این دوره، اگر کنگره "قطعنامه عدم تایید" را صادر کند، رئیس جمهور آمریکا عملا از توانایی هرگونه لغو تحریم‌ها علیه ایران که مرتبط با توافق هسته ای باشد، محروم می شد. لایحه بازبینی توافق هسته ای ایران به صورت ذاتی به کنگره در مورد توافق برجام حق وتو می داد. البته که این حق وتو در مورد هرگونه توافق جدید و یا اصلاح شده با ایران نیز برقرار بود.
آنچه از حیث قانونی مشخص نیست این نکته می باشد که اگر آمریکا و ایران، هر دو بار دیگر به برجام بازگردند و خود را ذیل مفاد آن قرار دهند، آیا این تحرک به معنای یک توافق جدید است که بایستی بار دیگر به کنگره نیز تسلیم شود؟ از حیث حقوقی جواب این سوال چندان روشن نیست. از منظر سیاسی نیز بسیار سخت است که تصور کنیم که دولت بایدن بخواهد مساله ای نظیر توافق برجام را که در عرصه سیات داخلی آمریکا محل مناظرات و بحث های گسترده است، بدون توجه و بی اعتنایی به این موضوع که نظارت کنگره نیز باید در قالب آن لحاظ شود، به پیش برد.
در ماه مِی، مذاکره کننده ارشد دولت بایدن درمساله ایران یعنی "رابرت مالی" در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا حاضر شد و تاکید کرد هر توافقی را که دولت بایدن در قالب معادله اتمی ایران حاصل کند، در قالب "لایحه بازبینی توافق هسته ای ایران" به کنگره آمریکا ارائه خواهد شد و کنگره دوره 30 روزه ای را جهت بررسی این توافق در اختیار خواهد داشت.
در این نقطه باید پرسید که اگر توافقی حاصل شود و به کنگره آمریکا ارائه شود، آیا از شانس تصویب شدن توسط کنگره برخوردار است؟ پاسخ کوتاه به این سوال این است که شاید تصویب شود با این حال، باید بپذیریم که این روند، روندی پُر از مخاطره و چالش خواهد بود.
هر سناتور می تواند با توافق جدید مخالفت کند که این مساله برای اینکه از قدرت قابل توجهی برخوردار شود نیاز به جذب 60 رای نیز دارد. شاید یک نَه قاطع به توافق جدید ارائه نشود با این حال احتمالا رای های منفی بیشتری در قیاس با دوره ای که نسخه اولیه توافق برجام در سال 2015 تصویب می شد، ارائه خواهد شد. در این راستا سناتور "باب منندز" رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، خود یکی از منتقدان جدی توافق برجام است و بارها به صراحت از فرآیند انجام گرفتن مذاکرات با محوریت احیای برجام انتقاد کرده است.
در عین حال باید این سوال را نیز پرسید که اگر مجلس سنا توافق جدید را تصویب کرد، مجلس نمایندگان چه موضعی را در قبال آن خواهد داشت؟ در سال جاری مخصوصا که یک سالِ انتخاباتی است(اشاره به انتخابات میاندوره ای کنگره آمریکا در نوامبر 2022)، به احتمال فراوان جمهوریخواهان مجلس نمایندگان طرحی را در مخالفت با توافق جدید حاصل شده آماده خواهند کرد.
در ماه آپریل، 18 عضو دموکراتِ مجلس نمایندگان آمریکا نامه ای را به امضا رساندند و در قالب آن نگرانی های خود را در مورد بازگشت به توافق برجام اعلام کردند. پنج نفر از آن ها نیز به قدری در مورد حس خود مطمئن بودند که اقدام به برگزاری یک کنفرانس مطبوعاتی و طرح استدلال های خود کردند. 18 نماینده دموکرات در کنار جمهوریخواهانِ مجلس نمایندگان، شمار قابل توجهی را در تصویب موفقیت آمیز ردِ توافق جدید با ایران تشکیل می دهند.
با این همه باید توجه داشت که حتی اگر مجالس سنا و نمایندگان با توافق جدید با ایران مخالفت کنند، رئیس جمهور آمریکا از حق وتو برخوردار خواهد بود. لغو وتویِ رئیس جمهور آمریکا نیز نیازمندِ جذبِ دو سوم آرای هر دو شاخه کنگره آمریگا(مجالس سنا و نمایندگان) است که شامل 67 سناتور و 290نماینده می شود. با توجه به اینکه امکان ایجاد یکچنین اجماعی علیه برجام نیست، درست در همین نقطه است که قدرت وتویِ رئیس جمهور آمریکا افزایش می یابد و آمریکا می تواند بار دیگر به چهارچوب توافق برجام بازگردد. الته که روند مشابهی نیز در سال 2015 اتفاق افتاد هنگامی که 25 نماینده دموکرات علیه توافق برجام رای دادند با این حال در نهایت تعداد آرای لازم جهت لغو وتوی رئیس جمهوری آمریکا کسب نشد.
در این راستا، پس از گذشتِ چالش های مختلف سیاسی و تداومِ روند سیاست زده سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران، دولت بایدن در نهایت شاید بتواند بار دیگر آمریکا را وارد توافق برجام کند. در واقع این روند برای آمریکا حاملِ هزینه های خاصی است. باید توجه داشت که تداومِ روندهای قطبی‌شده سیاست آمریکا در قبال ایران در چهارچوب مناسبات سیاست داخلی این کشور، عملا دست و پای آمریکا را در حوزه سیاست خارجی این کشور جهت مخاطب قرار دادنِ دغدغه اصلی خود در مورد مساله ایران می بندد. دغدغه واشینگتن در رابطه با ایران، محدود کردن ظرفیت ها و قدرت اتمی ایران است.
پایگاه در انتهای تحلیل خود می‌نویسد: نباید فراموش کنیم که اگر در معادله اتمی ایران به نقطه نه چندان مناسبِ کنونی رسیده ایم، دلیل اصلی آن، تصمیمات و سیاست هایی است که دولت قبلی آمریکا اتحاذ کرده است. تصمیماتی که حتی منافع آمریکا را نیز مورد بی توجهی قرار دادند. اگرچه بازگشت به برجام از حیث سیاسی چندان خوشایند نیست، با این حال این گزینه تنها و بهترین گزینه موجود جهت مهار توانمندی های اتمی ایران است. باید توجه داشته باشیم که اجرایی‌شدنِ کارزار فشارحداکثری از سوی دولت ترامپ علیه ایران، با هدفِ مجبور کردن ایران به ارائه امتیازات لازم به واشینگتن با محوریت توان اتمی این کشور، شکست قابل توجهی را متحمل شده است.
البته که کارزار فشار حداکثری از فرصت های زیادی نیز جهت پیروز شدن برخوردار بود که از جمله آن ها می‌توان به پاندمی ویروس کرونا و اثرگذاری آن بر اقتصاد ایران اشاره کرد. با این حال ایران حتی تحت این شرایط نیز دوام آورد و برنامه اتمی خود را توسعه بخشید و در عین حال شاهد پیشرفت و گسترش قابل توجه برنامه موشکی و پهپادی این کشور نیز بوده ایم. با این حال در شرایط کنونی باید منتظر ماند و دید که معادله برجام چه مسیری را طی می کند. در این مسیر کنشگریِ کنگره بسیار مهم است.»
احیای برجام باید خود را در سفره مردم نشان بدهد
حجت‌الاسلام سیدرضا اکرمی، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی و عضو جامعه روحانیت مبارز در گفت‌وگو با آرمان ملی این موضوع را مورد بررسی قرار داد. اکرمی معتقد است: «من هنوز هم برخی از سوءمدیریت‌ها را در داخل کشور مشاهده می‌کنم و معتقدم برخی مشکلات امروز کشور به دلیل سوءمدیریت‌هاست. مدیریت صحیح جامعه یک رکن اساسی برای توسعه و پیشرفت جامعه است و تصمیماتی که مسئولان در هر مقطع زمانی اتخاذ می‌کنند در سرنوشت مردم و کشور تأثیرگذار است. ما باید از مرحله شعار عبور کنیم و به سمت عمل حرکت کنیم. تنها در چنین شرایطی است که می‌توان نسبت به بهبود شرایط امیدوار بود.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
با توجه به قريب‌الوقوع بودن احياي برجام دولت سيزدهم پس از احياي برجام با فرصت‌هاي اقتصادي و بين‌المللي جديدي مواجه خواهد شد. دولت چگونه مي‌تواند از اين فرصت براي بهبود وضعيت اقتصادي و معيشتي مردم استفاده کند؟
کشورهاي غربي و آمريکا در 4دهه پس از انقلاب اسلامي همواره قول‌ها و وعده‌هايي را به نمايش گذاشته و تلاش کرده آنها را در برابر ايران آزمايش کنند. با اين وجود در اغلب مقاطع اظهارات و اقداماتي که آنها انجام مي‌دهند بيشتر نمايش است و در آن عملي وجود ندارد. من اميدوارم در موضوع احياي برجام اين اتفاق رخ ندهد و ما به جاي اينکه شاهد نمايش کشورهاي غربي باشيم از آنها اقدام عملي مناسب مشاهده کنيم. واقعيت اين است که آمريکا مي‌داند که ما بمب اتمي نداريم و پرونده هسته‌اي ايران صلح آميز است. با اين وجود به شکلي در سطح بين‌الملل رفتار مي‌کند که ايران را تحت فشار قرار بدهد. آمريکا سال‌هاست که در عرصه بين‌المللي تبليغ مي‌کند که ايران به دنبال سلاح هسته‌اي است تا به دروغ به کشورهاي جهان اعلام کند که ايران براي جامعه جهاني تهديد به شمار مي‌رود. در موضوع برجام نيز ما تجربه گذشته را در اختيار داريم. در دولت آقاي روحاني، ايران حسن‌نيت خود را نشان داد و برجام امضا شد. قرار بود پس از امضاي برجام تنش‌ها و درگيري‌ها کاهش پيدا کند و ايران و کشورهاي غربي در مسيري قرار بگيرند که عرصه بين‌المللي براي طرفين شکل بهتري داشته باشد. با اين وجود با به قدرت رسيدن ترامپ در آمريکا وي با رويکرد خصمانه‌اي از برجام خارج شد و دوباره ايران را در معرض تحريم‌هاي بين‌المللي قرار داد. پس از وي بايدن به قدرت رسيد. در ابتدا عنوان مي‌شد که اگر بايدن رئيس‌جمهور آمريکا شود شرايط تغيير خواهد کرد و وي رويکرد خصمانه را با ايران کنار خواهد گذاشت. با اين وجود بايدن از کنار گذاشتن خصومت‌ها و تحريم‌ها حرف زده اما تاکنون عمل نکرده است. من به دليل اينکه دولت، مجلس و شوراي عالي امنيت ملي به دنبال برجام هستند و آن را در راستاي تحقق منافع ملي ارزيابي مي‌کنند با اصل برجام موافق هستم و معتقدم اگر برجام احيا شود مي‌تواند فرصت‌هاي جديدي از نظر اقتصادي و سياسي براي ايران به وجود بياورد. من معتقدم هنوز هم نمي‌توان به آمريکا اعتماد کرد. اين در حالي است که کشورهاي اروپايي نيز متحد آمريکا هستند. بهترين کار اين است که تلاش کنيم مشکلات را از داخل کشور حل کنيم و از داخل کشور براي آن راه‌حل پيدا کنيم. مقام معظم رهبري 3سال اخير را به نام سال توليد نام‌گذاري کرده‌اند. اين در حالي است که متاسفانه اقدام موثري در زمينه تقويت توليد ملي صورت نگرفته است. برخي مسئولان جهادي عمل نمي‌کنند. ما در درون کشور از توانايي‌ها و استعدادهاي کافي برخوردار هستيم. به همين دليل بايد به توانايي‌هاي داخلي خودمان اتکا کنيم و از ظرفيت‌هايي که در اختيار داريم بيشتر استفاده کنيم.
دولت عنوان مي‌کند مسائل داخلي را به برجام گره نزده است. با اين وجود در يک سال گذشته وضعيت اقتصادي و معيشتي مردم بهبود پيدا نکرده و بلکه گراني‌ها همچنان ادامه دارد؟چرا چنين اتفاقي رخ داده است؟
بايد بين شعار و عمل تفاوت قائل شد و نبايد شعار را معيار سنجش عملکردها قرار داد. همه چيز به اين بستگي دارد که ما به چه ميزان از ظرفيت‌هاي داخلي براي تغيير شرايط استفاده مي‌کنيم. هنگامي که ما مي‌توانيم برنج، گندم و کالاهاي اساسي را خودمان توليد کنيم بايد روي اين موضوع سرمايه‌گذاري کنيم و از ظرفيت‌هاي موجود استفاده کنيم. در شرايط کنوني نزديک به يک‌سوم محصول کشاورزي ما به دلايل مختلف از بين مي‌رود. دولت بارها عنوان کرده که بايد ميزان مصرف برق را کاهش بدهيم که ناچار به خاموشي نشويم. من معتقدم ما بايد از همه ظرفيت‌هاي موجود براي کاهش و از بين بردن مشکلات کنوني استفاده کنيم. در اين زمينه بخش خصوصي نيز بايد به صحنه بيايد و موجودي و ظرفيت‌هاي خود را براي تغيير اين وضعيت به کار بگيرد. دولت نيز بايد به صورت حمايت، هدايت و نظارت حرکت کند. در چنين شرايطي است که نگاه از بيرون به درون تغيير پيدا مي‌کند و ما ديگر نياز به بيگانگان نخواهيم داشت. البته من هنوز هم برخي از سوءمديريت‌ها را در داخل کشور مشاهده مي‌کنم و معتقدم برخي مشکلات امروز کشور به دليل سوءمديريت‌هاست. مديريت صحيح جامعه يک رکن اساسي براي توسعه و پيشرفت جامعه است و تصميماتي که مسئولان در هر مقطع زماني اتخاذ مي‌کنند در سرنوشت مردم و کشور تأثيرگذار است. ما بايد از مرحله شعار عبور کنيم و به سمت عمل حرکت کنيم. تنها در چنين شرايطي است که مي‌توان نسبت به بهبود شرايط اميدوار بود.
مهم‌تريـــن اولويت‌هاي اقتصادي کشور پس از احياي برجام چه خواهد بود؟ دولت بايد چه اولويت‌هاي اقتصادي براي دوران پسا برجام در نظر بگيرد؟
دولـــت سيزدهم از زماني که روي کار آمده تلاش زيادي براي حل مشکلات مردم کرده هرچند در اين مدت کاستي‌هايي نيز وجود داشته است. تحريم‌ها و عدم امکان فروش نفت، دولت را در وضعيت پرچالشي قرار داده است. هرچند معتقدم دولت در همين مدت نيز مي‌توانست در برخي مسائل عملکرد بهتري داشته باشد اما درصورتي‌که تحريم‌ها برداشته شود شرايط تغيير مي‌کند و اين احتمال وجود دارد که گشايش‌هايي در مسائل اقتصادي مردم صورت بگيرد. در شرايط کنوني مردم با تورم و گراني‌هاي زيادي مواجه هستند و قيمت‌ها به‌رغم تلاش‌هاي دولت همچنان روند صعودي دارد. به همين دليل دولت بايد براي گراني‌ها چاره‌اي بينديشد. درگذشته بين قواي سه‌گانه اختلاف نظر وجود داشت که امروز اين وضعيت وجود ندارد. بدون ترديد اين وضعيت ازنظر رواني شرايط تصميم‌گيري را بهتر از گذشته مي‌کند و مي‌تواند زمينه‌هاي تصميم‌گيري‌هاي مهم را به وجود بياورد. نمي‌توان براي مديريت کشور منتظر نتيجه برجام بود. واقعيت اين است که هنوز وضعيت برجام مشخص نيست و ما نمي‌دانيم قرار است در آينده چه اتفاقي در اين زمينه رخ بدهد. تحريم‌هاي بين‌المللي در سال‌هاي اخير فشارهاي زيادي روي اقتصاد ايران آورده است. اين تحريم‌ها به‌صورت ظالمانه عليه مردم ايران اعمال‌شده است. به همين دليل اين تحريم‌ها بايد برداشته شود. به‌هرحال هر کشوري حق دارد که با کشورهاي ديگر ارتباط اقتصادي و تجاري داشته باشد و بتواند پول خود را دريافت کند. نکته مهم اينکه اگر تحريم‌ها برداشته شود و ما بتوانيم مانند گذشته در بازارهاي جهاني فعاليت داشته باشيم فوايد اين فعاليت اقتصادي بايد در طرح‌هاي زيربنايي و زيرساختي مورداستفاده قرار بگيرد. در شرايط کنوني ما طرح‌هايي در کشور داريم که بيش از 50 درصد و يا حتي80 درصد آن تکميل‌شده و تنها بخش‌هايي از آن باقي‌مانده است. به همين دليل در ابتدا بايد اين طرح‌هاي نيمه‌تمام را به پايان برسانيم. اگر به سمت تکميل پروژه‌هاي نيمه‌تمام حرکت کنيم هم اشتغال ايجاد مي‌شود و معضل بيکاري از بين مي‌رود و هم اينکه دسترسي به خدمات راحت‌تر مي‌شود و شرايط بهتري براي کشور به وجود مي‌آيد. مديريت پروژه‌هاي نيمه‌تمام و به پايان رساندن آن در شرايط کنوني مي‌توان کمک بزرگي به اقتصاد کشور کند و گشايش‌هاي بزرگي را به وجود آورد. در طرح‌هاي پنج‌ساله طرح‌هاي زيربنايي مهمي وجود داشته که بسياري از آنها هنوز به بهره‌برداري نرسيده است.
دولت در دوران پسابرجام با چه چالش‌هايي مواجه خواهد بود؟
اگر تصميمات به‌صورت عقلايي‌تر گرفته شود و نهادهاي تصميم گير به هم کمک کنند من اميدوارم که به‌تدريج بهبودي حاصل خواهد شد. اين اتفاق نيز نيازمند ارجح دانستن منافع ملي بر منافع شخصي و گروهي است که بايد موردتوجه مسئولان مربوطه قرار داشته باشد. در طول مدتي که آقاي رئيسي مديريت کشور را به دست گرفته‌اند سفرهاي استاني زيادي رفته و نشست‌هاي زيادي با نخبگان و کارشناسان به‌خصوص در زمينه اقتصادي برگزار کرده‌اند. بدون ترديد اين تلاش‌ها در تغيير وضعيت اقتصادي تأثيرگذار است و در آينده مي‌تواند شرايط را بهتر کند. ما اميدواريم نتيجه مذاکرات بين ايران و کشورهاي غربي درنهايت به نتيجه برسد تا تحريم‌هاي اعمال‌شده عليه ايران لغو شود. نکته مهمي که در اين زمينه وجود دارد اين است که مردم به عمل دولت چشم دوخته‌اند و نه شعارهايي که در رقابت‌هاي انتخاباتي داده شده است. مردم بايد تغيير و بهبود وضعيت اقتصادي و معيشتي را در زندگي خود لمس کنند. تنها در چنين شرايطي است که دولت مي‌تواند کارنامه قابل قبولي از خود برجاي بگذارد. موضوع گراني نيز از ابتداي انقلاب تاکنون مطرح بوده است. گراني در کشور يک‌شبه به وجود نيامده که بتوان يک‌شبه آن را از بين برد. اين وضعيت به شکل‌هاي مختلف تا امروز ادامه داشته است. اين در حالي است که در برخي مقاطع «گرانفروشي» نيز به دليل نوسان قيمت ارز و يا کاهش ارزش پول ملي در کنار تورم قرارگرفته است. امروز کشور با مشکلات داخلي و خارجي مواجه است. به همين دليل مسئولان بايد با وحدت رويه عمل کنند تا اين مشکلات کاهش پيدا کند. مشکلات کشور نياز به عمل درماني دارد. امروز مهم‌ترين مشکلات مردم کشور مسائل اقتصادي است. در مرحله نخست بايد مشکلات معيشتي مردم را به دو قسمت تقسيم کرد. بخش نخست مربوط به مشکلات خارجي است که عمدتا نيز به واردات و صادرات بازمي‌گردد و بخش دوم نيز به سوء مديريت‌هاي داخل کشور ارتباط پيدا مي‌کند. نبايد همه مشکلات معيشتي را به رويکرد سياست خارجي کشور گره زد و بلکه بايد واقع‌بينانه به قضيه نگاه کرد. ما بايد اين نکته را بپذيريم که در درون کشور استعدادها و ظرفيت‌هاي زيادي وجود دارد که هنوز نتوانسته‌ايم به‌خوبي از آنها استفاده کنيم. امروز ما با بلاي مصرف در کشور مواجه هستيم. برخي از افراد و خانواده‌ها در مصرف کالاها اسراف مي‌کنند. اين اسراف در زمينه‌هاي مختلف وجود دارد. در چنين شرايطي برخي مسئولان نيز فرافکني مي‌کنند و به‌جاي اينکه به دنبال راه‌حل باشند يکديگر را به‌عنوان مقصر معرفي مي‌کنند. قانون بايد در اين زمينه فصل‌الخطاب باشد. همه مسئولان بايد بر اساس قانون عمل کنند. در چنين شرايطي است که مي‌توان به حل مشکلات کشور اميدوار بود.
توقف قطار احیای برجام در واشنگتن
پس از گذشت يک هفته از ارائه جمع‌بندي نهايي ايران از پيش‌نويس نهايي توافق ارائه شده از سوي اروپا، همچنان فضاي تعليق بر مذاکرات ادامه دارد. در يک سو ماجرا ايران تاکيد دارد که خواسته‌هاي مطرح شده همراه با نرمش بوده و مي‌تواند گامي مهم در مسير احياي برجام باشد. در سوي ديگر، علي‌رغم رويکرد مثبت اروپايي‌ها، روسيه و چين از پاسخ ايران دولت بايدن تا کنون واکنش قاطعي نسبت به توافق نشان نداده است.
علاوه بر اين بازيگران در چند روز گذشته فشار لابي‌هاي اسرائيلي بر کاخ سفيد روندي افزايشي داشته و به نظر مي‌رسد آنها واپسين تلاش‌هاي خود را براي بر هم زدن مسير توافق در پيش گرفته‌اند. با تمام اين اوصاف، تاخير آمريکايي‌ها در پاسخ دادن به جمع‌بندي ارائه شده از سوي ايران، موجب شده که همچنان فضاي تعليق بر مذاکرات ادامه داشته باشد.
معمابرانگيز شدن تعلل آمريکا در پاسخ به ايران
.jpg)
تعلل آمريکايي‌ها در پاسخ دادن به جمع‌بندي ارائه شده از سوي ايران، اکنون به معمايي براي تمامي طرفين تبديل شده است. حتي برخي شواهد حاکي از آن است که شوراي امنيت ملي کاخ سفيد و وزارت خارجه آمريکا در ارتباط با نوع پاسخ دادن به جمع‌بندي ارائه شده از سوي ايران اختلاف‌نظر دارند. در همين ارتباط، رحمان قهرمان‌پور در گفت‌وگو با ايسنا با اشاره به طولاني شدن تاخير آمريکا در پاسخ به جمع‌بندي ايران درباره متن پيش نويس احياي برجام بر اين باور است که از چند زاويه مي‌توان به اين مساله نگاه کرد؛ اول اينکه در قالب نظريه‌ي بازي‌ها و چانه‌زني در مذاکرات مي‌توان اين را ارزيابي کرد که آمريکا دنبال اين است تا دست برتر را در مذاکره داشته باشد و شايد دنبال اين هستند که چطور توپ را در زمين ايران بيندازند تا امتياز کمتري بدهند.
وي ادامه مي‌دهد: دوم، شايد به اين دليل که امکان توافق بيشتر شده است، در داخل آمريکا دو جناح معتدل و رايکال يعني جناح آنتوني بلينکن و جيک ساليوان سعي دارند به اجماع نظر برسند و اين کار سختي است. قبلا شايد امکان توافق را کم مي‌ديدند و نياز نداشتند به اجماع برسند اما الان سعي دارند که اجماع به دست آوردند و اين ممکن است يکي از دلايل تاخير در پاسخ شان باشد. سوم اينکه، شايد آمريکايي‌ها انتظار داشتند ايران متن پيش‌نويس را رد کند و اين‌ها بتوانند مانور تبليغاتي دهند و ايران را مسئول شکست مذاکرات معرفي کنند اما اين موضوع هم محقق نشد.
اين کارشناس مسايل بين‌الملل تصريح کرد: چهارم اينکه احتمال دارد عمليات رواني و بازي رسانه‌اي باشد و آمريکايي‌ها بگويند حالا که ايران علاقه‌مند است، خود را کم ميل نشان دهيم تا ايران از بخشي از خواسته‌هايش در اين روند يا در آينده بکاهد.
اين کارشناس مسائل آمريکا در ادامه بر اين باور است که اختلافات داخلي بلينکن و ساليوان جدي است و سعي دارند به نوعي به اجماع برسند و طبيعي است که اين مساله زمان‌بر است. ميزان اختلافات ميان اين دو جناح آنقدر زياد و جدي است که ممکن است به اين منجر شود که آمريکا از ايران بخواهد از برخي خواسته‌هاي خود عقب بنشيند. تعلل و تاخير دولت آمريکا در شرايطي است که جوزپ بورل، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا، ديروز -دوشنبه-در حاشيه سميناري در اسپانيا خاطر نشان کرد: فکر مي‌کنم پاسخ ايران معقول است. پاسخ ايران به آمريکا انتقال داده شده و واشنگتن هنوز جواب نداده است. منتظر آمريکا هستيم و اميدواريم که اين پاسخ به ما اجازه دهد روند مذاکرات را تکميل کنيم. نسبت به اين مسئله اميدواريم اما نمي‌توان در مورد آن به شما اطمينان بدهم.
تاکيد ايران بر تداوم رويکرد سازنده و عدم اراده براي برقراري روابط دوجانبه
در ميانه تداوم عدم پاسخ‌گويي آمريکايي‌ها به جمع‌بندي ارائه شده از سوي ايران، تهران همچنان بر تداوم رويکرد سازنده و عدم اراده براي برقراري روابط دوجانبه با واشنگتن تاکيد دارد. در اين زمينه، ناصر کنعاني ديروز دوشنبه در نشست هفتگي خود با خبرنگاران داخلي و خارجي در پاسخ به سوالي در ارتباط با موضوع مذاکرات و آخرين تحولات در اين عرصه و برخي از گمانه‌زني‌هاي منتشر شده در اين ارتباط گفت: در موضوع مذاکرات ما هنوز در مسير مذاکره هستيم و در همين چارچوب اجازه مي‌خواهم که به استقبال جزئيات و روند بعدي که هنوز اتفاق نيفتاده نرويد.
اين ديپلمات ارشد کشورمان با بيان اينکه در آخرين دور مذاکرات وين پيشنهاداتي از سوي هماهنگ‌کننده اتحاديه اروپا به طرف‌هاي مذاکره‌کننده از جمله ايران ارائه شد، تصريح کرد: طرف ايراني مبتني بر رويکرد سازنده و مسئولانه خود پاسخ خودش را به پيشنهاد اتحاديه اروپا در زمان مقرر داد.
وي در همين ارتباط تصريح کرد: تا اينجاي کار هنوز از سوي طرف مقابل مشخصا آمريکايي‌ها پاسخي به پيشنهادات طرف اروپايي دريافت نکرده‌ايم و زماني مي‌توانيم از نتيجه‌بخش بودن اين مرحله از مذاکرات صحبت کنيم که طرف اروپايي اعلام کند که پاسخ طرف آمريکايي را دريافت کرده است. اين ديپلمات ارشد کشورمان با اشاره به مهم و حساس بودن مذاکرات، تصريح کرد: اجازه بدهيد که در اين ارتباط به روايت‌هاي غيررسمي اهتمام نکنيم.
تداوم نگاهها بر پر نشدن برخي شکاف‌هاي باقي مانده در آمريکا
در ميانه سکوت مقام‌هاي رسمي واشنگتن در واکنش به پاسخ ارائه شده از سوي ايران به پيش‌نويس نهايي اتحاديه اروپا، جيم اسکيوتو، خبرنگار ارشد حوزه امنيت ملي شبکه سي‌ان‌ان در صفحه توئيترش اظهارات جديدي را به نقل از يک مقام آمريکايي مطرح کرد و نوشت: « يک مقام ارشد وزارت امور خارجه[آمريکا] گفت، «برخي شکاف‌ها را پر کرده‌ايم اما برخي ديگر هنوز باقي مانده‌اند».
اين اظهارات در پي اين مطرح مي‌شود که يک مقام آمريکايي ديگر نيز اخيرا در اين باره به وبگاه خبري-تحليلي اکسيوس گفته بود: توافق در وين ممکن است نسبت به دو هفته پيش نزديک‌تر باشد اما همچنان نتيجه مذاکرات داراي ابهام است زيرا هنوز شکاف‌هايي وجود دارد. در هر حال، توافق قريب‌الوقوع به‌نظر نمي‌رسد.
تداوم فشارهاي اسرائيل براي برهم زدن روند مثبت توافق
همانند چند روز گذشته نهادهاي امنيتي اسرائيلي فشارهاي خود را براي برهم زدن توافق ادامه داده‌اند که به نوعي مي‌توان از آن به عنوان واپسين گام براي به شکست کشاندن توافق ياد کرد. حتي در روزهاي گذشته اخباري مبني بر حضور يک هيات امنيتي اسرائيلي در واشنگتن منتشر شده است. در جديدترين کنش‌ها نيز شبکه الجزيره به نقل از بني گانتس، وزير جنگ رژيم صهيونيستي درباره توافق هسته‌اي نوشت: «توافقي که با ايران روي آن کار مي‌کنند، بد است و اسراييل ناچار است از خود حفاظت کند».
الجزيره در ادامه به نقل از گانتس آورده است، «اين توافق با ايران موجب رشد توانمندي‌هاي هسته‌اي آنها خواهد شد و آمادگي براي عمليات‌هاي دفاعي در مواجهه با هر سناريويي در حال انجام شدن است». ادعاهاي گانتس درباره توافق هسته‌اي درحالي مطرح مي‌شود که وبگاه خبري- تحليلي اکسيوس در گزارش خود به نقل از مقامات آمريکايي و صهيونيستي خبر داه بود: اگرچه دولت جو بايدن، رئيس جمهور آمريکا در روزهاي اخير تلاش کرده است به اسرائيل اطمينان دهد که در مذاکرات احياي برجام امتياز جديدي به ايران نداده است، مقامات اسرائيلي مي‌گويند که آنها اطمينان ندارند.
بنابر اين گزارش، مقامات کاخ سفيد در روزهاي گذشته به همتايان اسرائيلي خود اطمينان داده‌اند که علي‌رغم وجود برخي گزارشات در رسانه‌ها مبني بر امتيازدهي واشنگتن به تهران در جريان مذاکرات وين، آمريکا هيچ امتياز جديدي به ايران نداده‌است.
حتي گزارش‌ها حاکي از آن است که ايال هولاتا، مشاور امنيت رژيم صهيونيستي قرار است روز سه‌شنبه به واشنگتن برود و در کاخ سفيد با جيک ساليوان همتاي آمريکايي خود ديدار کند. شواهد امر حاکي از آن است که اسرائيل از اطمينان‌بخشي‌هاي آمريکا راضي نشده است. يک مقام اسرائيلي در اين باره گفته است که مذاکرات با واشنگتن درباره تهران در روزهاي گذشته سخت‌تر شده است اما يائير لاپيد، نخست وزير اسرائيل قصد ندارد به‌طور علني به کارزار عليه بايدن پيرامون توافق هسته‌اي با ايران بپردازد».
حمايت مسکو از پاسخ ايران
همزمان با طرح اظهارات مختلف از سوي مقام‌هاي ايراني، آمريکايي و اسرائيلي، نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي از گفت‌وگو با همتاي ايراني درباره موضوعات مربوط به مرحله نهايي مذاکرات وين خبر داد و ابراز اميدواري کرد بررسي پيشنهادات ايران در واشنگتن زمان زيادي نبرد.
«ميخائيل اوليانوف» نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي مستقر در وين از گفت‌وگو با همتاي ايراني خود درباره مذاکرات وين خبر داد.
وي در اين خصوص نوشت: امروز با محسن نذيري اصل نماينده دائم جديد ايران در سازمان‌هاي بين‌المللي در وين ديدار کردم. ما تعدادي از موضوعات مورد بحث مربوط به مرحله نهايي مذاکرات وين در مورد برجام را مورد گفت‌وگو قرار داديم.
پایگاه خبری هیل در این رابطه می نویسد: «"جو بایدن" رئیس جمهور آمریکا از زمانِ حضور در کاخ سفید در تلاش بوده تا زمینه را جهت احیای توافق برجام یعنی همان توافقی که "دونالد ترامپ" در سال 2018، آمریکا را به صورت یکجانبه از آن خارج کرد، فراهم کند. در این راستا در ماه های اخیر و در قالب مذاکرات اتمی وین، گزارش های خبری مختلفی دال بر این مساله منتشر شده که دستیابی به یک توافق در دسترس است و پس از مدت کوتاهی شاهد بوده ایم که گمانه زنی های خوش بینانه در این رابطه راه به جایی نبرده اند. در این چهارچوب عملا با جریانی تکراری از مذاکرات اتمی مواجه بوده ایم.
به گزارش کبنا، فرارو نوشت، غیرشفاف بودنِ روند مذاکرات وین و در عین حال عدم وجود تصویری روشن از این مساله که ایران دقیقا چه می خواهد و یا با چه چیزهایی می تواند موافقت کند، تا حد زیادی موجب شده تا نسبت به این مساله که اساسا یک توافق در دسترس است، بدبینی و تردیدهای جدی ایجاد شود. ورای جزئیات یک توافق که در مورد آن مذاکرات فشرده ای انجام می شود، سخت است که تصور کنیم ایران در یک توافق احتمالی با محوریت احیای برجام، با توجه به تضعیف چشم انداز تداوم و ثباتِ آن، مزایای جدی را ببیند.
توجه داشته باشیم که موضوع توافق اتمی ایران به مساله ای سیاست زده در سیاست داخلی آمریکا تبدیل شده و احتمالِ اینکه یک رئیس جمهورِ جمهوریخواه در آینده نزدیک بار دیگر آمریکا را از چهارچوب توافق جدید(همچون ترامپ) خارج کند کم نیست، و این مسئله عدم تضمین خروج از برجام توسط دولت آمریکا در شرایط فعلی بیش از پیش از اهمیت برخوردار شده است. در این میان نباید فراموش کرد که عملکرد نه چندان مناسب بایدن به عنوان رئیس جمهور آمریکا و ثبتِ 40 درصد محبوبیت مردمی برای وی(بر اساس آخرین نظرسنجی ها) نیز تا حد زیادی این چشم انداز را تقویت کرده است.
با این همه اگر ما این گزاره را بپذیریم که تیم های مذاکراتی حاضر در جریان مذاکرات اتمی وین می توانند بر حدس و تردیدها و اختلاف نظرها فائق آیند و به توافقی دست یابند، هنوز یک مانع اساسی دیگر در مسیر اجرایی شدنِ این توافق وجود دارد که عملا هرگونه بازگشت به برجام را پیچیده تر می کند: "نقش آفرینی کنگره آمریکا". در حالی که دولت اوباما در حال مذاکره در مورد نسخه اصلی و اولیه توافق برجام در سال 2015 بود، کنگره، برجام را تصویب کرد و رئیس جمهور وقتِ آمریکا نیز "لایحه بازبینی توافق هسته ای ایران" را به قانون تبدیل کرد. این قانون به کنگره آمریکا امکان نظارت بر توافق برجام را می داد.
لایحه بازبینیِ توافق اتمی ایران در برگیرنده مجموعه ای از الزامات و گزارش های دوره ای بود که قوه مجریه آمریکا می بایست آن ها را در مورد تصدیق تبعیت و همراهی ایران با مفاد توافق برجام تهیه می کرد. اضافه بر این، ماده ای نیز در لایحه بازبینی توافق اتمی ایران وجود داشت که رئیس جمهور را مکلف می کرد هر توافقی را که با محوریت مساله اتمی ایران به آن دست یافته، جهت یک دوره بررسی 30 روزه به کنگره ارائه کند. در طی این دوره، اگر کنگره "قطعنامه عدم تایید" را صادر کند، رئیس جمهور آمریکا عملا از توانایی هرگونه لغو تحریم‌ها علیه ایران که مرتبط با توافق هسته ای باشد، محروم می شد. لایحه بازبینی توافق هسته ای ایران به صورت ذاتی به کنگره در مورد توافق برجام حق وتو می داد. البته که این حق وتو در مورد هرگونه توافق جدید و یا اصلاح شده با ایران نیز برقرار بود.
آنچه از حیث قانونی مشخص نیست این نکته می باشد که اگر آمریکا و ایران، هر دو بار دیگر به برجام بازگردند و خود را ذیل مفاد آن قرار دهند، آیا این تحرک به معنای یک توافق جدید است که بایستی بار دیگر به کنگره نیز تسلیم شود؟ از حیث حقوقی جواب این سوال چندان روشن نیست. از منظر سیاسی نیز بسیار سخت است که تصور کنیم که دولت بایدن بخواهد مساله ای نظیر توافق برجام را که در عرصه سیات داخلی آمریکا محل مناظرات و بحث های گسترده است، بدون توجه و بی اعتنایی به این موضوع که نظارت کنگره نیز باید در قالب آن لحاظ شود، به پیش برد.
در ماه مِی، مذاکره کننده ارشد دولت بایدن درمساله ایران یعنی "رابرت مالی" در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا حاضر شد و تاکید کرد هر توافقی را که دولت بایدن در قالب معادله اتمی ایران حاصل کند، در قالب "لایحه بازبینی توافق هسته ای ایران" به کنگره آمریکا ارائه خواهد شد و کنگره دوره 30 روزه ای را جهت بررسی این توافق در اختیار خواهد داشت.
در این نقطه باید پرسید که اگر توافقی حاصل شود و به کنگره آمریکا ارائه شود، آیا از شانس تصویب شدن توسط کنگره برخوردار است؟ پاسخ کوتاه به این سوال این است که شاید تصویب شود با این حال، باید بپذیریم که این روند، روندی پُر از مخاطره و چالش خواهد بود.
هر سناتور می تواند با توافق جدید مخالفت کند که این مساله برای اینکه از قدرت قابل توجهی برخوردار شود نیاز به جذب 60 رای نیز دارد. شاید یک نَه قاطع به توافق جدید ارائه نشود با این حال احتمالا رای های منفی بیشتری در قیاس با دوره ای که نسخه اولیه توافق برجام در سال 2015 تصویب می شد، ارائه خواهد شد. در این راستا سناتور "باب منندز" رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، خود یکی از منتقدان جدی توافق برجام است و بارها به صراحت از فرآیند انجام گرفتن مذاکرات با محوریت احیای برجام انتقاد کرده است.
در عین حال باید این سوال را نیز پرسید که اگر مجلس سنا توافق جدید را تصویب کرد، مجلس نمایندگان چه موضعی را در قبال آن خواهد داشت؟ در سال جاری مخصوصا که یک سالِ انتخاباتی است(اشاره به انتخابات میاندوره ای کنگره آمریکا در نوامبر 2022)، به احتمال فراوان جمهوریخواهان مجلس نمایندگان طرحی را در مخالفت با توافق جدید حاصل شده آماده خواهند کرد.
در ماه آپریل، 18 عضو دموکراتِ مجلس نمایندگان آمریکا نامه ای را به امضا رساندند و در قالب آن نگرانی های خود را در مورد بازگشت به توافق برجام اعلام کردند. پنج نفر از آن ها نیز به قدری در مورد حس خود مطمئن بودند که اقدام به برگزاری یک کنفرانس مطبوعاتی و طرح استدلال های خود کردند. 18 نماینده دموکرات در کنار جمهوریخواهانِ مجلس نمایندگان، شمار قابل توجهی را در تصویب موفقیت آمیز ردِ توافق جدید با ایران تشکیل می دهند.
با این همه باید توجه داشت که حتی اگر مجالس سنا و نمایندگان با توافق جدید با ایران مخالفت کنند، رئیس جمهور آمریکا از حق وتو برخوردار خواهد بود. لغو وتویِ رئیس جمهور آمریکا نیز نیازمندِ جذبِ دو سوم آرای هر دو شاخه کنگره آمریگا(مجالس سنا و نمایندگان) است که شامل 67 سناتور و 290نماینده می شود. با توجه به اینکه امکان ایجاد یکچنین اجماعی علیه برجام نیست، درست در همین نقطه است که قدرت وتویِ رئیس جمهور آمریکا افزایش می یابد و آمریکا می تواند بار دیگر به چهارچوب توافق برجام بازگردد. الته که روند مشابهی نیز در سال 2015 اتفاق افتاد هنگامی که 25 نماینده دموکرات علیه توافق برجام رای دادند با این حال در نهایت تعداد آرای لازم جهت لغو وتوی رئیس جمهوری آمریکا کسب نشد.
در این راستا، پس از گذشتِ چالش های مختلف سیاسی و تداومِ روند سیاست زده سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران، دولت بایدن در نهایت شاید بتواند بار دیگر آمریکا را وارد توافق برجام کند. در واقع این روند برای آمریکا حاملِ هزینه های خاصی است. باید توجه داشت که تداومِ روندهای قطبی‌شده سیاست آمریکا در قبال ایران در چهارچوب مناسبات سیاست داخلی این کشور، عملا دست و پای آمریکا را در حوزه سیاست خارجی این کشور جهت مخاطب قرار دادنِ دغدغه اصلی خود در مورد مساله ایران می بندد. دغدغه واشینگتن در رابطه با ایران، محدود کردن ظرفیت ها و قدرت اتمی ایران است.
پایگاه در انتهای تحلیل خود می‌نویسد: نباید فراموش کنیم که اگر در معادله اتمی ایران به نقطه نه چندان مناسبِ کنونی رسیده ایم، دلیل اصلی آن، تصمیمات و سیاست هایی است که دولت قبلی آمریکا اتحاذ کرده است. تصمیماتی که حتی منافع آمریکا را نیز مورد بی توجهی قرار دادند. اگرچه بازگشت به برجام از حیث سیاسی چندان خوشایند نیست، با این حال این گزینه تنها و بهترین گزینه موجود جهت مهار توانمندی های اتمی ایران است. باید توجه داشته باشیم که اجرایی‌شدنِ کارزار فشارحداکثری از سوی دولت ترامپ علیه ایران، با هدفِ مجبور کردن ایران به ارائه امتیازات لازم به واشینگتن با محوریت توان اتمی این کشور، شکست قابل توجهی را متحمل شده است.
البته که کارزار فشار حداکثری از فرصت های زیادی نیز جهت پیروز شدن برخوردار بود که از جمله آن ها می‌توان به پاندمی ویروس کرونا و اثرگذاری آن بر اقتصاد ایران اشاره کرد. با این حال ایران حتی تحت این شرایط نیز دوام آورد و برنامه اتمی خود را توسعه بخشید و در عین حال شاهد پیشرفت و گسترش قابل توجه برنامه موشکی و پهپادی این کشور نیز بوده ایم. با این حال در شرایط کنونی باید منتظر ماند و دید که معادله برجام چه مسیری را طی می کند. در این مسیر کنشگریِ کنگره بسیار مهم است.»
احیای برجام باید خود را در سفره مردم نشان بدهد
حجت‌الاسلام سیدرضا اکرمی، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی و عضو جامعه روحانیت مبارز در گفت‌وگو با آرمان ملی این موضوع را مورد بررسی قرار داد. اکرمی معتقد است: «من هنوز هم برخی از سوءمدیریت‌ها را در داخل کشور مشاهده می‌کنم و معتقدم برخی مشکلات امروز کشور به دلیل سوءمدیریت‌هاست. مدیریت صحیح جامعه یک رکن اساسی برای توسعه و پیشرفت جامعه است و تصمیماتی که مسئولان در هر مقطع زمانی اتخاذ می‌کنند در سرنوشت مردم و کشور تأثیرگذار است. ما باید از مرحله شعار عبور کنیم و به سمت عمل حرکت کنیم. تنها در چنین شرایطی است که می‌توان نسبت به بهبود شرایط امیدوار بود.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
با توجه به قريب‌الوقوع بودن احياي برجام دولت سيزدهم پس از احياي برجام با فرصت‌هاي اقتصادي و بين‌المللي جديدي مواجه خواهد شد. دولت چگونه مي‌تواند از اين فرصت براي بهبود وضعيت اقتصادي و معيشتي مردم استفاده کند؟
کشورهاي غربي و آمريکا در 4دهه پس از انقلاب اسلامي همواره قول‌ها و وعده‌هايي را به نمايش گذاشته و تلاش کرده آنها را در برابر ايران آزمايش کنند. با اين وجود در اغلب مقاطع اظهارات و اقداماتي که آنها انجام مي‌دهند بيشتر نمايش است و در آن عملي وجود ندارد. من اميدوارم در موضوع احياي برجام اين اتفاق رخ ندهد و ما به جاي اينکه شاهد نمايش کشورهاي غربي باشيم از آنها اقدام عملي مناسب مشاهده کنيم. واقعيت اين است که آمريکا مي‌داند که ما بمب اتمي نداريم و پرونده هسته‌اي ايران صلح آميز است. با اين وجود به شکلي در سطح بين‌الملل رفتار مي‌کند که ايران را تحت فشار قرار بدهد. آمريکا سال‌هاست که در عرصه بين‌المللي تبليغ مي‌کند که ايران به دنبال سلاح هسته‌اي است تا به دروغ به کشورهاي جهان اعلام کند که ايران براي جامعه جهاني تهديد به شمار مي‌رود. در موضوع برجام نيز ما تجربه گذشته را در اختيار داريم. در دولت آقاي روحاني، ايران حسن‌نيت خود را نشان داد و برجام امضا شد. قرار بود پس از امضاي برجام تنش‌ها و درگيري‌ها کاهش پيدا کند و ايران و کشورهاي غربي در مسيري قرار بگيرند که عرصه بين‌المللي براي طرفين شکل بهتري داشته باشد. با اين وجود با به قدرت رسيدن ترامپ در آمريکا وي با رويکرد خصمانه‌اي از برجام خارج شد و دوباره ايران را در معرض تحريم‌هاي بين‌المللي قرار داد. پس از وي بايدن به قدرت رسيد. در ابتدا عنوان مي‌شد که اگر بايدن رئيس‌جمهور آمريکا شود شرايط تغيير خواهد کرد و وي رويکرد خصمانه را با ايران کنار خواهد گذاشت. با اين وجود بايدن از کنار گذاشتن خصومت‌ها و تحريم‌ها حرف زده اما تاکنون عمل نکرده است. من به دليل اينکه دولت، مجلس و شوراي عالي امنيت ملي به دنبال برجام هستند و آن را در راستاي تحقق منافع ملي ارزيابي مي‌کنند با اصل برجام موافق هستم و معتقدم اگر برجام احيا شود مي‌تواند فرصت‌هاي جديدي از نظر اقتصادي و سياسي براي ايران به وجود بياورد. من معتقدم هنوز هم نمي‌توان به آمريکا اعتماد کرد. اين در حالي است که کشورهاي اروپايي نيز متحد آمريکا هستند. بهترين کار اين است که تلاش کنيم مشکلات را از داخل کشور حل کنيم و از داخل کشور براي آن راه‌حل پيدا کنيم. مقام معظم رهبري 3سال اخير را به نام سال توليد نام‌گذاري کرده‌اند. اين در حالي است که متاسفانه اقدام موثري در زمينه تقويت توليد ملي صورت نگرفته است. برخي مسئولان جهادي عمل نمي‌کنند. ما در درون کشور از توانايي‌ها و استعدادهاي کافي برخوردار هستيم. به همين دليل بايد به توانايي‌هاي داخلي خودمان اتکا کنيم و از ظرفيت‌هايي که در اختيار داريم بيشتر استفاده کنيم.
دولت عنوان مي‌کند مسائل داخلي را به برجام گره نزده است. با اين وجود در يک سال گذشته وضعيت اقتصادي و معيشتي مردم بهبود پيدا نکرده و بلکه گراني‌ها همچنان ادامه دارد؟چرا چنين اتفاقي رخ داده است؟
بايد بين شعار و عمل تفاوت قائل شد و نبايد شعار را معيار سنجش عملکردها قرار داد. همه چيز به اين بستگي دارد که ما به چه ميزان از ظرفيت‌هاي داخلي براي تغيير شرايط استفاده مي‌کنيم. هنگامي که ما مي‌توانيم برنج، گندم و کالاهاي اساسي را خودمان توليد کنيم بايد روي اين موضوع سرمايه‌گذاري کنيم و از ظرفيت‌هاي موجود استفاده کنيم. در شرايط کنوني نزديک به يک‌سوم محصول کشاورزي ما به دلايل مختلف از بين مي‌رود. دولت بارها عنوان کرده که بايد ميزان مصرف برق را کاهش بدهيم که ناچار به خاموشي نشويم. من معتقدم ما بايد از همه ظرفيت‌هاي موجود براي کاهش و از بين بردن مشکلات کنوني استفاده کنيم. در اين زمينه بخش خصوصي نيز بايد به صحنه بيايد و موجودي و ظرفيت‌هاي خود را براي تغيير اين وضعيت به کار بگيرد. دولت نيز بايد به صورت حمايت، هدايت و نظارت حرکت کند. در چنين شرايطي است که نگاه از بيرون به درون تغيير پيدا مي‌کند و ما ديگر نياز به بيگانگان نخواهيم داشت. البته من هنوز هم برخي از سوءمديريت‌ها را در داخل کشور مشاهده مي‌کنم و معتقدم برخي مشکلات امروز کشور به دليل سوءمديريت‌هاست. مديريت صحيح جامعه يک رکن اساسي براي توسعه و پيشرفت جامعه است و تصميماتي که مسئولان در هر مقطع زماني اتخاذ مي‌کنند در سرنوشت مردم و کشور تأثيرگذار است. ما بايد از مرحله شعار عبور کنيم و به سمت عمل حرکت کنيم. تنها در چنين شرايطي است که مي‌توان نسبت به بهبود شرايط اميدوار بود.
مهم‌تريـــن اولويت‌هاي اقتصادي کشور پس از احياي برجام چه خواهد بود؟ دولت بايد چه اولويت‌هاي اقتصادي براي دوران پسا برجام در نظر بگيرد؟
دولـــت سيزدهم از زماني که روي کار آمده تلاش زيادي براي حل مشکلات مردم کرده هرچند در اين مدت کاستي‌هايي نيز وجود داشته است. تحريم‌ها و عدم امکان فروش نفت، دولت را در وضعيت پرچالشي قرار داده است. هرچند معتقدم دولت در همين مدت نيز مي‌توانست در برخي مسائل عملکرد بهتري داشته باشد اما درصورتي‌که تحريم‌ها برداشته شود شرايط تغيير مي‌کند و اين احتمال وجود دارد که گشايش‌هايي در مسائل اقتصادي مردم صورت بگيرد. در شرايط کنوني مردم با تورم و گراني‌هاي زيادي مواجه هستند و قيمت‌ها به‌رغم تلاش‌هاي دولت همچنان روند صعودي دارد. به همين دليل دولت بايد براي گراني‌ها چاره‌اي بينديشد. درگذشته بين قواي سه‌گانه اختلاف نظر وجود داشت که امروز اين وضعيت وجود ندارد. بدون ترديد اين وضعيت ازنظر رواني شرايط تصميم‌گيري را بهتر از گذشته مي‌کند و مي‌تواند زمينه‌هاي تصميم‌گيري‌هاي مهم را به وجود بياورد. نمي‌توان براي مديريت کشور منتظر نتيجه برجام بود. واقعيت اين است که هنوز وضعيت برجام مشخص نيست و ما نمي‌دانيم قرار است در آينده چه اتفاقي در اين زمينه رخ بدهد. تحريم‌هاي بين‌المللي در سال‌هاي اخير فشارهاي زيادي روي اقتصاد ايران آورده است. اين تحريم‌ها به‌صورت ظالمانه عليه مردم ايران اعمال‌شده است. به همين دليل اين تحريم‌ها بايد برداشته شود. به‌هرحال هر کشوري حق دارد که با کشورهاي ديگر ارتباط اقتصادي و تجاري داشته باشد و بتواند پول خود را دريافت کند. نکته مهم اينکه اگر تحريم‌ها برداشته شود و ما بتوانيم مانند گذشته در بازارهاي جهاني فعاليت داشته باشيم فوايد اين فعاليت اقتصادي بايد در طرح‌هاي زيربنايي و زيرساختي مورداستفاده قرار بگيرد. در شرايط کنوني ما طرح‌هايي در کشور داريم که بيش از 50 درصد و يا حتي80 درصد آن تکميل‌شده و تنها بخش‌هايي از آن باقي‌مانده است. به همين دليل در ابتدا بايد اين طرح‌هاي نيمه‌تمام را به پايان برسانيم. اگر به سمت تکميل پروژه‌هاي نيمه‌تمام حرکت کنيم هم اشتغال ايجاد مي‌شود و معضل بيکاري از بين مي‌رود و هم اينکه دسترسي به خدمات راحت‌تر مي‌شود و شرايط بهتري براي کشور به وجود مي‌آيد. مديريت پروژه‌هاي نيمه‌تمام و به پايان رساندن آن در شرايط کنوني مي‌توان کمک بزرگي به اقتصاد کشور کند و گشايش‌هاي بزرگي را به وجود آورد. در طرح‌هاي پنج‌ساله طرح‌هاي زيربنايي مهمي وجود داشته که بسياري از آنها هنوز به بهره‌برداري نرسيده است.
دولت در دوران پسابرجام با چه چالش‌هايي مواجه خواهد بود؟
اگر تصميمات به‌صورت عقلايي‌تر گرفته شود و نهادهاي تصميم گير به هم کمک کنند من اميدوارم که به‌تدريج بهبودي حاصل خواهد شد. اين اتفاق نيز نيازمند ارجح دانستن منافع ملي بر منافع شخصي و گروهي است که بايد موردتوجه مسئولان مربوطه قرار داشته باشد. در طول مدتي که آقاي رئيسي مديريت کشور را به دست گرفته‌اند سفرهاي استاني زيادي رفته و نشست‌هاي زيادي با نخبگان و کارشناسان به‌خصوص در زمينه اقتصادي برگزار کرده‌اند. بدون ترديد اين تلاش‌ها در تغيير وضعيت اقتصادي تأثيرگذار است و در آينده مي‌تواند شرايط را بهتر کند. ما اميدواريم نتيجه مذاکرات بين ايران و کشورهاي غربي درنهايت به نتيجه برسد تا تحريم‌هاي اعمال‌شده عليه ايران لغو شود. نکته مهمي که در اين زمينه وجود دارد اين است که مردم به عمل دولت چشم دوخته‌اند و نه شعارهايي که در رقابت‌هاي انتخاباتي داده شده است. مردم بايد تغيير و بهبود وضعيت اقتصادي و معيشتي را در زندگي خود لمس کنند. تنها در چنين شرايطي است که دولت مي‌تواند کارنامه قابل قبولي از خود برجاي بگذارد. موضوع گراني نيز از ابتداي انقلاب تاکنون مطرح بوده است. گراني در کشور يک‌شبه به وجود نيامده که بتوان يک‌شبه آن را از بين برد. اين وضعيت به شکل‌هاي مختلف تا امروز ادامه داشته است. اين در حالي است که در برخي مقاطع «گرانفروشي» نيز به دليل نوسان قيمت ارز و يا کاهش ارزش پول ملي در کنار تورم قرارگرفته است. امروز کشور با مشکلات داخلي و خارجي مواجه است. به همين دليل مسئولان بايد با وحدت رويه عمل کنند تا اين مشکلات کاهش پيدا کند. مشکلات کشور نياز به عمل درماني دارد. امروز مهم‌ترين مشکلات مردم کشور مسائل اقتصادي است. در مرحله نخست بايد مشکلات معيشتي مردم را به دو قسمت تقسيم کرد. بخش نخست مربوط به مشکلات خارجي است که عمدتا نيز به واردات و صادرات بازمي‌گردد و بخش دوم نيز به سوء مديريت‌هاي داخل کشور ارتباط پيدا مي‌کند. نبايد همه مشکلات معيشتي را به رويکرد سياست خارجي کشور گره زد و بلکه بايد واقع‌بينانه به قضيه نگاه کرد. ما بايد اين نکته را بپذيريم که در درون کشور استعدادها و ظرفيت‌هاي زيادي وجود دارد که هنوز نتوانسته‌ايم به‌خوبي از آنها استفاده کنيم. امروز ما با بلاي مصرف در کشور مواجه هستيم. برخي از افراد و خانواده‌ها در مصرف کالاها اسراف مي‌کنند. اين اسراف در زمينه‌هاي مختلف وجود دارد. در چنين شرايطي برخي مسئولان نيز فرافکني مي‌کنند و به‌جاي اينکه به دنبال راه‌حل باشند يکديگر را به‌عنوان مقصر معرفي مي‌کنند. قانون بايد در اين زمينه فصل‌الخطاب باشد. همه مسئولان بايد بر اساس قانون عمل کنند. در چنين شرايطي است که مي‌توان به حل مشکلات کشور اميدوار بود.
توقف قطار احیای برجام در واشنگتن
پس از گذشت يک هفته از ارائه جمع‌بندي نهايي ايران از پيش‌نويس نهايي توافق ارائه شده از سوي اروپا، همچنان فضاي تعليق بر مذاکرات ادامه دارد. در يک سو ماجرا ايران تاکيد دارد که خواسته‌هاي مطرح شده همراه با نرمش بوده و مي‌تواند گامي مهم در مسير احياي برجام باشد. در سوي ديگر، علي‌رغم رويکرد مثبت اروپايي‌ها، روسيه و چين از پاسخ ايران دولت بايدن تا کنون واکنش قاطعي نسبت به توافق نشان نداده است.
علاوه بر اين بازيگران در چند روز گذشته فشار لابي‌هاي اسرائيلي بر کاخ سفيد روندي افزايشي داشته و به نظر مي‌رسد آنها واپسين تلاش‌هاي خود را براي بر هم زدن مسير توافق در پيش گرفته‌اند. با تمام اين اوصاف، تاخير آمريکايي‌ها در پاسخ دادن به جمع‌بندي ارائه شده از سوي ايران، موجب شده که همچنان فضاي تعليق بر مذاکرات ادامه داشته باشد.
معمابرانگيز شدن تعلل آمريکا در پاسخ به ايران
تعلل آمريکايي‌ها در پاسخ دادن به جمع‌بندي ارائه شده از سوي ايران، اکنون به معمايي براي تمامي طرفين تبديل شده است. حتي برخي شواهد حاکي از آن است که شوراي امنيت ملي کاخ سفيد و وزارت خارجه آمريکا در ارتباط با نوع پاسخ دادن به جمع‌بندي ارائه شده از سوي ايران اختلاف‌نظر دارند. در همين ارتباط، رحمان قهرمان‌پور در گفت‌وگو با ايسنا با اشاره به طولاني شدن تاخير آمريکا در پاسخ به جمع‌بندي ايران درباره متن پيش نويس احياي برجام بر اين باور است که از چند زاويه مي‌توان به اين مساله نگاه کرد؛ اول اينکه در قالب نظريه‌ي بازي‌ها و چانه‌زني در مذاکرات مي‌توان اين را ارزيابي کرد که آمريکا دنبال اين است تا دست برتر را در مذاکره داشته باشد و شايد دنبال اين هستند که چطور توپ را در زمين ايران بيندازند تا امتياز کمتري بدهند.
وي ادامه مي‌دهد: دوم، شايد به اين دليل که امکان توافق بيشتر شده است، در داخل آمريکا دو جناح معتدل و رايکال يعني جناح آنتوني بلينکن و جيک ساليوان سعي دارند به اجماع نظر برسند و اين کار سختي است. قبلا شايد امکان توافق را کم مي‌ديدند و نياز نداشتند به اجماع برسند اما الان سعي دارند که اجماع به دست آوردند و اين ممکن است يکي از دلايل تاخير در پاسخ شان باشد. سوم اينکه، شايد آمريکايي‌ها انتظار داشتند ايران متن پيش‌نويس را رد کند و اين‌ها بتوانند مانور تبليغاتي دهند و ايران را مسئول شکست مذاکرات معرفي کنند اما اين موضوع هم محقق نشد.
اين کارشناس مسايل بين‌الملل تصريح کرد: چهارم اينکه احتمال دارد عمليات رواني و بازي رسانه‌اي باشد و آمريکايي‌ها بگويند حالا که ايران علاقه‌مند است، خود را کم ميل نشان دهيم تا ايران از بخشي از خواسته‌هايش در اين روند يا در آينده بکاهد.
اين کارشناس مسائل آمريکا در ادامه بر اين باور است که اختلافات داخلي بلينکن و ساليوان جدي است و سعي دارند به نوعي به اجماع برسند و طبيعي است که اين مساله زمان‌بر است. ميزان اختلافات ميان اين دو جناح آنقدر زياد و جدي است که ممکن است به اين منجر شود که آمريکا از ايران بخواهد از برخي خواسته‌هاي خود عقب بنشيند. تعلل و تاخير دولت آمريکا در شرايطي است که جوزپ بورل، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا، ديروز -دوشنبه-در حاشيه سميناري در اسپانيا خاطر نشان کرد: فکر مي‌کنم پاسخ ايران معقول است. پاسخ ايران به آمريکا انتقال داده شده و واشنگتن هنوز جواب نداده است. منتظر آمريکا هستيم و اميدواريم که اين پاسخ به ما اجازه دهد روند مذاکرات را تکميل کنيم. نسبت به اين مسئله اميدواريم اما نمي‌توان در مورد آن به شما اطمينان بدهم.
تاکيد ايران بر تداوم رويکرد سازنده و عدم اراده براي برقراري روابط دوجانبه
در ميانه تداوم عدم پاسخ‌گويي آمريکايي‌ها به جمع‌بندي ارائه شده از سوي ايران، تهران همچنان بر تداوم رويکرد سازنده و عدم اراده براي برقراري روابط دوجانبه با واشنگتن تاکيد دارد. در اين زمينه، ناصر کنعاني ديروز دوشنبه در نشست هفتگي خود با خبرنگاران داخلي و خارجي در پاسخ به سوالي در ارتباط با موضوع مذاکرات و آخرين تحولات در اين عرصه و برخي از گمانه‌زني‌هاي منتشر شده در اين ارتباط گفت: در موضوع مذاکرات ما هنوز در مسير مذاکره هستيم و در همين چارچوب اجازه مي‌خواهم که به استقبال جزئيات و روند بعدي که هنوز اتفاق نيفتاده نرويد.
اين ديپلمات ارشد کشورمان با بيان اينکه در آخرين دور مذاکرات وين پيشنهاداتي از سوي هماهنگ‌کننده اتحاديه اروپا به طرف‌هاي مذاکره‌کننده از جمله ايران ارائه شد، تصريح کرد: طرف ايراني مبتني بر رويکرد سازنده و مسئولانه خود پاسخ خودش را به پيشنهاد اتحاديه اروپا در زمان مقرر داد.
وي در همين ارتباط تصريح کرد: تا اينجاي کار هنوز از سوي طرف مقابل مشخصا آمريکايي‌ها پاسخي به پيشنهادات طرف اروپايي دريافت نکرده‌ايم و زماني مي‌توانيم از نتيجه‌بخش بودن اين مرحله از مذاکرات صحبت کنيم که طرف اروپايي اعلام کند که پاسخ طرف آمريکايي را دريافت کرده است. اين ديپلمات ارشد کشورمان با اشاره به مهم و حساس بودن مذاکرات، تصريح کرد: اجازه بدهيد که در اين ارتباط به روايت‌هاي غيررسمي اهتمام نکنيم.
تداوم نگاهها بر پر نشدن برخي شکاف‌هاي باقي مانده در آمريکا
در ميانه سکوت مقام‌هاي رسمي واشنگتن در واکنش به پاسخ ارائه شده از سوي ايران به پيش‌نويس نهايي اتحاديه اروپا، جيم اسکيوتو، خبرنگار ارشد حوزه امنيت ملي شبکه سي‌ان‌ان در صفحه توئيترش اظهارات جديدي را به نقل از يک مقام آمريکايي مطرح کرد و نوشت: « يک مقام ارشد وزارت امور خارجه[آمريکا] گفت، «برخي شکاف‌ها را پر کرده‌ايم اما برخي ديگر هنوز باقي مانده‌اند».
اين اظهارات در پي اين مطرح مي‌شود که يک مقام آمريکايي ديگر نيز اخيرا در اين باره به وبگاه خبري-تحليلي اکسيوس گفته بود: توافق در وين ممکن است نسبت به دو هفته پيش نزديک‌تر باشد اما همچنان نتيجه مذاکرات داراي ابهام است زيرا هنوز شکاف‌هايي وجود دارد. در هر حال، توافق قريب‌الوقوع به‌نظر نمي‌رسد.
تداوم فشارهاي اسرائيل براي برهم زدن روند مثبت توافق
همانند چند روز گذشته نهادهاي امنيتي اسرائيلي فشارهاي خود را براي برهم زدن توافق ادامه داده‌اند که به نوعي مي‌توان از آن به عنوان واپسين گام براي به شکست کشاندن توافق ياد کرد. حتي در روزهاي گذشته اخباري مبني بر حضور يک هيات امنيتي اسرائيلي در واشنگتن منتشر شده است. در جديدترين کنش‌ها نيز شبکه الجزيره به نقل از بني گانتس، وزير جنگ رژيم صهيونيستي درباره توافق هسته‌اي نوشت: «توافقي که با ايران روي آن کار مي‌کنند، بد است و اسراييل ناچار است از خود حفاظت کند».
الجزيره در ادامه به نقل از گانتس آورده است، «اين توافق با ايران موجب رشد توانمندي‌هاي هسته‌اي آنها خواهد شد و آمادگي براي عمليات‌هاي دفاعي در مواجهه با هر سناريويي در حال انجام شدن است». ادعاهاي گانتس درباره توافق هسته‌اي درحالي مطرح مي‌شود که وبگاه خبري- تحليلي اکسيوس در گزارش خود به نقل از مقامات آمريکايي و صهيونيستي خبر داه بود: اگرچه دولت جو بايدن، رئيس جمهور آمريکا در روزهاي اخير تلاش کرده است به اسرائيل اطمينان دهد که در مذاکرات احياي برجام امتياز جديدي به ايران نداده است، مقامات اسرائيلي مي‌گويند که آنها اطمينان ندارند.
بنابر اين گزارش، مقامات کاخ سفيد در روزهاي گذشته به همتايان اسرائيلي خود اطمينان داده‌اند که علي‌رغم وجود برخي گزارشات در رسانه‌ها مبني بر امتيازدهي واشنگتن به تهران در جريان مذاکرات وين، آمريکا هيچ امتياز جديدي به ايران نداده‌است.
حتي گزارش‌ها حاکي از آن است که ايال هولاتا، مشاور امنيت رژيم صهيونيستي قرار است روز سه‌شنبه به واشنگتن برود و در کاخ سفيد با جيک ساليوان همتاي آمريکايي خود ديدار کند. شواهد امر حاکي از آن است که اسرائيل از اطمينان‌بخشي‌هاي آمريکا راضي نشده است. يک مقام اسرائيلي در اين باره گفته است که مذاکرات با واشنگتن درباره تهران در روزهاي گذشته سخت‌تر شده است اما يائير لاپيد، نخست وزير اسرائيل قصد ندارد به‌طور علني به کارزار عليه بايدن پيرامون توافق هسته‌اي با ايران بپردازد».
حمايت مسکو از پاسخ ايران
همزمان با طرح اظهارات مختلف از سوي مقام‌هاي ايراني، آمريکايي و اسرائيلي، نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي از گفت‌وگو با همتاي ايراني درباره موضوعات مربوط به مرحله نهايي مذاکرات وين خبر داد و ابراز اميدواري کرد بررسي پيشنهادات ايران در واشنگتن زمان زيادي نبرد.
«ميخائيل اوليانوف» نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي مستقر در وين از گفت‌وگو با همتاي ايراني خود درباره مذاکرات وين خبر داد.
وي در اين خصوص نوشت: امروز با محسن نذيري اصل نماينده دائم جديد ايران در سازمان‌هاي بين‌المللي در وين ديدار کردم. ما تعدادي از موضوعات مورد بحث مربوط به مرحله نهايي مذاکرات وين در مورد برجام را مورد گفت‌وگو قرار داديم.
