طباطبایی: ایران یک فرصت راهبردی از سفر بایدن دارد

کبنا ؛s سفر منطقه‌ای جو بایدن آغاز شد او ۲۲ خرداد سفر خود را از اسراییل آغاز کرده و قرار است به کشورهای عربی منطقه از جمله عربستان هم سری بزند. این سفر بعد از نزدیک به دو سال از روی کارآمدن بایدن، نشان از میل او بازگشت به خاورمیانه دارد. منطقه‌ای که نفت آن حالا برای غرب نقشی اساسی را بازی می‌کند. با انجام این سفر دو موضوع مطرح شده است. اول اینکه پیمان دفاعی بین کشورهای عربی و غربی پا بگیرد که پیش از این از آن به عنوان ناتو عربی یاد می‌شده و از این طریق امنیت منطقه دچار بحران تازه‌ای شود و در وهله دوم اینکه مساله ایجاد روابط سیاسی و دیپلماتیک بین عربستان و رژیم صهیونیستی، شکل جدی‌تری به خود بگیرد.
عدنان طباطبایی کارشناس مسائل بین الملل و استاد دانشگاه در مورد سفر بایدن به عربستان و اسراییل با خبر آنلاین گفت‌وگو کرده است که در ادامه آن را می‌خوانید.
بایدن در اولین سال حضور خود در کاخ سفید، تمایلی به ارتباط با سعودی‌ها از خود نشان نمی‌داد و در مواقعی رویکرد تند و تیزی هم نسبت به مقامات ریاض و سیاست‌هایشان داشت. در مورد تلاویو هم وضعیت تعریفی نداشت و واشنگتن از زمان شروع به کار بایدن، روی خوش به مقامات رژیم صهیونیستی نشان نمی‌داد. اما حالا بایدن قرار است به منطقه سفر کند. هدف اصلی او از حضور در عربستان و سرزمین‌های اشغالی چیست؟
دو هدف اصلی از سفر بایدن وجود دارد. اولی این است که آمریکا می‌خواهد دوباره روی سیاست‌های تولید و صادرات نفتی عربستان تأثیر گذار باشد. این تاثیرگذاری به خاطر ارتباطات دیپلماتیک منفی که در این مدت بین دو کشور وجود داشته، به حداقل رسیده است. امریکا و دولت بایدن می‌خواهند روی این موضوع کار کنند. نکته دوم مربوط به بحث مشاوران بایدن از جمله جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی در خصوص امنیت خاورمیانه و خلیج فارس است. هدف دوم این است که مشاوران اصلی بحث امنیتی خاورمیانه و خلیج فارس جیک سالیوان است. او منتقد سیاست اصطلاحاً کنار کشیدن از خاورمیانه از سوی آمریکا بوده و همچنان نقشی را برای ایالات متحده در آنجا می‌بیند. او معتقد است بایدن حداقل باید نمایش نقش‌آفرینی در خاورمیانه را بایدن ارائه دهد. برت مک گرگ هم مشاور دیگری است که نظر مشابهی با سالیوان دارد. این دو این سیاست را به بایدن توصیه می‌کنند.
این سفر ممکن است در نهایت به اتحاد بین اسراییل و عربستان و عادی سازی روابط بیانجامد؟
نظر کارشناسان عربستان سعودی این است که تا زمانی ملک سلمان زنده باشد، برقرار کردن ارتباط رسمی بین سعودی‌ها و رژیم صهیونیستی غیرممکن است. ولی تا حدی همکاری‌ها و ارتباطات مستقیم وجود دارد. من فکر نمی‌کنم از این لحاظ گام خاصی در این سفر و نشست‌های آن اتفاق بیفتد. اما طبیعتاً در رایزنی‌هایی که وجود دارد، بایدن ممکن است ریاض را به تعمیق ارتباط با اسراییلی‌ها تشویق کند.

بایدن سخنان تندی نسبت به ایران در روزهای اخیر بر زبان آورده است. طبیعتاً مساله ایران و احیای برجام در این سفر بررسی خواهد شد. شما چه پیشبینی از روند آن دارید؟
طبیعتاً موضوع ایران با احیا نشدن برجام شیوه منفی‌تری خواهد داشت. منفی‌تر از این لحاظ که هم خود موضوع و عنوان کردن ایران به عنوان تهدیدی امنیتی پررنگ خواهد بود و هم خود ایران این گفتگوها را منفی‌تر خواهد دید. به دلیل اینکه برجام احیا نشده است. اگر می‌شد شاید در تهران تفاهم یا ملاحظاتی برای صحبت‌های کمی تند بایدن در دیدار از خاورمیانه و سرزمین‌های اشغالی باقی می‌ماند. اما در این فضای سیاسی و جو نسبتاً منفی که در بحث برجام شاهد هستیم، قاعدتاً صحبت‌های بایدن در این سفر منفی خواهد بود و مورد پسند ایران واقع نخواهد شد.
ایده ناتو عربی مساله جدیدی نیست و بارها در سال‌های اخیر در مورد آن صحبت شده. اما آیا سفر بایدن می‌تواند جرقه اصلی برای ایجاد چنین اتحاد نظامی بین کشورهای عربی و غرب باشد؟
ایده ناتو چند سال پیش عنوان شده بود و به جایی نرسید. بنابراین من بعید می دانم که این بحث الان به طور آشکار دوباره عنوان شود. بعید نیست که یک سری گام‌های اولیه در صحبت‌ها و جلسات غیرعمومی برداشته شود. تا در سال‌های آینده پیگیری شود. اما انتظار من این است که بحث پررنگی در فضای عمومی در مورد ناتوی عربی انجام نگیرد.
آیا شاهد گسترش روابط ایالات متحده با عربستان و رژیم صهیونیستی مشابه آنچه در دوران ترامپ شاهدش بودیم، خواهیم بود؟
در عمل شاید واقعاً این اتفاق بیفتد. چرا که در آمریکا خیلی طرفدار این ایده هستند که جهان عرب با اسراییلی‌ها متحد شود. اما باز هم تا حدی بحث فلسطینی‌ها در حزب دموکرات نسبت به حزب جمهوری خواه، پررنگ‌تر است. بنابراین از لحاظ رسمی قاعدتاً خیلی داغ‌تر از آن چیزی که در دوران ترامپ می‌دیدیم از لحاظ ارتباط برقرار کردن این دو، شاهد نخواهیم بود. ولی تشویق‌هایی برای ادامه و گسترش ارتباطات امارات و اسراییل و عربستان و اسراییل از سوی بایدن وجود خواهد داشت. اما من گسترش روابط ریاض و تلاویو را تا زمانی که ملک سلمان زنده است، ممکن نمی‌بینم. اما از لحاظ عملیاتی ارتباط مستقیم ادامه خواهد داشت و شاید زمینه‌ای برای ارتباطات آینده باشد. اما تمایل در صدر قدرت عربستان چندان وجود ندارد. شاید در بعد ولیعهد عربستان چنین چیزی وجود داشته باشد. اما ملک سلمان تمایلی به این اقدامات ندارد. به همین دلیل بعید است که اتفاق ویژه‌ای بیفتد.
نکته آخری در مورد این سفر دارید تا با ما در میان بگذارید؟
عربستان و امارات بعد از اتفاق سال ۱۳۹۸ و حمله‌ای که به آرامکو شکل گرفته بود، از سیاست امریکا گله مند هستند و زده شده‌اند. دولت بایدن در دوران انتخابات خیلی شعارهای تندی علیه عربستان می‌داد. خود بایدن هم همین کار را می‌کرد. این گله‌های زیادی به وجود آورده اما با این سفر سوءتفاهم‌ها برطرف نخواهد شد. شاید ما در این سفر گامی را برای بهبود روابط سیاسی و اقتصادی بین عربستان و امریکا باشیم. ولی حل و فصل نگرانی‌ها، دغدغه‌ها و گله‌هایی که سال‌های پیش از ابوظبی و ریاض نسبت به واشنگتن می‌دیدیم به این زودی‌ها برطرف نمی‌شود. این شاید یک فرصت راهبردی برای ایران باشد تا گفتگوهای خود را با امارات و عربستان ادامه دهد.