ریشه‌ی کاهش محصولات باغی در کاکان؛ سوءمدیریت یا خشکسالی؟ / مسئولین پاسخ دهند؟

کمبود آب، علاوه بر کاهش محصولات باغی و کشاورزی، به کیفیت محصولات نیز آسیب زده است. کشاورزان کاکانی با اشاره به این‌که ثمره‌ی درخت‌ها و به‌ویژه درختان سیب خیلی ریزتر شده‌اند، می‌گویند: «سیب‌های ریز برمی‌گردد به این‌که آبیاری به صورت قطره‌ای شده است. قبلاً به صورت غرقابی آب می‌خورد و درخت سیراب می‌شد و محصول خیلی باکیفیت‌تری به دست می‌داد. به خاطر کمبود آب، کیفیت سیب‌ها خیلی کمتر شده است.»
دهستان کاکان از توابع بخش مرکزی شهرستان بويراحمد است و از جمله جاذبه‌های گردشگری یاسوج به شمار می‌رود. این روستا در ۳۰ کيلومتری جنوب شرقی ياسوج قرار دارد و از اطراف به ارتفاعات بلند و سر به فلک کشيده دنا محدود می‌شود. مرکز دهستان کاکان، روستای منصورخانی است. براساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۲٬۲۸۱ نفر (۴۹۷ خانوار) بوده ‌است.
کاکان که زمانی یکی از پُرآب‌ترین مناطق یاسوج به شمار می‌رفت، امروز با مشکلات کم‌آبی و برخی سوءمدیریت‌ها روبرو شده است. کشاورزان و باغدارانِ کاکان از دورانی صحبت می‌کنند که وفور آب، محصولاتی باکیفیت نصیب‌شان می‌کرد؛ دورانی که به گفته‌ی خودشان تنها چند سال از آن می‌گذرد. کمبود آب که بخشی از آن را به خشکسالی و بخشی از آن را به سوءمدیریت نسبت می‌دهند، به گفته‌ی خودِ اهالی کاکان قابل حل است، تنها عزمی جدی از سوی مسئولینِ استانی می‌طلبد.



یکی از باغداران منطقه‌ی کاکان در گفت‌وگو با خبرنگار کبنا نیوز بیان کرد: منطقه‌ی کاکان به‌ویژه منطقه‌ی چال کلاغ یکی مناطق بسیار حاصلخیز کاکان است که کشاورزی در آن دهه‌ها برای پدران و اجدادمان شغل اصلی محسوب می‌شد. در این منطقه، گیاهان دارویی مختلف از باریکچه و آویشن به وفور یافت می‌شود.
او می‌گوید: کاکان، یک منطقه‌ی ناشناخته و نسبتاً گمنام است. مسئولین هم خیلی کم به این منطقه سر می‌زنند و اندکی کم‌لطفی می‌می‌کنند.
این باغدارِ کاکانی این‌گونه ادامه می‌دهد: اگر به این منطقه برسند، برای کشاورزی، دامداری، گیاهان دارویی، و ایجاد اشتغال می‌تواند خیلی خوب باشد. اما الأن می‌بینیم که طرح ماهی خشک شده است.
به گفته‌ی کشاورزان کاکانی، سد درودزن که آب آن در استان فارس استفاده می‌شود، سرچشمه‌ی آن در همین‌ کاکان است و اکثر آبِ آن، از همین‌جا تأمین می‌شود.  
به گفته‌ی آن‌ها، اگر مسئولین لطف کنند و در این‌جا هم سندبند بزنند، هم برای گردشگری خوب است و هم می‌تواند باعث محرومیت‌زدایی شود.
این کشاورزان به خوبی مشکل منطقه‌ی کاکان را می‌شناسند و اگر مسئولین، عزم حل مشکلاتِ کاکان را داشته باشند، حتماً باید از ایده‌ها و نظرات و مشورتِ آن‌ها نهایت بهره را ببرند. در نظریه‌های جدید توسعه هم، عقیده بر این است که توسعه حاصل نمی‌شود مگر این‌که از افراد محلی کمک گرفته شود.
اما مشکل کمبود آب کاکان، علاوه بر منشأ طبیعی، منشأ انسانی و مدیریتی نیز دارد. به گفته‌ی برخی از اهالی کاکان: «آب سرچشمه که از چال کلاغ شروع می‌شود، تا این‌که وارد لوله بشود آب خیلی زیاد است. اما آبی که وارد لوله می‌شود و به دست کشاورز می‌رسد، خیلی کمتر می‌شود؛ چرا که بخش زیادی از آب هدر می‌رود.»
آن‌ها می‌گویند که این مشکل را می‌توان حل کرد. یکی از کشاورزان در همین رابطه گفت: « با سه کیلومتر لوله، مشکل آب کاکان حل می‌شود. اما متأسفانه کسی به آن توجه نمی‌کند؛ یا سه کیلومتر لوله بزنند برای این 13 روستا، یا این‌که این‌جا یک سد بزنند. با این کار مشکل آب کشاورزی این روستاها حل می‌شود.»
بر اساس اظهارات کشاورزان و باغداران منطقه‌ی کاکان، خشکسالی به این‌ منطقه آسیب زیادی زده است؛ اگر آب بود، این‌جا الأن شبیه بهشت می‌بود. در واقع همان‌طور که در بالا نیز به آن اشاره شد، با وجود کمبود بارش،  با احداث سدبند و لوله‌کشی، مشکل آب حل می‌شود.



اما کمبود آب، علاوه بر خشکسالی و کاهش محصولات باغی و کشاورزی، به کیفیت محصولات نیز آسیب زده است. کشاورزان کاکانی با اشاره به این‌که ثمره‌ی درخت‌ها و به‌ویژه درختان سیب خیلی ریزتر شده‌اند، می‌گویند: «سیب‌های ریز برمی‌گردد به این‌که آبیاری به صورت قطره‌ای شده است. قبلاً به صورت غرقابی آب می‌خورد و درخت سیراب می‌شد و محصول خیلی باکیفیت‌تری به دست می‌داد. به خاطر کمبود آب، کیفیت سیب‌ها خیلی کمتر شده است.»
مهم‌تر از همه برخی از شنیده‌ها و گفته‌های کشاورزان و اهالی منطقه‌ی کاکان درباره‌ی تغییر کاربری باغات این منطقه است.
آن‌ها می‌گویند: خیلی از این زمین‌های کشاورزی را تغییر کاربری داده‌اند. به گفته‌ی آن‌ها: خیلی از افراد، دو هزار متر زمین خریده‌اند، آن را تغییر کاربری داده‌اند و با آب شرب، زمین‌های‌شان را آبیاری می‌کنند. با این ترفند، هم امتیاز آب و برق و هم گاز می‌گیرند. آن‌ها می‌گویند: در دو سال اخیر وضعیت خیلی بدتر شده است. مثلاً روستای حمزه‌خانی، بخش زیادی از آن کاملاً تغییر کاربری داده شده است.
ما از کشاورزان در همین باره پرسیدیم که چطور این تغییر کاربری‌ها می‌تواند به کشاورزی و باغداری آسیب بزند که در پاسخ بیان کردند: «مثلاً یک شخص یک هکتار از این زمین‌ها را از یک کشاورز به قیمتی بسیار ارزان می‌خرد، آن را هزار متر هزار متر قواره‌بندی می‌کند و می‌فروشد. با روابطی هم که دارند، به راحتی امتیاز آب و برق و گاز هم برای این زمین‌ها می‌خرند. بعد هم که ساختند با یک جریمه سر و ته آن را هم می‌آورند. از آب شرب هم استفاده‌ی کشاورزی می‌کنند. وقتی آب در این منطقه این‌قدر کم است، دیگر چه توجیهی دارد که با آب شرب، کشاورزی کرد؟»
اهالی کاکان از این‌که مسئولین دستگاهی برای تأمین آب این‌جا تعبیه کرده‌اند، تشکر می‌کنند، اما می‌گویند که جواب‌گوی این روستاها نیست. یکی از اهالی در همین رابطه گفت: «یکی از مشکلات روستای منصورخانی در منطقه‌ی کاکان، کمبود آب است. بخش زیادی از آب گم می‌شود. اگر این نهادها که زحمت لوله‌کشی آب را کشیده‌اند، یک یا دو کیلومتر دیگر هم لوله‌کشی کنند، این آب هدر نمی‌رود. اما متأسفانه بخش زیادی از آب منطقه‌ی کاکان در رودخانه هدر می‌رود.» اگر در استان با یک سد جلوی این آب را ببندند، این آب ذخیره می‌شود و ما دیگر در سه ماه تابستان و دو ماه در پاییز مشکل آب نخواهیم داشت.» او ادامه می‌دهد: «ما از ادارات و نهادهای مربوطه متشکریم که زحمت آب این‌جا را کشیده‌اند، از آن‌ها خواهش داریم یک زحمت دیگر هم برای لوله‌کشی این‌جا بکشند تا این آب هدر نرود. در این منطقه حدود سه تا چهار هزار هکتار باغ و زمین کشاورزی داریم. اگر این لوله‌کشی را محبت کنند، این آب از بین نمی‌رود.»
اهالی منطقه‌ی کاکان از وضعیت موجود گلایه‌مند هستند.



آن‌ها برای سال‌ها در این منطقه به کار کشاورزی و باغداری مشغول بوده‌اند و از این طریق امرار معاش می‌کرده‌اند. اما معتقدند که با روی کار آمدن دولت سیزدهم و آقای رئیسی، امیدواری بیشتری برای حل مشکلات‌شان به دست آورده‌اند.
یکی از کشاورزان در همین رابطه بیان کرد: ما از آقای رئیسی انتظار داریم که به کشاورز برسد؛ چرا که ما از این زمین‌ها نان درمی‌آوریم. از آقای رئیسی انتظار داریم همان‌طور که خودش هم گفته است، همیشه به بالا و به خدا نگاه کند. این جمله‌ی بسیار مهمی است. امیدواریم که آقای رئیسی پیگیر باشد و مسئولینی که ایشان انتخاب می‌کند، حرف آقای رئیسی را اجرا کنند و ان شاء الله همه به موفقیت برسند.» اهالی کاکان که روزگاری با مشکلات کمتری امرار معاش می‌کردند، امروزه علی‌رغم این مشکلات، امیدوار هستند که مسئولین دولت سیزدهم، نگاه ویژه‌ای به منطقه‌ی آن‌ها داشته باشند تا بتوانند همچون چند سال گذشته، با دغدغه‌های‌ به مراتب کمتری زندگی کنند.