یادداشت ویژه کبنانیوز| ملت در میدان، نظام با دست پُر؛ درس‌هایی از یک سخنرانی تاریخی

کبنا ؛در نخستین سخنرانی پس از جنگ ۱۲ روزه با رژیم صهیونیستی، رهبر انقلاب اسلامی با زبانی قاطع و تحلیلی، از ملت ایران و موقعیت جدید جمهوری اسلامی سخن گفتند. این سخنرانی، بازتابی از یک لحظه اجتماعی–سیاسی است که باید آن را تفسیر کرد به زبان سیاست‌ورزی در سطح ملی و استانی ترجمه نمود.
به گزارش کبنا، در تاریخ یک ملت، لحظاتی وجود دارد که فقط تاریخ‌نگاران نمی‌توانند آن را ثبت کنند؛ بلکه باید جامعه‌شناسان و فیلسوفان نیز به میدان بیایند. امروز چهارشنبه ۲۵ تیرماه ۱۴۰۴، رهبر معظم انقلاب در نخستین سخنرانی پس از جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم صهیونیستی، سخنانی ایراد کردند که می‌توان گفت نقشه راهی برای ایرانِ پس از بحران بود. این سخنان، از حیث معناشناسی اجتماعی، روایت‌گر یک تجربه ملی از مقاومت و تجلی وحدت‌اند.
در این یادداشت، می‌کوشیم با نگاهی جامعه‌شناختی، به تحلیل این سخنرانی بپردازیم که به‌ویژه برای مسئولان استان‌ کهگیلویه و بویراحمد، می‌تواند حامل پیام‌هایی روشن برای عملکردشان در دوران پساجنگ باشد.
رهبر انقلاب با اشاره به وضعیت دوران پهلوی فرمودند: «خاطرات منتشر شده از عوامل رژیم پهلوی که حتی در خفا و جلسات خصوصی نیز جرأت اعتراض به آمریکا را نداشتند»، نشان می‌دهد که ایران از آن دوران، به جایی رسیده است که نه تنها از آمریکا نمی‌ترسد بلکه آن را می‌ترساند.
این جمله، به‌سادگی یک فکت تاریخی نیست؛ بلکه حامل یک پیام عمیق جامعه‌شناختی در زمینه تحول در ساختار روانی ملت است. در جامعه‌شناسی سیاسی، مهم‌تر از قدرت نظامی، قدرت اعتماد به نفس ملی است. زمانی که ملت‌ها خود را در موقعیت روانی–سیاسی ضعیف ببینند، حتی سلاح‌های پیشرفته نیز کارایی خود را از دست می‌دهند. اما آنچه در جنگ ۱۲ روزه اتفاق افتاد، شکستن این ترومای تاریخی ترس از ابرقدرت‌ها بود. این تجربه جمعی، ایران را در هویت جمعی به جایگاهی تازه رساند.
تعبیر رهبر انقلاب از اتحاد عظیم ملت ایران با همه اختلاف سلائق سیاسی و تفاوت وزن مذهبی بیان‌گر نقطه عطفی در مناسبات ملت–دولت در ایران معاصر است. ایشان گفتند: «وظیفه همه حفظ این اتحاد ملی است.»
آنچه در جریان جنگ اخیر اتفاق افتاد، فراتر از بسیج نظامی یا عملیات اطلاعاتی بود؛ ما شاهد بسیج نمادین و عاطفی ملت ایران بودیم. به این پدیده همبستگی در بحران گفته می‌شود که طی آن حتی افراد با گرایش‌های متفاوت سیاسی، از چپ تا راست، با جهت‌گیری‌های مذهبی و غیردینی، همه در دفاع از مرزهای هویتی و نمادین کشور به میدان می‌آیند.
رهبر انقلاب فرمودند: «همگان اعم از روزنامه‌نگار، قاضی، مسئول دولتی، روحانی و امام‌جمعه موظف به صیانت و حفاظت از اتحاد ملی هستند.» این جمله تصریح می‌کند که همبستگی ملی باید به یک سیاست اجتماعی بدل شود.
در این بین، نقش مسئولان کهگیلویه و بویراحمد بسیار حیاتی است. این استان همواره در لحظات سرنوشت‌ساز تاریخ ایران، پشتوانه مردمی قوی نظام بوده است. اکنون زمان آن رسیده که مدیران، فرمانداران، ائمه جمعه، مسئولان فرهنگی استان، از این موقعیت برای تقویت سرمایه اجتماعی، کاهش شکاف‌های درون‌استانی و تبدیل همبستگی در بحران به همبستگی پایدار استفاده کنند.
در ادامه سخنرانی امروز، رهبر انقلاب تأکید کردند: «ما از همه ابزارهای لازم همچون منطق و نیروی نظامی برخورداریم بنابراین چه در میدان دیپلماسی و چه در میدان نظامی، هر گاه وارد شویم به توفیق الهی با دست پُر وارد خواهیم شد.» این جمله، بازتعریف سیاست خارجی جمهوری اسلامی در دوران پس از جنگ است. می‌توان گفت این موضع‌گیری حامل دو پیام، یکی رد رویکرد سازش‌طلبانه و انفعالی و دوم، رد سیاست تهاجمی بی‌محاسبه است. در واقع، آنچه مطرح می‌شود، نوعی بازدارندگی متوازن است که در دل خود، عقلانیت راهبردی و اراده معطوف به مقاومت را با هم دارد.
سپس رهبر انقلاب فرمودند: «نمی‌گوییم اعتراض خود را مطرح نکنند اما اعتراض و انتقاد باید با لحن قابل قبول و پس از تحقیق و اطلاع‌یابی انجام شود چرا که گاهی برخی اظهارات و اعتراض‌هایی که در رسانه‌ها منعکس می‌شود، ناشی از بی‌اطلاعی است.» این نگاه، در واقع دفاع از نقد مسئولانه و دموکراسی درون‌نظام است. نظام تنها زمانی می‌تواند همبستگی ملی را حفظ کند که نقدها شنیده شوند اما به ثبات ملی آسیب نزنند. پس جامعه مدنی باید نقاد، اما منصف و آگاه باشد.
از سوی دیگر، رهبر انقلاب تصریح کردند: «نقشه‌شان این بود که با حمله به برخی شخصیت‌ها و مراکز حساس، نظام ضعیف خواهد شد؛ آنگاه با به میدان آوردن هسته‌های خفته، می‌توانند با به خیابان کشیدن مردم، کار نظام را تمام کنند. بر عکس اتفاق افتاد.» این تحلیل نشان می‌دهد دشمن در پی یک شوک ترکیبی بود. اما برخلاف انتظار، ملت ایستاد. در جامعه‌شناسی بحران، این ایستادگی نشان‌دهنده وجود پیوستگی عاطفی ملت با ساختار سیاسی است.
در ادامه این سخنرانی، رهبر انقلاب تأکید کردند: «قوه قضائیه باید جنایات اخیر را از طریق دادگاههای بین‌المللی و داخلی به صورت جدی، با دقت و هوشیاری کامل و ملاحظه همه جوانب پیگیری کند.» همچنین فرمودند: «باید به شکلی عمل کنیم که هر کسی در هر گوشه کشور مورد ظلم و تعدّی قرار گرفت، بداند مشکل او با مراجعه به دادگستری حل می‌شود.» این تأکید بر عدالت‌خواهی، در واقع فراخوانی به دستگاه قضا برای بازسازی اعتماد عمومی است.
علاوه بر این، رهبر انقلاب فرمودند: «شور و هیجان عمومی مردم بخصوص جوانان امری لازم و خوب است اما بی‌صبری و پا به زمین کوبیدن و اعتراض به اینکه چرا فلان کار انجام نشد، مضرّ است.» از نگاه جامعه‌شناسی سیاسی، حفظ تعادل بین هیجان سیاسی و صبر اجتماعی، شرط بقای جوامع در دوره گذار است. اکنون زمان آن است که رسانه‌ها، نخبگان و فعالان اجتماعی، به جای تزریق ناامیدی یا افراط، مردم را به عقلانیت و مشارکت هدایت کنند.
به طور کلی شاید سخنرانی امروز رهبر انقلاب را بتوان مانیفستی برای ایرانِ پس از جنگ دانست. این سخنرانی حامل مفاهیمی چون اعتماد به نفس ملی، اتحاد در عین تفاوت، اقتدار اخلاقی، نقد مسئولانه، عدالت‌طلبی مردمی و بازدارندگی عاقلانه است.
اگر مسئولان، به‌ویژه در کهگیلویه و بویراحمد، این مفاهیم را جدی بگیرند، ایران نه‌تنها از جنگ بیرون آمده، بلکه برای آینده‌ای بهتر آماده شده است و همان‌گونه که رهبر انقلاب تصریح کردند: «خداوند طبق آیه وَ لَیَنصُرَنَّ اللهُ مَن یَنصُرُه، نصرت خود را بر ملت ایران و ذیل نظام اسلامی و چتر قرآن و اسلام تضمین کرده و این ملت یقیناً پیروز خواهد شد.»