نگاهی به کتابخانه شخصی رهبر انقلاب | هم‌نشینی ملاصدار و منتسکیو!

کبنا ؛انتشار تصویری تازه از کتابخانه شخصی آیت‌الله خامنه‌ای (مقام معظم رهبری) غیر از جذابیت‌های معمول عکس‌های غیررسمی، از منظر کنج‌کاوی درباره نوع کتاب‌ها هم حداقل برای اهالی مطالعه و کتاب‌خوان‌ها جذاب است. حاصل این کنج‌کاوی در عناوین کتاب‌ها، نویسندگان و مترجمان و ناشران‌شان را از نظر می‌گذرانید:
      
قفسه فلسفه اسلامی
یکی از کتاب‌های آشنای این تصویر، سه جلدی «دفتر عقل و آیت عشق» نوشته فیلسوف معاصر غلام‌حسین ابراهیمی دینانی است. دکتر دینانی در پژوهش ژرف خود در پی پاسخ به این پرسش دیرین بوده که تقابل «عقل» و «عشق» از کجا مایه گرفته و فلاسفه جهان و فیلسوفان مسلمان چگونه به این یکی از پیچیده‌ترین مسائل فلسفه پاسخ داده‌اند.
به این ترتیب فیلسوف معاصر به بازخوانی آثار مهم‌ترین عرفای جهان اسلام؛ بایزید بسطامی، حسین بن منصور حلاج، شهاب‌الدین سهروردی، شیخ اکبر محی‌الدین عربی، ابی سبعین صاحب کتاب بدّالعارف و مشهورترین فیلسوفان مسلمان؛ نجم‌الدین کبری، نجم‌الدین رازی، فریدالدین عطار، باباطاهر عریان، حکیم تِرمذی، روزبهان بقلی، صدرالدین شیرازی و… پرداخته تا دفتر عقل را بپردازد و آیت عشق را بنماید.
این اثر تحسین‌شده نخستین بار در سال ۱۳۸۰ توسط انتشارات طرح نو روانه کتاب‌فروشی‌ها شد و تا امروز به چاپ ششم رسیده است. آن‌گونه که از طرح عطف کتاب مشخص می‌شود، مجلدات موجود در کتابخانه رهبری مربوط به چاپ نخست یا دوم این کتاب است.
کتاب دیگری از دکتر دینانی در کتابخانه شخصی آیت‌الله خامنه‌ای به چشم می‌خورد با عنوان «نیایش فیلسوف» که مجموعه مقالات کلامی فلسفی نویسنده در یک بازه زمانی ۲۵ ساله است که به دلایل و مناسبت‌های مختلف به رشته تحریر درآمده اما برای نشر در قالب کتاب، توسط این فیلسوف معاصر تنقیح شده است.
کتاب نیایش فیلسوف ابتدا توسط نشر علم منتشر شد و سپس امتیاز انتشار آن در اختیار شرکت نشر کتاب هرمس قرار گرفت. به نظر می‌رسد کتاب حاضر، مربوط به چاپ‌های ابتدایی توسط نشر علم است.
«قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی» از معدود آثاری است که می‌کوشد قواعد فلسفه اسلامی را گردآوری و معرفی کند. این کتاب ۳ جلدی هم تالیف غلام‌حسین ابراهیمی دینانی است که پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در سال ۱۳۸۰ منتشرش کرد.
در قفسه کتاب‌های فلسفی کتابخانه شخصی آیت‌الله خامنه‌ای کتاب «شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا» به قلم جلال‌الدین آشتیانی‌ که توسط دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در سال ۱۳۷۸ منتشر شد، کتاب «فلسفه صدرا» به قلم آیت‌الله جوادی آملی، «شرح جلد اول از اسفار اربعه» که درس‌گفتارهای مرحوم مصباح یزدی در شرح آرای ملاصدرا به قلم حجت‌الاسلام محمدتقی سبحانی است و در سال ۱۳۸۰ توسط انتشارات موسسه پژوهشی امام خمینی در قم چاپ شده، کتاب «نظریه شناخت در فلسفه اسلامی» به قلم عبدالله نصری و کتاب «آشنایی ایرانیان با فلسفه‌های جدید غرب» تالیف کریم مجتهدی که در سال ۸۸ توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده به چشم می‌خورد.
«رحیق مختوم» عنوان اثر بزرگ آیت‌الله جوادی آملی در شرح حکمت متعالیه است که چندین مجلد از آن در این کتابخانه به چشم می‌خورد.
کتاب‌های «اندیشه سیاسی فارابی» یا «منتخبی از آثار حکمای الهی ایران» یا «فلسفه حقوق بشر» هم در قفسه‌ها قابل شناسایی است.
قفسه فلسفه و اندیشه غرب
اما قفسه‌ای از کتابخانه شخصی آیت‌الله خامنه‌ای به کتاب‌هایی اختصاص دارد که فلسفه غرب را به مخاطبان خود می‌شناسانند.

کتاب دوجلدی «فلسفه هگل» اثر والترترنس ستیس با ترجمه حمید عنایت که پیش از انقلاب توسط شرکت سهامی انتشارات جیبی منتشر شده، از جمله این کتاب‌هاست.
دیگر کتاب مهم این قفسه از کتابخانه رهبری نظام، دو جلدی «روح‌القوانین» اثر منتسکیو است که گفته می‌شود پردامنه‌ترین بحث‌های جهان مدرن درباره سیاست، مردم، دولت و منطق قدرت سبب شده است. این کتاب برای نخستین بار در روزهای اوج انتشارات امیر کبیر در ابتدای دهه ۱۳۵۰ و با ترجمه علی اکبر مهتدی در اختیار اهل مطالعه قرار گرفت و در ۵ دهه بعدی، دائما تجدید چاپ شد. این‌جا چاپ‌های پیش از انقلاب کتاب‌های «جمهور» افلاطون و «اصول حکومت آتن» ارسطو به چشم می‌خورد.
کتاب «ترس و لرز» از پدر اگزیستانسیالیسم، سورن کی‌یر کگور که تلاشی است برای تعریف ایمان از خلال قصه قصد قربانی فرزند حضرت ابراهیم برای نخستین بار در سال ۱۳۷۳ به همت حوزه هنری و با ترجمه سیدمحسن فاطمی در اختیار فارسی‌زبانان قرار گرفت که نسخه‌ای از آن در کتابخانه شخصی آیت‌الله خامنه‌ای دیده می‌شود.
«ماجراهای جاودان در فلسفه» از دیگر کتاب‌های جالب این کتابخانه است؛ سرگذشت‌نامه‌ای از ۳۰ فیلسوف مشهور تاریخ که به نوعی «زمانه و کارنامه» هر کدام را به دست می‌دهد و می‌گوید نظریه‌شان در چنان بستری شکل گرفته. هنری و دانلی توماس، نویسندگان، احمد شهسا مترجم و انتشارات ققنوس ناشر این کتاب هستند.
از دیگر کتاب‌های قابل توجه این قفسه، چاپ قدیمی کتاب دو جلدی «فلسفه علمی» است؛ مجموعه مقالاتی از نویسندگان بزرگی چون هانری برگسون، زیگموند فروید، آلبرت انیشتین، آلفرد وایتهد، آرتور ادینگتون و جیمس جینز که با تلاش جمعی از چیره‌دست‌ترین مترجمان سیدعبدالله انوار، محمد صناعی، احمد آرام، محمدحسین تمدن، ابوطالب صارمی و کمال‌الدین جناب به فارسی برگرداننده شده است.
فلسفه علمی از جمله کتاب‌هایی بود که انتشارات فرانکلین زمینه انتشارش را در سال ۱۳۵۱ فراهم کرد. ناشر ایرانی این کتاب شرکت سهامی انتشارات جیبی بود.
دیگر کتاب قدیمی این کتابخانه، «مقدمه‌ای بر فلسفه» نوشته بوخنسکی است که نشر نو در سال ۱۳۶۱ با ترجمه دکتر محمدرضا باطنی منتشرش کرد.
از دیگر کتاب‌های قابل توجه این کتابخانه می‌توان به هندبوک‌های معرفی چهره‌های مشهور تاریخ اشاره کرد که از میانه دهه ۱۳۷۰ توسط انتشارات طرح نو ذیل عنوان «بنیان‌گذاران فرهنگ امروز» روانه بازار کتاب شد. این کتاب‌ها، هر کدام در حجمی کم اما کافی به شرح زندگی و آثار و عملکرد یکی از چهره‌هایی می‌پردازد که آثارشان در گستره جهان تاثیر داشته است. ۳ جلد از این کتاب‌های راهنما ذیل عنوان‌های «ارسطو»، «نیچه» و «ماکیاولی» در قفسه‌ها قابل تشخیص است.
در کتابخانه شخصی آیت‌الله خامنه‌ای خبری از تنگ‌نظری‌های مرسوم فضای فرهنگی کشور نیست؛ فلاسفه غربی و عرفای شرقی کنار هم نشسته‌اند، چنان که ملاصدرا و منتسکیو هم‌نشین شده‌اند. خبری از خط‌ کش جبهه فرهنگی انقلاب نیست که نویسندگان و مترجمان و ناشران را به مذهبی و عرفی، انقلابی و ضد انقلابی، با ما یا بر ما تقسیم‌بندی کند؛ این‌جا کتابخانه‌ای است برای دانستن.