آن‌گونه که پوتین می‌خواهد؛ هفت تأثیر جنگ روسیه و اوکراین بر خاورمیانه

کبنا ؛حمله روسیه به اوکراین کانون توجه رسانه‌های دنیا قرار گرفته و در این خصوص کارشناسان و صاحب نظران مسائل روز اظهار نظرهای متفاوتی می‌کنند. 
جنگ؛ آن‌گونه که پوتین می‌خواهد
العربی الجدید در مطلبی به قلم جمانة فرحات نوشت: این جنگ ولادیمیر پوتین است، جنگی گسترده علیه اوکراین، بدون توجه به تمام تلاش‌های دیپلماتیک برای در نگرفتن آن.
در ادامه این مطلب آمده است: حدود جنگ چه اندازه است؟ چه مدتی به طول می‌انجامد، تعداد کشته‌های آن چقدر است، آیا پوتین شروط آن را محقق می‌کند؟ آیا ایالات متحده کنار ناتو می‌ایستد و از دور نظاره گر ماجراست؟ یا شاهد یک جنگ فرسایشی طولانی خواهیم بود؟ اگر دودهای برخاسته از حمله گسترده روسیه را مشاهده کنیم، تمام این سؤالات به نظر منطقی می‌رسد، اما پاسخ دادن به این سؤالات ساده نیست، چرا که هیچ حد و مرزی برای اینکه پوتین در راستای تحقق اهدافش چه خواهد کرد، وجود ندارد، و نمی‌توان با یقین گفت آیا ایالات متحده و ناتو به حمایت از اوکراین بر می‌خیزند یا نه؟
 تمام خواسته مسکو را در یک کلام می‌توان خلاصه کرد: به زانو درآوردن اوکراین در برابر کرملین، پشیمان کردن آن از پیوستن به ناتو و خروج از پیش نویس بوداپست مربوط به سلاح هسته‌ای. فراتر از این، مسکو می‌تواند اوکراین را درس عبرتی برای دولت‌های همسایه‌اش کند.
 تمام سر و صدایی که مسئولان روس در روزهای گذشته داشتند، از جمله دروغ‌هایی که پوتین در مورد اتهام زنی به اوکراین در مورد در اختیار داشتن سلاح هسته‌ای گفت، تنها در راستای خرید زمان بیشتر برای تکمیل کردن زمینه‌های ورود به جنگ و شروع ساعت صفر بود.

 هدف برجسته، خلع سلاح اوکراین از زیر ساخت‌های نظامی سامانه‌های پدافند هوایی، فرودگاه‌ها و نیروهای هوایی و سلاح‌های پیشرفته است، در ادامه، صفحه پیوستن اوکراین به ناتو در هم پیچیده می‌شود و این کشور از روسیه تبعیت می‌کند.
 پوتین و دیگر مسئولان روسی امیدوارند که تعیین مسیر جنگ در ساعت‌های آتی به اوکراین برگردد، به این معنا که کی یف یا به مقاومت ادامه می‌دهد و بهای آن را می‌پردازد و یا به سرعت تسلیم می‌شود.
 پوتین در ویدیویی که روز پنجشنبه منتشر کرد، عناصر ارتش اوکراین را به تسلیم شدن و رفتن به خانه‌هایشان دعوت کرد. این اطمینان رئیس جمهور روسیه، از این جهت شکل گرفته است که وی توانست با وجود اطلاع غرب، ۲۰۰ هزار سرباز را در مرزهای اوکراین جمع کند، تا کی یف از نظر موازنه قوای نظامی نتواند مدت طولانی مقاومت کند. 
احتمالاً زمانی که رئیس جمهور اوکراین از جهان می‌خواهد یک ائتلاف نظامی علیه پوتین تشکیل دهند و در عین حال، شاهد واکنش‌های دیگر کشورهای اروپایی به حمله به اوکراین است، رئیس جمهور روسیه تنها قهقهه می‌زند. وی می‌داند هیچ کس وارد ماجراجویی نظامی برای دفاع از اوکراین نمی‌شود، همانطور که واشنگتن و ناتو به وضوح این مساله را اعلام کرده‌اند. تمام دستاوردی که کی یف از تلاش برای جلب حمایت دیگر کشورها در برابر روسیه داشت، حمایت لفظی آن‌ها و إعمال تحریم‌هایی علیه روسیه بود.
آنچه برای پوتین اهمیت زیادی دارد، آن است که پس از شروع عملیات نظامی، باب مذاکره بار دیگر گشوده شده، نه تنها برای تعیین سرنوشت اوکراین، بلکه برای ترسیم آینده امنیتی اروپا در طول دهه‌های آتی. کسی که اولین فریاد را بکشد، در مرحله بعدی بیشترین بها را خواهد پرداخت، اما پیامدهای این بحران، به نفع اروپایی که در برابر تحولات سریع، اما طولانی مدت قرار دارد، نخواهد بود.
میدل ایست آی در ادامه به چگونگی تأثیر حمله روسیه به اوکراین بر خاورمیانه در هفت حوزه پرداخته خواهد شد: عربستان سعودی بزرگترین صادرکننده نفت خام در جهان و قطر یکی از صادرکنندگان پیشرو در حوزه گاز طبیعی مایع (LNG) با افزایش تنش‌ها در شرق اروپا شاهد افزایش تقاضا برای منابع انرژی خود بوده‌اند. روز پنجشنبه، قیمت نفت به بیش از ۱۰۵ دلار بازای هر بشکه و قیمت پایه خرید گاز طبیعی به میزان ۳۰ درصد افزایش یافت.
 مقام‌های ایالات متحده و اروپا امیدوار بودند که قطر بتواند بخشی از صادرات گاز را به اروپا جهت کاهش فشارهای وارده بر حوزه انرژی هدایت کند. برخی دیگر از عربستان سعودی خواسته‌اند تا نفت خام را سریع‌تر تولید و عرضه کند و ظرفیت تولید خود را افزایش دهد. با این وجود، وزیر انرژی قطر اشاره کرده که هیچ کشوری نمی‌تواند گاز طبیعی مایع (LNG) را جایگزین گاز روسیه به اروپا کند.
 عربستان سعودی، یکی از اعضای ائتلاف کشورهای تولید کننده نفت اوپک علاقه‌ای به عرضه بیش‌تر نفت از خود نشان نداده است. «کارن یانگ» از انستیتو خاورمیانه می‌گوید: «این می‌تواند فرصتی برای هر دو کشور و سایر تولیدکنندگان انرژی در خلیج فارس باشد تا نشان دهند که چه میزان برای اروپا و ایالات متحده حیاتی هستند.»
یانگ افزود: «این ممکن است لحظه‌ای باشد که در آن قطر و عربستان سعودی اهرمی برای تاکید بر اهمیت نقش خود در اقتصاد جهانی پیدا کنند.»
 تحریم‌ها
شرکت‌های خاورمیانه‌ای که در بازارهای ایالات متحده، بریتانیا و اروپا فعالیت می‌کنند موظف به پیروی از تحریم‌هایی هستند که در هفته جاری علیه روسیه اعمال شد. هم چنین، تحریم‌های شدیدتری در راه هستند.
 اگر بانک‌های دولتی بزرگ روسیه هدف تحریم‌های غرب قرار گیرند تأثیر آن می‌تواند قابل توجه باشد. به عنوان مثال، اسبربانک روسیه جایی که نیمی از روس‌ها در آن حساب دارند اخیراً دفتری را در ابوظبی راه اندازی کرده و در سال ۲۰۲۰ میلادی با شرکت سرمایه گذاری "مبادله" بازوی سرمایه گذاری ابوظبی قرارداد همکاری امضا کرده است. رئیس شعبه خاورمیانه اسبربانک به نشریه "نشنال" امارات گفته بود که بسیاری از شرکت‌های وابسته به آن بانک خاورمیانه‌ای سرمایه گذاری کرده‌اند.

 هفت تأثیر جنگ روسیه و اوکراین بر خاورمیانه
 در همین حال، مقام‌های اسرائیلی ابراز نگرانی کرده‌اند که تحریم‌های آمریکا علیه روسیه می‌توانند به منافع امنیتی اسرائیل در سوریه آسیب برسانند جایی که آن رژیم در حال هماهنگی عملیات با مسکو است. روسیه تاکنون مانعی بر سر راه اسرائیل قرار نداده است. با این وجود، اکنون که اسرائیل تهاجم روسیه را محکوم کرده و در کنار امریکا قرار گرفته ممکن است رویکرد روسیه نیز در قبال اسرائیل تغییر کند.
 گندم
اوکراین و روسیه بخش اعظم گندم جهان را تأمین می‌کنند و در صورت اختلال در عرضه کشورهای خاورمیانه احتمالاً با افزایش قیمت برای خرید آن محصول مواجه خواهند شد.
 مصر به عنوان بزرگ‌ترین وارد کننده گندم در جهان احتمالاً به شدت تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. پرجمعیت‌ترین کشور عربی که ۱۰۲ میلیون نفر را در خود جای داده حدود ۱۲.۵ میلیون تن گندم را در فاصله سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ میلادی وارد کرده که تقریباً ۸۵ درصد آن از روسیه و اوکراین بود.
 «هشام عبدالدهاب» یکی از اعضای بخش غلات در اتاق بازرگانی قاهره به «میدل ایست آی» می‌گوید: «در صورت وقوع جنگ بین روسیه و اوکراین این وضعیت به شدت بر مصر تاثیرگذار خواهد بود. بخش مهمی از واردات گندم ما از آن دو کشور صورت می‌گیرد.»
 انتظار می‌رود که الجزایر، تونس و لیبی نیز که واردکنندگان عمده گندم هستند تحت تأثیر قرار گیرند.
 بسفر و دریای سیاه
این جنگ پیامدهایی برای دریای سیاه نیز خواهد داشت. جنگ ممکن است روی کشتی‌هایی که اجازه عبور بین دریا و مدیترانه را دارند تأثیر بگذارد.
بر اساس کنوانسیون ۱۹۳۶ میلادی، ترکیه بر تنگه بسفر و داردنل اعمال کنترل می‌کند نقطه‌ای که کشتی‌ها برای حرکت بین دو دریا باید از آن عبور کنند.
 هم چنین، کنوانسیون مذکور به ترکیه این قدرت را می‌دهد که در زمان جنگ، تنگه را به روی تمام کشتی‌های جنگی خارجی ببندد.
 ساعاتی پس از حمله روسیه به اوکراین در روز پنجشنبه، کی یف از ترکیه خواست که تنگه‌ها را به روی کشتی‌های روسی ببندد.
 «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه تاکنون گفته است که در صورت حمله روسیه، ترکیه به عنوان متحد ناتو هر کاری را که لازم باشد انجام خواهد داد، اما در مورد این که آیا این اقدامات ممانعت از عبور کشتی‌های جنگی از آن کشور را نیز می‌شود یا خیر نیست توضیحی نداد.
گردشگری
 تشدید جنگ ممکن است منجر به کاهش درآمد حاصل از صنعت گردشگری و لغو پروازهای مستقیم برای برخی از محبوب‌ترین نقاط گردشگری روس‌ها در خاورمیانه شود.
 استراحتگاه‌های ساحلی ترکیه و مصر به تازگی جذب گردشگران روس را از سرگرفته بودند. ژوئن گذشته، یک روز پس از آن که مسکو محدودیت‌های پروازی را به دلیل شیوع کووید -۱۹ لغو کرد ۴۴ هواپیما حامل گردشگران روس وارد شهر ساحلی آنتالیا شدند. استراحتگاه‌های دریای سرخ مصر نیز سال گذشته با از سرگیری پروازها به شرم الشیخ و غرقاده دوباره میزبان گردشگران روس شدند. سفر به مقاصد محبوب مصر پس از سقوط یک هواپیمای مسافربری روسی در صحرای سینا در اکتبر ۲۰۱۵ میلادی کشته شدن ۲۲۴ نفر در حمله‌ای که داعش مسئولیت آن را برعهده گرفت به حالت تعلیق درآمد.
 پیش از آن حمله، روسیه بیش از هر کشور دیگری گردشگر به مصر اعزام می‌کرد. بیش از سه میلیون گردشگر در سال ۲۰۱۴ میلادی از آن کشور بازدید کردند و ۲.۵ میلیارد دلار درآمد عاید مصر شد که بیش از یک سوم درآمد سالانه گردشگری مصر را شامل می‌شود. دبی هم چنین از گردشگران روس که دست کم ۳۷۴۰۰۰ نفر از آنان در سال ۲۰۲۱ میلادی از آن کشور بازدید کرده بودند درآمد زیادی کسب کرده است.
 بر اساس داده‌های منتشر شده پیش از برگزاری نمایشگاه تجاری بازار سفر عربی ۲۰۲۰ انتظار می‌رفت گردشگران روس تا سال ۲۰۲۳ میلادی حدود ۱.۲ میلیارد دلار درآمد برای کشورهای حوزه خلیج فارس درآمد به ارمغان آورند.
دانشجو
اوکراین میزبان هزاران دانشجو از سراسر خاورمیانه و شمال آفریقا است که بسیاری از آنان در هنگام تهاجم روسیه در روز پنجشنبه منتظر تخلیه اوکراین بودند.
 به گفته وزارت آموزش اوکراین مراکش با ۸۰۰۰ دانشجو دومین گروه بزرگ دانشجویان خارجی در اوکراین را تشکیل می‌دهد.
 مصر ۳۵۰۰ دانشجو در اوکراین دارد و تعداد قابل توجهی از دانشجویان لبنان، عراق و فلسطین نیز در دانشگاه‌های اوکراین تحصیل می‌کنند.

 پیش از تشدید درگیری‌ها، خانواده‌هایی که فرزندانشان در اوکراین در حال تحصیل بودند در مصر، مراکش و لبنان تظاهرات کردند و از دولت‌های متبوعشان خواستند تا بستگان آنان را به کشورهایشان بازگردانند.
لیبی
کشور دیگری که احتمالاً پس لرزه‌های ناشی از جنگ را در خاورمیانه و شمال آفریقا احساس خواهد کرد لیبی است.
اکثر کشورهای غربی از دولت وفاق ملی برسمیت شناخته شده توسط سازمان ملل حمایت می‌کنند در حالی که روسیه از ارتش تحت فرماندهی خلیفه حفتر حمایت می‌کند. مزدوران روسی از گروه واگنر در سال‌های اخیر نقش رهبری کننده را در نبرد در لیبی بر عهده گرفته‌اند.
انتخابات در لیبی در ماه دسامبر به دلیل اختلافات متعدد لغو شد و روند صلح مورد حمایت جامعه بین المللی را دچار هرج و مرج کرد و سرنوشت دولت موقت آن کشور را در هاله‌ای از ابهام قرار داد. با توجه به این که روسیه و بسیاری از کشورهای غربی اکنون بر سر اوکراین با یکدیگر اختلاف نظر دارند همکاری برای کمک به ایجاد ثبات در لیبی احتمالاً از اولویت کم‌تری برخوردار خواهد بود.