تاریخ انتشار
شنبه ۳۰ فروردين ۱۳۹۹ ساعت ۱۹:۲۶
کد مطلب : ۴۱۹۹۷۱
فروش گیاهان دارویی با چه قیمتی؟
ریشه های آب و نان دار؛ تاراج گیاهان دارویی کهگیلویه و بویراحمد و مسئولانی که کک‌شان نمی‌گزد
۰
کبنا ؛
گیاه شناس استان و عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج می‌گوید: ۴۶ گونه گیاهی بومی (آندومیک) و سه گونه گیاه دارویی کمیاب دنیا شامل باریجه، آنغوزه و گزانگبین به وفور در ارتفاعات کهگیلویه و بویراحمد یافت می‌شوند.
دکتر جعفری افزود: بومادران، بیلهر، جاشیر خوراکی، تره کوهی، کلوس، بن سرخ، کارده، آویشن، لاله واژگون، ترنجبین، خارو، خشت، چوش، درمه، برنجاس، کاسنی، سیاهدانه و شیرین بیان از جمله گیاهان دارویی و خوراکی خودرو در کهگیلویه و بویراحمد هستند.
استان کهگیلویه و بویراحمد با وجود اینکه تنها یک درصد از خاک و جمعیت کشور را شامل می‌شود، اما با وجود مواهب طبیعی و خدادادی به پایتخت طبیعت ایران شهره است.
این استاد گیاهشناسی دانشگاه به ظرفیت‌های کهگیلویه و بویراحمد در تولید گیاهان دارویی اشاره کرد و افزود: ۴۷۵ گونه اقتصادی گیاهان دارویی کشور یا عبارتی ۴۵ درصد این گیاهان در این استان قابل رویش است که کمترین استفاده آن را بهره برداران سنتی فصل بهار با برداشت‌های غیراصولی بر می‌دارند.
ریشه‌های آب و نان دار
اشاره دکتر جعفری به بازار فصلی گیاهان کوهی است که گرم‌ترین روز‌های آن همین روز‌های خنک بهاری است. بازار دست فروشانی که در هر گوشه خیابان‌های مرکزی شهر‌های یاسوج و دهدشت کهگیلویه و بویراحمد متجلی است و این روز‌ها حتی شیوع ویروس کرونا آن را تعطیل نکرده است.
در گذر از میان این بازار سراغ مشهورترین دست فروش گیاهان کوهی را می‌گیرم، زن میانسالی که برخی‌ها به طنز او را مافیای تنقلات گیاهی و وحشی استان میدانند و از قدیمی‌ترین دستفروشان این محصولات است.
عذراخانم سال‌ها پیش با همین شغل از شهر دهدشت به یاسوج نقل مکان کرده است و می‌گوید: آن قدر این کار برایش آب و نان داشته که نه تنها خودش بلکه ده‌ها نفر مردم این استان را برای بوته کنی از طبیعت شهر یاسوج به کار گیرد.
وقتی می‌پرسم امروز در بساطش چه دارد با آب و تاب گیاهان پیش روی اش را معرفی می‌کند: بَن، کُلخُنگ، گندم برشته، زالزالک که تنقلات هستند و سبزی‌های خوراکی همچون پونه، دَرمه، بیلهَر، کوکو، دارو نارنجی (چهل گیاه)، ریواس، موسیر هستند.
آنچنان که در اطلس گیاهان دارویی کشور آمده است در اکثر نقاط ایران به خصوص در نواحی شرقی و شمال شرقی و همچنین آذربایجان، سلسله جبال بختیاری و شهرستان اقلید، بویراحمد و دنا به فراوانی می‌روید.
برگ‌های آن مرکب و از ۴ تا ۷ زوج برگ به اضافه یک برگچه انتهایی تشکیل شده است که به سبب ترشح شیره، چسبنده و گلهایش مایل به آبی و میوه اش شامل ۵ تا ۶ دانه مایل به قهوه‌ای است.
زمان ظهور گل‌ها اوایل تابستان است، میوه این گیاه، غلافی و مستطیل شکل به طول ۲ تا ۳ سانتیمتر است و به طور معمول هر میوه دارای ۳ تا ۶ عدد دانه لوبیا شکل است.
ریشه و ساقه زیرزمینی شیرین بیان مصرف دارویی دارد.
وی با بیان اینکه بوی خوش ریشه شیرین بیان از ترکیباتی پیچیده و متغیر تشکیل شده است که بیشترین اسانس آن ماده موثره خوشبوی به نام آنتول است اضافه کرد: شیرین بیان طعم بسیار شیرینی دارد که ماده موثره این طعم، به نام گلیسیریزین، ۳۰-۵۰ برابر شیرین‌تر از شکر است.
براساس نسخ طب سنتی، شیرین بیان در طب قدیم ایران برای درمان بیماری‌های گوارشی و تنفسی تجویز می‌شده است.
استفاده‌های خوراکی و دارویی از شیرین بیان
در اروپا آب نبات‌هایی با طعم تند از شیرین بیان تهیه می‌شود که طرفدار زیادی هم دارد، البته باید گفت که طعم اغلب این گونه تنقلات با روغن تخم بادیان رومی (انیسون) تامین می‌شود و مقدار واقعی شیرین بیان در آن‌ها بسیار کم است.
فرهنگ مصرف شیرین بیان متفاوت است به نحوی که مردم ایتالیا ریشه شیرین بیان را به شکل طبیعی و پس از شستن، به عنوان خوشبو کننده دهان می‌جوند.
در آشپزی چینی، شیرین بیان مانند چاشنی‌های دیگر در پخت غذا‌ها استفاده می‌شود و اغلب برای خوش طعم کردن سوپ‌ها به کار می‌رود.
شیرین بیان در سوریه نیز خواهان زیادی دارد و به صورت نوشیدنی در بازار عرضه می‌شود.
ایجاد کارخانه عصاره گیری شیرین بیان در یاسوج
رویش فراوان و استفاده زیاد از این گیاه دارویی انگیزه‌ای شد تا در سال ۷۲ کارخانه عصاره گیری شیرین بیان در شهر یاسوج ساخته شود.
وی اضافه کرد: در مورد میزان تولید و صادرات این محصول بیان کرد: در سال ۹۵، ۱۲۰۰ تن صادرات داشتیم.
وی در رابطه با تحریم‌ها بیان کرد: به لحاظ مالی با ضرر‌هایی مواجه شدیم و بسیاری از مشتری‌های خارجی را از دست دادیم، و مدتی است که شرایط تا حدود‌ی بهبود بخشیده است و در حال بازگشت به بازار‌های صادراتی هستیم.
سرپرست صنعت، معدن و تجارت کهگیلویه و بویراحمد هم گفت: پودر و عصاره شیرین بیان، زعفران و عصاره گیاهان دارویی از مهمترین صادرات کهگیلویه و بویراحمد هستند.
سالار حسین پور توضیح داد: فراهم کردن زمینه صادرات و شناسایی گونه‌های گیاهی که قابلیت تجاری سازی دارند کلید رونق تولید و اشتغال در این بخش‌ها است.
وی می‌گوید: هم اکنون سه واحد فراوری گیاهان دارویی در کهگیلویه و بویراحمد در حال فعالیت است و سه واحد دیگر در دست احداث است.
وی اضافه کرد: حمایت از واحد‌های در حال بهره برداری از طریق پرداخت تسهیلات برای توسعه، تکمیل واحد‌های در دست اجرا و کمک به ساخت کارخانه‌های فراوری گیاهان دارویی از برنامه‌های دولت در این حوزه است.
رئیس اتاق بازرگانی یاسوج هم با بیان اینکه صادرات شیره و عصاره شیرین بیان از کشور باتوجه به رونق و کسب درآمد ارزی بالا، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و جزء صادرات‌های غیرنفتی مهم به‌شمار می‌رود گفت: شیرین بیان از جمله گیاهان دارویی است که به صورت خودرو در مزارع کشور دیده می‌شود و توسط کشاورزان برداشت شده و در اختیار کارخانه‌های تولید پودر و عصاره شیرین بیان قرار می‌گیرد.
جبار کیانی پور ادامه داد: برخی آمار‌ها حاکی از این است که وضعیت صادراتی گیاه شیرین بیان بعد از زعفران، در میان گیاهان دارویی کشور در رتبه دوم قرار دارد.
وی گفت: این گیاه اهمیت جهانی دارد و کشور‌های بسیاری بر روی آن تحقیقات گسترده انجام داده‌اند و به دلیل خواص این گیاه و شیرینی حدود پنجاه برابری نسبت به شکر، کشور‌های مختلف جهان به‌ویژه اروپایی‌ها واردات شیرین بیان را به صورت شیره و عصاره در دستور کار خود قرار داده اند.
کیانی پور اضافه کرد: براساس آمار گمرک درهفت ماهه نخست سال ۹۷ بیش از ۴ هزار تن شیره و عصاره شیرین بیان به کشور‌های مختلف جهان از جمله کشور‌های اروپایی صادر شد، که براساس آن ۱۹ میلیون و ۲۹۰ هزار و ۱۹۵ دلار، ارز نصیب کشور شده است.
در این میان امارات متحده عربی با خریداری ۲ هزار و ۲۵۷ هزار تن شیرین بیان به صورت شیره و عصاره و ارزآوری ۱۰ میلیون و ۵۱۳ هزار و ۶۲۲ دلاری بزرگترین خریدار این نوع گیاه از ایران بوده و پس از آن آلمان با واردات، هزار و ۶۰۰ تن شیره و عصاره شیرین بیان دومین خریدار این گیاه دارویی از ایران بوده است.
کشور ما د ر برخی از این د ارو‌ها جای پای خوبی در بازار‌های جهانی داشت که تحریم و به دست انداز افتادن مباد لات مالی این ظرفیت را دچار نقصان کرد.
ظرفیت اشتغالزایی گیاهان دارویی
سرپرست سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کهگیلویه و بویراحمد هم با بیان اینکه این استان ظرفیت‌های کم نظیری برای سرمایه گذاری در زمینه گیاهان دارویی دارد گفت: سرمایه گذاری در این زمینه می‌تواند منجر به تولید و اشتغال پایدار در استان شود.
حسین پور افزود: یکی از برنامه‌های اصلی دولت و همچنین سیاست اقتصاد مقاومتی به فعلیت درآوردن توانایی‌های بومی و مختص هر منطقه جغرافیایی است.
سرپرست سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اضافه کرد: حمایت جدی از سرمایه گذاری جدید در حوزه فرآوری گیاهان گیاهی و توسعه خطوط تولیدی کارخانجاتی همچون کارخانه شیرین بیان، لابراتوار طبیعت زنده (سینره) و زردبند یاسوج از اولویت‌های مهم کاری این اداره کل در سال جاری است.
رئیس سازمان صنعت معدن و تجارت کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید: گیاهان دارویی فرآوری نشده ۸۰ درصد از صادرات این استان به کشور‌های خارجی را تشکیل می‌دهد.
وی اشتغال مستقیم در هر هکتار از گیاهان دارویی در این استان را ۱۰ تا ۲۰ نفر برآورد کرد.
اقدامات انجام شده برای توسعه گیاهان دارویی در مراتع
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد هم گفت: کشت گیاهان دارویی در بیش از ۳۸ هزار هکتار از مراتع این استان از سال ۱۳۷۳ تاکنون انجام شده است.
گودرز باقری اضافه کرد: توزیع بذر رایگان، نظارت فنی، کمک به قرق و حفاظت از جمله حمایت‌های منابع طبیعی برای رونق تولید گیاهان دارویی در این استان است.
وی عنوان کرد: سند توسعه گیاهان دارویی کهگیلویه و بویراحمد تدوین شده است که توسعه در مراتع، کشت در مزارع و ایجاد صنایع تبدیلی در آن پیش بینی شده است.
باقری به بالا بودن آمار ۲ و نیم برابری دام نسبت به مراتع در کهگیلویه و بویراحمد اشاره کرد و ادامه داد: یکی از راهکار‌های تعدیل دام و تقویت مراتع افزایش کشت گیاهان دارویی است.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد اضافه کرد: اختصاص ردیف مستقل اعتباری برای توسعه گیاهان دارویی این استان در دست پیگیری است.
کلنگ زنی باغ گیاهان دارویی
سرپرست دانشگاه علوم پزشکی یاسوج نیز گفت: فروردین سال گذشته باغ گیاهان دارویی و گلخانه هوشمند این استان در زمینی به مساحت ۶ هزار متر مربع و با اعتبار چهار میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال در مرکز رشد سلامت این دانشگاه کلنگ زنی شد.
یزدانپناه افزود: در این باغ از مدرن‌ترین تکنولوژی‌ها برای بهره برداری از گیاهان دارویی استفاده خواهد شد.
وی بیان کرد: باغ گیاهان دارویی و گلخانه هوشمند می‌تواند نقش مهمی در تهیه دارو‌های مورد نیاز ایفا کند.
افزایش کشت گیاهان دارویی در مزارع
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد هم گفت: سطح گیاهان دارویی در این استان نسبت به سال ۱۳۹۲ پنج برابر شده است.
زواره آزادپور افزود: سطح گیاهان دارویی کهگیلویه و بویراحمد که در ابتدای دولت تدبیر و امید ۲۰ هکتار بود، هم اکنون به ۱۰۵ هکتار رسیده است.
وی بیان کرد: پرداخت تسهیلات از محل منابع مالی اشتغال روستایی و عشایر به بهره برداران از جمله برنامه‌های جهاد کشاورزی برای رونق تولیداین محصولات پردرآمد است.
چشم انداز آینده تولید گیاهان دارویی در مزارع
رئیس سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: ۴۰۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی استان در سال گذشته و امسال زیر کشت گیاهان دارویی می‌رود.
الیاس تاج الدینی افزود: کشت گیاهان دارویی یکی از راه‌های مهم افزایش درآمد در کهگیلویه و بویراحمد محسوب می‌شود و باید با ارائه آموزش و تغییر نگرش کشاورزان، آن‌ها را به این سمت سوق داد.
وی بیان کرد: جهاد کشاورزی آمادگی پرداخت تسهیلات بانکی به سرمایه گذاران فراوری گیاهان دارویی را دارد ضمن اینکه حمایت‌هایی نیز در روند اعطای مجوز و مراحل مقدماتی نیز انجام می‌شود.
معاون علمی و فناوری رییس جمهور هم گفت: کهگیلویه وبویراحمد دارای ظرفیت‌های بالقوه فراوانی است که باید به بالفعل تبدیل شود.
سورنا ستاری ظرفیت‌های کشاورزی، صنعتی، معدنی، آب و انرژی در این استان را از فرصت‌های سرمایه گذاری عظیم و منابع خدادادی دانست و افزود: معرفی این ظرفیت‌ها به سرمایه گذاران داخلی و خارجی و اختصاص اعتبارات و منابع مناسب می‌تواند آینده‌ای روشن و توسعه یافته را برای این استان رقم بزند.
وی بیان کرد: کهگیلویه و بویراحمد در زمینه‌های گیاهان دارویی، صنایع دستی، گردشگری و زیست فناوری جزو استان‌های خاص و برخوردار است و باید علاوه بر راه اندازی شرکت‌های دانش بنیان، ثبت شرکت‌های کارگزار گیاهان دارویی، باید روند راه اندازی پارک علم و فناوری در این استان را تسریع داد.
ظرفیت ۲۰۰ هزار هکتاری زمین برای کشت گیاهان دارویی
در ابتدای گزارش از خانم معروفی که سال‌ها در بازار یاسوج گیاهان دارویی را می‌فروشد، سئوالی کردیم که او گفت: باید دولت به همین‌هایی که از صبح تا شب طبیعت استان را در پی یافتن گیاهان خوراکی و دارویی شخم می‌زنند تا لقمه نانی برای خود و خانواده شان تهیه کنند وام و زمین مورد نیاز کشت همین گیاهان را بدهد تا هم خودشان به نان و نوایی برسند، هم طبیعت احیا شود.
این پیشنهاد را به خواجوی فرد معاون صنایع کوچک شهرک‌های صنعتی استان ارائه دادیم از آن استقبال کرد و بابیان اینکه شیرین بیان برای رشد مناسب به خاک‌های ماسه‌ای و لومی (سبک) با ph اسیدی نیاز دارد گفت: در پی دریافت مجوز ۱۰۰ هکتار زمین از منابع طبیعی استان برای کشت شیرین بیان هستیم.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد هم گفت: براساس برآورد‌های مرکز تحقیقات اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد، ۲۰۰ هزار هکتار از مراتع کهگیلویه و بویراحمد قابلیت کشت گیاهان دارویی وجود دارد.
باقری با بیان اینکه در بیش از ۳۹ هزار هکتار از مراتع استان از سال ۱۳۸۳ تاکنون گیاه دارویی آنغوزه کشت شده است افزود: امسال از این مقدار زمین ۱۳ تن شیرابه گیاه دارویی آنغوزه برداشت شد که نسبت به پارسال ۳۰ درصد افزایش یافته است.
وی اضافه کرد این تنها گوشه‌ای از برکات خدادادی موجود در این استان است که سالانه چندین میلیون دلار برای کشور درآمد زایی دارد.
امید است مردم و مسئولان با استفاده از این ظرفیت خدادادی برای توسعه اشتغال، بالا بردن سطح زندگی افراد و افزایش امید به زندگی در بین نسل جوان با عمل به منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی در سال جهش تولید بیش از پیش تلاش کنند.
می‌گوید از همه مخازن نفت استان کهگیلویه و بویراحمد ارزشمند‌تر است یعنی ارزشمند‌تر از مخازنی که یک چهارم همه نفت کشور را در دلش جای داده است.
به نظرم اغراق آمیز می‌آید که تاریخ را یادآور می‌شود و می‌گوید در زمان حمله اسکندر به تخت جمشید آنچه از ذخایر کاخ‌های هخامنشیان به یغما رفت پوست درخت بید بود که کهگیلویه و بویر احمد خواستگاه رویش این درخت پرخاصیت است.
ثروتی ارزشمند‌تر از نفت
گفتگو با رئیس ستاد گیاهان دارویی استان کهگیلویه و بویراحمد زمانی جذاب‌تر شد که وی با ذکر نمونه‌ای ارزش گیاهان دارویی را تبیین کرد و گفت: از هر هکتار باغ گل محمدی ۵ تن گلبرگ برداشت می‌شود که همین محصول با دو مرحله فرآوری تا ۲ میلیارد تومان ارزش افزوده می‌یابد که بسیار ارزشمند‌تر از هر ماده معدنی است.
ثروتی ارزشمند‌تر از نفت
گفتگو با رئیس ستاد گیاهان دارویی استان کهگیلویه و بویراحمد زمانی جذاب‌تر شد که وی با ذکر نمونه‌ای ارزش گیاهان دارویی را تبیین کرد و گفت: از هر هکتار باغ گل محمدی ۵ تن گلبرگ برداشت می‌شود که همین محصول با دو مرحله فرآوری تا ۲ میلیارد تومان ارزش افزوده می‌یابد که بسیار ارزشمند‌تر از هر ماده معدنی است.
گیاه شناس استان و عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج می‌گوید: ۴۶ گونه گیاهی بومی (آندومیک) و سه گونه گیاه دارویی کمیاب دنیا شامل باریجه، آنغوزه و گزانگبین به وفور در ارتفاعات کهگیلویه و بویراحمد یافت می‌شوند.
دکتر جعفری افزود: بومادران، بیلهر، جاشیر خوراکی، تره کوهی، کلوس، بن سرخ، کارده، آویشن، لاله واژگون، ترنجبین، خارو، خشت، چوش، درمه، برنجاس، کاسنی، سیاهدانه و شیرین بیان از جمله گیاهان دارویی و خوراکی خودرو در کهگیلویه و بویراحمد هستند.
استان کهگیلویه و بویراحمد با وجود اینکه تنها یک درصد از خاک و جمعیت کشور را شامل می‌شود، اما با وجود مواهب طبیعی و خدادادی به پایتخت طبیعت ایران شهره است.
این استاد گیاهشناسی دانشگاه به ظرفیت‌های کهگیلویه و بویراحمد در تولید گیاهان دارویی اشاره کرد و افزود: ۴۷۵ گونه اقتصادی گیاهان دارویی کشور یا عبارتی ۴۵ درصد این گیاهان در این استان قابل رویش است که کمترین استفاده آن را بهره برداران سنتی فصل بهار با برداشت‌های غیراصولی بر می‌دارند.
ریشه‌های آب و نان دار
اشاره دکتر جعفری به بازار فصلی گیاهان کوهی است که گرم‌ترین روز‌های آن همین روز‌های خنک بهاری است. بازار دست فروشانی که در هر گوشه خیابان‌های مرکزی شهر‌های یاسوج و دهدشت کهگیلویه و بویراحمد متجلی است و این روز‌ها حتی شیوع ویروس کرونا آن را تعطیل نکرده است.
محصول این فروشندگان تنقلات گیاهی، گیاهان دارویی و خوراکی است که سهم مهمی در فرهنگ غذایی و خورد و خوراک زاگرس نشینان دارد.
در گذر از میان این بازار سراغ مشهورترین دست فروش گیاهان کوهی را می‌گیرم، زن میانسالی که برخی‌ها به طنز او را مافیای تنقلات گیاهی و وحشی استان میدانند و از قدیمی‌ترین دستفروشان این محصولات است.
عذراخانم سال‌ها پیش با همین شغل از شهر دهدشت به یاسوج نقل مکان کرده است و می‌گوید: آن قدر این کار برایش آب و نان داشته که نه تنها خودش بلکه ده‌ها نفر مردم این استان را برای بوته کنی از طبیعت شهر یاسوج به کار گیرد.
وقتی می‌پرسم امروز در بساطش چه دارد با آب و تاب گیاهان پیش روی اش را معرفی می‌کند: بَن، کُلخُنگ، گندم برشته، زالزالک که تنقلات هستند و سبزی‌های خوراکی همچون پونه، دَرمه، بیلهَر، کوکو، دارو نارنجی (چهل گیاه)، ریواس، موسیر هستند.
می‌گوید: تا چند روز دیگر هم ریشه (گیاه دارویی) بلح یا شیرین بیان می‌آورم، ریشه‌ای پرخاصیت که مشتریانی جهانی دارد.
این گزارش را به بهانه این گیاه صنعتی که از سال‌ها پیش برای استحصال و فراوری آن در کهگیلویه و بویراحمد سرمایه گذاری شده و هنوز هم جا برای کار دارد دنبال کردم.
شیرین بیان (در گویش محلی بلح)
شیرین بیان با (نام علمی:Glycyrrhiza glabra)، که به فارسی مَهْک گفته می‌شود، گیاهی خودرو از تیره سبزی آساها، بومی جنوب اروپا، شمال آفریقا و نواحی معتدل آسیا است.
این گزارش را به بهانه این گیاه صنعتی که از سال‌ها پیش برای استحصال و فراوری آن در کهگیلویه و بویراحمد سرمایه گذاری شده و هنوز هم جا برای کار دارد دنبال کردم.
شیرین بیان (در گویش محلی بلح)
شیرین بیان با (نام علمی:Glycyrrhiza glabra)، که به فارسی مَهْک گفته می‌شود، گیاهی خودرو از تیره سبزی آساها، بومی جنوب اروپا، شمال آفریقا و نواحی معتدل آسیا است.
آنچنان که در اطلس گیاهان دارویی کشور آمده است در اکثر نقاط ایران به خصوص در نواحی شرقی و شمال شرقی و همچنین آذربایجان، سلسله جبال بختیاری و شهرستان اقلید، بویراحمد و دنا به فراوانی می‌روید.
برگ‌های آن مرکب و از ۴ تا ۷ زوج برگ به اضافه یک برگچه انتهایی تشکیل شده است که به سبب ترشح شیره، چسبنده و گلهایش مایل به آبی و میوه اش شامل ۵ تا ۶ دانه مایل به قهوه‌ای است.
زمان ظهور گل‌ها اوایل تابستان است، میوه این گیاه، غلافی و مستطیل شکل به طول ۲ تا ۳ سانتیمتر است و به طور معمول هر میوه دارای ۳ تا ۶ عدد دانه لوبیا شکل است.
ریشه و ساقه زیرزمینی شیرین بیان مصرف دارویی دارد.
ریشه این گیاه به صورت خشک‌شده و عصاره یکی از مهمترین اقلام صادراتی کشورمان در بخش گیاهان دارویی است.
به اعتقاد بیشتر محققان گیاهان دارویی، شیرین‌بیان یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی جهان است که می‌توان آن را پدر بزرگ گیاهان دارویی نامید.
گیاه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج در بیان ارزش دارویی شیرین بیان به خواص ضدالتهاب معده، از بین برنده باکتری معده، تقویت کننده حافظه، ضد سرطان و کاهنده سطح کلسترول خون اشاره می‌کند و می‌افزاید: شیرین بیان کاهنده استسقاء و تکرر ادرار در بیماران دیابتی، درمان کننده علائم یائسگی، کاهنده عوارض جانبی برخی از داروها است و علاوه بر صنایع دارویی در صنایع بهداشتی و تهیه انواع کرم، لوسیون، تونیک مو، عطر، شامپو، خمیر دندان استفاده می‌شود و در صنایع نساجی، رنگ و رنگرزی، تولید موادغذایی همچون ماء الشعیر، نوشیدنی‌های تخمیری، نوشابه ها، آدامس، پاستیل، شکلات‌های مختلف کاربرد دارد.
دکتر جعفری افزود: این گیاه همچنین در صنایع صابون سازی، دباغی چرم، جوهرسازی، عکاسی دارای کاربرد است.
به اعتقاد بیشتر محققان گیاهان دارویی، شیرین‌بیان یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی جهان است که می‌توان آن را پدر بزرگ گیاهان دارویی نامید.
گیاه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج در بیان ارزش دارویی شیرین بیان به خواص ضدالتهاب معده، از بین برنده باکتری معده، تقویت کننده حافظه، ضد سرطان و کاهنده سطح کلسترول خون اشاره می‌کند و می‌افزاید: شیرین بیان کاهنده استسقاء و تکرر ادرار در بیماران دیابتی، درمان کننده علائم یائسگی، کاهنده عوارض جانبی برخی از داروها است و علاوه بر صنایع دارویی در صنایع بهداشتی و تهیه انواع کرم، لوسیون، تونیک مو، عطر، شامپو، خمیر دندان استفاده می‌شود و در صنایع نساجی، رنگ و رنگرزی، تولید موادغذایی همچون ماء الشعیر، نوشیدنی‌های تخمیری، نوشابه ها، آدامس، پاستیل، شکلات‌های مختلف کاربرد دارد.
دکتر جعفری افزود: این گیاه همچنین در صنایع صابون سازی، دباغی چرم، جوهرسازی، عکاسی دارای کاربرد است.
وی با بیان اینکه بوی خوش ریشه شیرین بیان از ترکیباتی پیچیده و متغیر تشکیل شده است که بیشترین اسانس آن ماده موثره خوشبوی به نام آنتول است اضافه کرد: شیرین بیان طعم بسیار شیرینی دارد که ماده موثره این طعم، به نام گلیسیریزین، ۳۰-۵۰ برابر شیرین‌تر از شکر است.
براساس نسخ طب سنتی، شیرین بیان در طب قدیم ایران برای درمان بیماری‌های گوارشی و تنفسی تجویز می‌شده است.
استفاده‌های خوراکی و دارویی از شیرین بیان
در اروپا آب نبات‌هایی با طعم تند از شیرین بیان تهیه می‌شود که طرفدار زیادی هم دارد، البته باید گفت که طعم اغلب این گونه تنقلات با روغن تخم بادیان رومی (انیسون) تامین می‌شود و مقدار واقعی شیرین بیان در آن‌ها بسیار کم است.
فرهنگ مصرف شیرین بیان متفاوت است به نحوی که مردم ایتالیا ریشه شیرین بیان را به شکل طبیعی و پس از شستن، به عنوان خوشبو کننده دهان می‌جوند.
در آشپزی چینی، شیرین بیان مانند چاشنی‌های دیگر در پخت غذا‌ها استفاده می‌شود و اغلب برای خوش طعم کردن سوپ‌ها به کار می‌رود.
شیرین بیان در سوریه نیز خواهان زیادی دارد و به صورت نوشیدنی در بازار عرضه می‌شود.
ایجاد کارخانه عصاره گیری شیرین بیان در یاسوج
رویش فراوان و استفاده زیاد از این گیاه دارویی انگیزه‌ای شد تا در سال ۷۲ کارخانه عصاره گیری شیرین بیان در شهر یاسوج ساخته شود.
به گفته موسوی مدیر شرکت شهرک‌های صنعتی کهگیلویه و بویراحمد این مجتمع صنعتی از مهمترین صنایع پیشتاز در صادرات است و این کارخانه تنها کارخانه تولیدات محصولات شیرین بیان استان است که دارنده گواهینامه ifs و brc (رعایت سیستم ایمنی مواد غذایی) در ایران و دنیا بوده است.
مدیر عامل این شرکت با نام آسه یاسوج نیز با بیان اینکه محصولات تولیدی کارخانه شیرین بیان کهگیلویه و بویراحمد (آ سه) در کشور ایران بازار مناسبی نداشته و عمده تولیدات این کارخانه به کشور‌های اروپایی از جمله آلمان، انگلیس، آفریقای جنوبی و دُبی صادر می‌شود گفت: کارخانه پودر و عصاره شیرین بیان استان سالانه به طور متوسط ۷۵۰ تن پودر و عصاره شیرین بیان تولید می‌کند که در شرایط غیر تحریمی چهار تا پنج میلیون دلار ارز آوری اقتصادی برای کشور دارد.
جاویدی افزود: ریشه این گیاه علاوه بر استان از استان‌های چهار محال بختیاری، اردبیل، کرمانشاه، همدان و اقلید فارس خریداری می‌کنیم.
وی اضافه کرد: کارخانه پودر و عصاره شیرین بیان هم اکنون به طور مستقیم و غیر مستقیم به ترتیب ۶۵ و ۶۰۰ شغل به صورت فصلی ایجاد کرده است.
ارزش صادرات شیرین‌بیان و میزان تولید آن در داخل
مدیرعامل کارخانه شیرین بیان یاسوج با اشاره به اینکه این گیاه در کشور‌های اروپایی طرفد اران زیادی هم دارد افزود: کشور آلمان یکی از کشور‌های خواهان این محصول است، زیرا روی خواص درمانی این گیاه بسیار کار کرده اند که طرفداران زیادی را به خود جذب کرد ه است.
مدیر عامل این شرکت با نام آسه یاسوج نیز با بیان اینکه محصولات تولیدی کارخانه شیرین بیان کهگیلویه و بویراحمد (آ سه) در کشور ایران بازار مناسبی نداشته و عمده تولیدات این کارخانه به کشور‌های اروپایی از جمله آلمان، انگلیس، آفریقای جنوبی و دُبی صادر می‌شود گفت: کارخانه پودر و عصاره شیرین بیان استان سالانه به طور متوسط ۷۵۰ تن پودر و عصاره شیرین بیان تولید می‌کند که در شرایط غیر تحریمی چهار تا پنج میلیون دلار ارز آوری اقتصادی برای کشور دارد.
جاویدی افزود: ریشه این گیاه علاوه بر استان از استان‌های چهار محال بختیاری، اردبیل، کرمانشاه، همدان و اقلید فارس خریداری می‌کنیم.
وی اضافه کرد: کارخانه پودر و عصاره شیرین بیان هم اکنون به طور مستقیم و غیر مستقیم به ترتیب ۶۵ و ۶۰۰ شغل به صورت فصلی ایجاد کرده است.
ارزش صادرات شیرین‌بیان و میزان تولید آن در داخل
مدیرعامل کارخانه شیرین بیان یاسوج با اشاره به اینکه این گیاه در کشور‌های اروپایی طرفد اران زیادی هم دارد افزود: کشور آلمان یکی از کشور‌های خواهان این محصول است، زیرا روی خواص درمانی این گیاه بسیار کار کرده اند که طرفداران زیادی را به خود جذب کرد ه است.
وی اضافه کرد: در مورد میزان تولید و صادرات این محصول بیان کرد: در سال ۹۵، ۱۲۰۰ تن صادرات داشتیم.
وی در رابطه با تحریم‌ها بیان کرد: به لحاظ مالی با ضرر‌هایی مواجه شدیم و بسیاری از مشتری‌های خارجی را از دست دادیم، و مدتی است که شرایط تا حدود‌ی بهبود بخشیده است و در حال بازگشت به بازار‌های صادراتی هستیم.
سرپرست صنعت، معدن و تجارت کهگیلویه و بویراحمد هم گفت: پودر و عصاره شیرین بیان، زعفران و عصاره گیاهان دارویی از مهمترین صادرات کهگیلویه و بویراحمد هستند.
سالار حسین پور توضیح داد: فراهم کردن زمینه صادرات و شناسایی گونه‌های گیاهی که قابلیت تجاری سازی دارند کلید رونق تولید و اشتغال در این بخش‌ها است.
وی می‌گوید: هم اکنون سه واحد فراوری گیاهان دارویی در کهگیلویه و بویراحمد در حال فعالیت است و سه واحد دیگر در دست احداث است.
وی اضافه کرد: حمایت از واحد‌های در حال بهره برداری از طریق پرداخت تسهیلات برای توسعه، تکمیل واحد‌های در دست اجرا و کمک به ساخت کارخانه‌های فراوری گیاهان دارویی از برنامه‌های دولت در این حوزه است.
رئیس اتاق بازرگانی یاسوج هم با بیان اینکه صادرات شیره و عصاره شیرین بیان از کشور باتوجه به رونق و کسب درآمد ارزی بالا، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و جزء صادرات‌های غیرنفتی مهم به‌شمار می‌رود گفت: شیرین بیان از جمله گیاهان دارویی است که به صورت خودرو در مزارع کشور دیده می‌شود و توسط کشاورزان برداشت شده و در اختیار کارخانه‌های تولید پودر و عصاره شیرین بیان قرار می‌گیرد.
جبار کیانی پور ادامه داد: برخی آمار‌ها حاکی از این است که وضعیت صادراتی گیاه شیرین بیان بعد از زعفران، در میان گیاهان دارویی کشور در رتبه دوم قرار دارد.
وی گفت: این گیاه اهمیت جهانی دارد و کشور‌های بسیاری بر روی آن تحقیقات گسترده انجام داده‌اند و به دلیل خواص این گیاه و شیرینی حدود پنجاه برابری نسبت به شکر، کشور‌های مختلف جهان به‌ویژه اروپایی‌ها واردات شیرین بیان را به صورت شیره و عصاره در دستور کار خود قرار داده اند.
کیانی پور اضافه کرد: براساس آمار گمرک درهفت ماهه نخست سال ۹۷ بیش از ۴ هزار تن شیره و عصاره شیرین بیان به کشور‌های مختلف جهان از جمله کشور‌های اروپایی صادر شد، که براساس آن ۱۹ میلیون و ۲۹۰ هزار و ۱۹۵ دلار، ارز نصیب کشور شده است.
در این میان امارات متحده عربی با خریداری ۲ هزار و ۲۵۷ هزار تن شیرین بیان به صورت شیره و عصاره و ارزآوری ۱۰ میلیون و ۵۱۳ هزار و ۶۲۲ دلاری بزرگترین خریدار این نوع گیاه از ایران بوده و پس از آن آلمان با واردات، هزار و ۶۰۰ تن شیره و عصاره شیرین بیان دومین خریدار این گیاه دارویی از ایران بوده است.
کشور ما د ر برخی از این د ارو‌ها جای پای خوبی در بازار‌های جهانی داشت که تحریم و به دست انداز افتادن مباد لات مالی این ظرفیت را دچار نقصان کرد.
ظرفیت اشتغالزایی گیاهان دارویی
سرپرست سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کهگیلویه و بویراحمد هم با بیان اینکه این استان ظرفیت‌های کم نظیری برای سرمایه گذاری در زمینه گیاهان دارویی دارد گفت: سرمایه گذاری در این زمینه می‌تواند منجر به تولید و اشتغال پایدار در استان شود.
حسین پور افزود: یکی از برنامه‌های اصلی دولت و همچنین سیاست اقتصاد مقاومتی به فعلیت درآوردن توانایی‌های بومی و مختص هر منطقه جغرافیایی است.
سرپرست سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اضافه کرد: حمایت جدی از سرمایه گذاری جدید در حوزه فرآوری گیاهان گیاهی و توسعه خطوط تولیدی کارخانجاتی همچون کارخانه شیرین بیان، لابراتوار طبیعت زنده (سینره) و زردبند یاسوج از اولویت‌های مهم کاری این اداره کل در سال جاری است.
رئیس سازمان صنعت معدن و تجارت کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید: گیاهان دارویی فرآوری نشده ۸۰ درصد از صادرات این استان به کشور‌های خارجی را تشکیل می‌دهد.
وی اشتغال مستقیم در هر هکتار از گیاهان دارویی در این استان را ۱۰ تا ۲۰ نفر برآورد کرد.
اقدامات انجام شده برای توسعه گیاهان دارویی در مراتع
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد هم گفت: کشت گیاهان دارویی در بیش از ۳۸ هزار هکتار از مراتع این استان از سال ۱۳۷۳ تاکنون انجام شده است.
گودرز باقری اضافه کرد: توزیع بذر رایگان، نظارت فنی، کمک به قرق و حفاظت از جمله حمایت‌های منابع طبیعی برای رونق تولید گیاهان دارویی در این استان است.
وی عنوان کرد: سند توسعه گیاهان دارویی کهگیلویه و بویراحمد تدوین شده است که توسعه در مراتع، کشت در مزارع و ایجاد صنایع تبدیلی در آن پیش بینی شده است.
باقری به بالا بودن آمار ۲ و نیم برابری دام نسبت به مراتع در کهگیلویه و بویراحمد اشاره کرد و ادامه داد: یکی از راهکار‌های تعدیل دام و تقویت مراتع افزایش کشت گیاهان دارویی است.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد اضافه کرد: اختصاص ردیف مستقل اعتباری برای توسعه گیاهان دارویی این استان در دست پیگیری است.
کلنگ زنی باغ گیاهان دارویی
سرپرست دانشگاه علوم پزشکی یاسوج نیز گفت: فروردین سال گذشته باغ گیاهان دارویی و گلخانه هوشمند این استان در زمینی به مساحت ۶ هزار متر مربع و با اعتبار چهار میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال در مرکز رشد سلامت این دانشگاه کلنگ زنی شد.
یزدانپناه افزود: در این باغ از مدرن‌ترین تکنولوژی‌ها برای بهره برداری از گیاهان دارویی استفاده خواهد شد.
وی بیان کرد: باغ گیاهان دارویی و گلخانه هوشمند می‌تواند نقش مهمی در تهیه دارو‌های مورد نیاز ایفا کند.
افزایش کشت گیاهان دارویی در مزارع
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد هم گفت: سطح گیاهان دارویی در این استان نسبت به سال ۱۳۹۲ پنج برابر شده است.
زواره آزادپور افزود: سطح گیاهان دارویی کهگیلویه و بویراحمد که در ابتدای دولت تدبیر و امید ۲۰ هکتار بود، هم اکنون به ۱۰۵ هکتار رسیده است.
وی بیان کرد: پرداخت تسهیلات از محل منابع مالی اشتغال روستایی و عشایر به بهره برداران از جمله برنامه‌های جهاد کشاورزی برای رونق تولیداین محصولات پردرآمد است.
چشم انداز آینده تولید گیاهان دارویی در مزارع
رئیس سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: ۴۰۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی استان در سال گذشته و امسال زیر کشت گیاهان دارویی می‌رود.
الیاس تاج الدینی افزود: کشت گیاهان دارویی یکی از راه‌های مهم افزایش درآمد در کهگیلویه و بویراحمد محسوب می‌شود و باید با ارائه آموزش و تغییر نگرش کشاورزان، آن‌ها را به این سمت سوق داد.
وی بیان کرد: جهاد کشاورزی آمادگی پرداخت تسهیلات بانکی به سرمایه گذاران فراوری گیاهان دارویی را دارد ضمن اینکه حمایت‌هایی نیز در روند اعطای مجوز و مراحل مقدماتی نیز انجام می‌شود.
معاون علمی و فناوری رییس جمهور هم گفت: کهگیلویه وبویراحمد دارای ظرفیت‌های بالقوه فراوانی است که باید به بالفعل تبدیل شود.
سورنا ستاری ظرفیت‌های کشاورزی، صنعتی، معدنی، آب و انرژی در این استان را از فرصت‌های سرمایه گذاری عظیم و منابع خدادادی دانست و افزود: معرفی این ظرفیت‌ها به سرمایه گذاران داخلی و خارجی و اختصاص اعتبارات و منابع مناسب می‌تواند آینده‌ای روشن و توسعه یافته را برای این استان رقم بزند.
وی بیان کرد: کهگیلویه و بویراحمد در زمینه‌های گیاهان دارویی، صنایع دستی، گردشگری و زیست فناوری جزو استان‌های خاص و برخوردار است و باید علاوه بر راه اندازی شرکت‌های دانش بنیان، ثبت شرکت‌های کارگزار گیاهان دارویی، باید روند راه اندازی پارک علم و فناوری در این استان را تسریع داد.
ظرفیت ۲۰۰ هزار هکتاری زمین برای کشت گیاهان دارویی
در ابتدای گزارش از خانم معروفی که سال‌ها در بازار یاسوج گیاهان دارویی را می‌فروشد، سئوالی کردیم که او گفت: باید دولت به همین‌هایی که از صبح تا شب طبیعت استان را در پی یافتن گیاهان خوراکی و دارویی شخم می‌زنند تا لقمه نانی برای خود و خانواده شان تهیه کنند وام و زمین مورد نیاز کشت همین گیاهان را بدهد تا هم خودشان به نان و نوایی برسند، هم طبیعت احیا شود.
این پیشنهاد را به خواجوی فرد معاون صنایع کوچک شهرک‌های صنعتی استان ارائه دادیم از آن استقبال کرد و بابیان اینکه شیرین بیان برای رشد مناسب به خاک‌های ماسه‌ای و لومی (سبک) با ph اسیدی نیاز دارد گفت: در پی دریافت مجوز ۱۰۰ هکتار زمین از منابع طبیعی استان برای کشت شیرین بیان هستیم.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد هم گفت: براساس برآورد‌های مرکز تحقیقات اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد، ۲۰۰ هزار هکتار از مراتع کهگیلویه و بویراحمد قابلیت کشت گیاهان دارویی وجود دارد.
باقری با بیان اینکه در بیش از ۳۹ هزار هکتار از مراتع استان از سال ۱۳۸۳ تاکنون گیاه دارویی آنغوزه کشت شده است افزود: امسال از این مقدار زمین ۱۳ تن شیرابه گیاه دارویی آنغوزه برداشت شد که نسبت به پارسال ۳۰ درصد افزایش یافته است.
وی اضافه کرد این تنها گوشه‌ای از برکات خدادادی موجود در این استان است که سالانه چندین میلیون دلار برای کشور درآمد زایی دارد.
امید است مردم و مسئولان با استفاده از این ظرفیت خدادادی برای توسعه اشتغال، بالا بردن سطح زندگی افراد و افزایش امید به زندگی در بین نسل جوان با عمل به منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی در سال جهش تولید بیش از پیش تلاش کنند.
