تاریخ انتشار
شنبه ۱۸ مرداد ۱۴۰۴ ساعت ۲۲:۵۰
کد مطلب : ۵۰۲۷۶۶
کبنا گزارش می‌دهد
توافق باکو - ایروان بر سر زنگزور؛ صلح یا آغاز تنش در قفقاز جنوبی؟ / موضع مشترک ایران و روسیه نسبت به مداخلات آمریکا / علی اکبر ولایتی: مگر منطقه بی‌صاحب است که ترامپ آن را اجاره کند؟ / حشمت الله فلاحت پیشه: تعارض منافع کریدور زنگزور تعارض منافع ملی است
۰
کبنا ؛امضای تفاهم صلح میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان با واسطه‌گری ترامپ که مدیریت کریدور زنگزور را به مدت ۹۹ سال به آمریکا سپرد، این قابلیت را دارد که تحولات منطقه قفقاز جنوبی را وارد مرحله تازه‌ای کند.
امضای تفاهم صلح میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان با واسطه‌گری ترامپ که مدیریت کریدور زنگزور را به مدت ۹۹ سال به آمریکا سپرد، این قابلیت را دارد که تحولات منطقه قفقاز جنوبی را وارد مرحله تازه‌ای کند.
اصل مناقشه میان باکو و ایروان که آنها را به تفاهم صلح کشانید، بر سر یک اختلاف سرزمینی درباره منطقه قره‌باغ بود که ریشه آن به دوره اتحاد جماهیر شوروی در زمان استالین برمی‌گردد.
فواید زنگزور برای ارمنستان و جمهوری آذربایجان
بحث بر سر کریدور زنگزور که واقع در استان «سیونیک» در جنوب ارمنستان و هم‌مرز با ایران است، تکه‌ای از مناقشه بزرگ‌تر بر سر منطقه قره‌باغ بوده است.
جمهوری آذربایجان برای دهه‌ها قصد داشت با زیر پا نهادن حاکمیت ارمنستان، و با هدف دسترسی به نخجوان و ترکیه و همچنین ارتقای نقش ترانزیتی و اقتصادی باکو، از این کریدور بهره ببرد که ارمنستان این امکان را نمی‌داد.
اکنون و با تفاهم به اصطلاح صلح میان طرفین، این سوال به وجود آمده که حاکمیت ارمنستان تا چه اندازه مورد احترام قرار خواهد گرفت و اساساً آیا این توافق، به مناقشه‌های پیشین پایان می‌دهد.
علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبر معظم انقلاب اسلامی، امروز در یک موضع‌گیری با اشاره به تهدید کریدور زنگزور برای حاکمیت ملی ارمنستان تاکید کرد: «این کریدور موقعیت ژئوپلتیک منطقه را تغییر می‌دهد، مرزها را جابه‌جا می‌کند و در راستای تجزیه ارمنستان طراحی شده است».
البته از آن سو پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان با تصور رفع انسداد اقتصادی از ایروان، دسترسی به بازارهای منطقه‌ای و اعمال حاکمیت بر کریدور زنگزور به توافق صلح با جمهوری آذربایجان پیوسته که باید در عمل دید چه آثار و نتایجی برای این کشور و ژئوپولیتیک قفقاز جنوبی، به بار خواهد آورد.
موضع مشترک ایران و روسیه نسبت به توافق صلح باکو-ایروان
جمهوری اسلامی ایران و روسیه نسبت به توافق صلح موضع مشابهی اتخاذ کردند. وزارت امور خارجه کشورمان ضمن استقبال از توافق صلح به جهت تاثیر آن بر ثبات منطقه، نسبت به مداخلات آمریکا اظهار نگرانی کرد.
.jpg)
در بخشی از بیانیه وزارت امور خارجه چنین آمد: « جمهوری اسلامی ایران با استقبال از نهایی‌شدن متن توافق صلح توسط دو کشور، این تحول را گامی مهم در تحقق صلح پایدار در منطقه ارزیابی می‌کند. در عین حال نگرانی خود را از پیامدهای منفی هرگونه مداخله خارجی به هر شیوه و شکلی، به ویژه در مجاورت مرزهای مشترک، که مخل امنیت و ثبات پایدار منطقه باشد ابراز می‌دارد».
«ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه نیز با وجود تاکید بر اینکه امضای توافق‌نامه صلح و برقراری روابط بین‌دولتی میان آذربایجان و ارمنستان، اهمیتی اساسی در استقرار صلح خواهد داشت افزود: «ورود بازیگران خارج از منطقه نباید مشکلات و خطوط جدایی جدید ایجاد کند». این مقام روسی تصریح کرد: «مایل هستیم از تجربه تلخ مداخله غرب در حل‌وفصل بحران‌های خاورمیانه دوری کنیم».
ولایتی: مگر منطقه بی‌صاحب است که ترامپ آن را اجاره کند؟ / زنگه‌زور به گورستانی برای مزدوران ترامپ تبدیل می‌شود
مشاور مقام معظم رهبری تاکید کرد که ایران با روسیه یا بدون او مانع احداث کریدور آمریکایی در قفقاز خواهد شد، چرا که این کریدور امنیت منطقه را تهدید می‌کند و نقشه ژئوپلتیکی آن را تغییر می‌دهد.
علی‌اکبر ولایتی به نقل از تسنیم مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل در پاسخ به سؤالی درباره اقدام اخیر دونالد ترامپ، رئیس دولت آمریکا، درباره کریدور موسوم‌به «زنگه‌زور» و ادعای او مبنی بر اجاره این گذرگاه به مدت ۹۹ سال، گفت: مگر قفقاز جنوبی یک منطقه بی‌صاحب است که ترامپ آن را اجاره کند؟ قفقاز یکی از حساس‌ترین نقاط جغرافیایی دنیاست و این گذرگاه نه به دالانی در مالکیت ترامپ، بلکه به گورستانی برای مزدوران ترامپ تبدیل خواهد شد.
وی با تأکید بر مخالفت همیشگی ایران با شکل‌گیری چیزی به نام کریدور زنگه‌زور، در توضیح دلایل مخالفت ایران تأکید کرد که این کریدور موقعیت ژئوپلتیک منطقه را تغییر می‌دهد، مرزها را جابه‌جا می‌کند و در راستای تجزیه ارمنستان طراحی شده است.
مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل با اشاره به اقدامات محکم ایران در نشان دادن مخالفت کشورمان با راه‌اندازی این کریدور توطئه‌آمیز، گفت: زمانی که ترکیه و جمهوری آذربایجان در احداث این کریدور بر خواسته خود اصرار کردند، نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی سپهبد شهید باقری (رئیس وقت ستادکل نیروهای مسلح ایران) رزمایش‌های متعددی در شمال غرب ایران انجام دادند که نشان‌دهنده آمادگی و جدّیت کشورمان برای جلوگیری از این اقدام بود.
ولایتی با تأکید بر اینکه «اجاره کریدور توسط یک کشور دیگر یک حرف ساده‌لوحانه است و ترامپ خودش را به ساده‌لوحی می‌زند»، تصریح کرد: این ادعا، یعنی اجاره کریدور در این سوی دنیا توسط ترامپ، مثل آن است که کسی از این سوی دنیا برود و کانال پاناما را برای خود اجاره کند! این حرف غیرممکنی است و اتفاق نخواهد افتاد.
وی با اشاره به اینکه «ترامپ مانند همیشه حرف‌های پر زرق‌وبرق ولی بی‌محتوا می‌زند»، ادامه داد: ترامپ فکر کرده است که بنگاه معاملات ملکی است و می‌خواهد سرزمین یا منطقه‌ای را اجاره کند!
با روسیه یا بدون او مانع به خطر افتادن امنیت قفقاز جنوبی می‌شویم
وزیر اسبق خارجه ایران با تأکید بر اینکه طرح این کریدور که تجزیه ارمنستان را در آینده در پی دارد با مخالفت محکم مردم ارمنستان روبه‌رو است، خاطرنشان کرد که هیچ ملتی راضی و حاضر به تجزیه سرزمین خود نیست؛ حتی اگر دولت آنها متأسفانه مواضع بی‌ثبات اتخاذ کند.
ولایتی با اشاره به مواضع آقای پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، گفت که او در سفری که پیش‌تر به ایران داشت، با توجه به مضرات مشخص و توطئه‌آمیزی که این طرح دارد، تأکید کرد که با موضع ایران موافق و با احداث کریدور مخالف است.
وی با یادآوری تغییراتی که احداث کریدور زنگه‌زور در مرزهای ایران صورت می‌دهد و راه ارتباطی کشورمان در شمال و شمال غرب را منحصر به ترکیه می‌کند، اظهار داشت: با اجرای این توطئه، امنیت قفقاز جنوبی به خطر می‌افتد و بر همین اساس، ایران تأکید کرده است که چه با روسیه و چه بدون روسیه، در راستای امنیت قفقاز جنوبی حرکت خواهد کرد و البته معتقدیم که روسیه نیز به لحاظ راهبردی با این کریدور مخالف است.
مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل با بیان اینکه آمریکایی‌ها می‌گویند اجاره این کریدور برای انتقال انرژی از خزر صورت می‌گیرد، یادآور شد: دریای خزر یک دریای نیمه‌بسته و منحصر به کشورهای همسایه خود است و عبور نفت و گاز از این دریا نیازمند توافق همه کشورهای همسایه آن است. طی هفته‌های اخیر رزمایشی بین ایران و روسیه در خزر برگزار شد. پیام این رزمایش آن بود که اگر کسی خارج از این کشور اقدام به کار کند، ما در مقابلش خواهیم ایستاد.
ولایتی با تأکید بر اینکه این کریدور تنها یک گذرگاه تجاری نیست بلکه توطئه‌ای سیاسی علیه ایران و برخی کشورهای همسایه است، افزود: علاوه بر ترکیه که عضو ناتو است، سایر کشورهای ناتو نیز می‌خواهند در این منطقه حاضر شوند و ناتو مانند یک مار افعی میان ایران و روسیه قرار گیرد؛ اما ایران اجازه چنین کاری را نخواهد داد.
وی خاطرنشان کرد: پوتین بارها درباره اوکراین گفته بود که اگر اوکراین به ناتو بپیوندد و به مسکو نزدیک شود، اقدام خواهد کرد؛ ما نیز اجازه نخواهیم داد که ناتو به مرزهای شمالی ایران نزدیک شود و در این باره معتقدیم که پیشگیری بهتر از درمان است!
ارتباط نخجوان و جمهوری آذربایجان نیازی به دالان ندارد
وزیر اسبق خارجه کشورمان با بیان اینکه مردم مناطق شمالی ایران، از آذربایجان غربی و شرقی گرفته تا اردبیل و گیلان و دیلمیان و مازندرانی‌ها و خراسانی‌ها و... در برابر هر توطئه‌ای در شمال غرب ایران خواهند ایستاد، تأکید کرد: این مردم در طول تاریخ، مقابل بنی‌امیه تا عثمانی‌هایی که می‌خواستند این خاک را به اشغال درآورند ایستاده‌اند و امروز نیز اجازه توطئه در این مناطق را نخواهند داد.
ولایتی با بیان اینکه ارتباط بین دو طرف نخجوان و خاک آذربایجان احتیاجی به دالان ندارد و آنها می‌توانند از ایران برای این ارتباط استفاده کنند، خاطرنشان کرد: معادلات و مناسبات این منطقه صرفاً محدود به دو کشور آذربایجان و ارمنستان نیست، بلکه تغییر ژئوپلتیکی در منطقه مرزهای ایران را نیز جابه‌جا می‌کند، بنابراین ما حق داریم که از منافع خود به‌صورت کاملاً قدرتمندانه دفاع کنیم.
خلع‌سلاح حزب‌الله؛ خوابی است که تعبیر نخواهد شد
مشاور امور بین‌الملل مقام معظم رهبری در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره تحولات اخیر در لبنان و تصمیم سیاسی بخشی از دولت این کشور برای خلع سلاح حزب‌الله لبنان که با هدایت آمریکا و رژیم صهیونیستی صورت می‌گیرد، خاطرنشان کرد: این نخستین بار نیست که برخی در لبنان چنین مباحثی را مطرح می‌کنند؛ اما همچنان‌که پیش‌تر نیز این طرح‌های ضدلبنانی به نتیجه نرسید، این بار نیز به مقصد نخواهد رسید و مقاومت در برابر این توطئه‌ها ایستادگی خواهد کرد.
ولایتی تأکید کرد: آن زمان که مقاومت از امکانات و قدرت کمتری برخوردار بود، این طرح‌ها را ابتر می‌گذاشت، حال که پشتوانه مردمی بسیار قوی‌تر و امکانات بسیار بیشتری دارد، حتماً به اذن خداوند این مباحث به نتیجه نخواهد رسید.
وی با بیان اینکه امروز مقاومت در لبنان مورد اقبال و پذیرش همه لبنانی‌ها اعم از مسیحی، شیعه، سنی و... است، گفت: مقاومت یعنی حیثیت لبنان و حیات و امنیت لبنان به مقاومت وابسته است. ملت لبنان از یاد نبرده است که زمانی که مقاومت در کار نبود، یعنی حدود سال ۱۹۸۲، اسرائیلی‌ها تا جنوب بیروت و منطقه ضاحیه پیش آمدند، اما سرانجام با مقاومت حزب‌الله مجبور به عقب‌نشینی شدند.
مقاومت لبنان هر روز قوی‌تر شده و به قوت خود باقی است
وزیر اسبق خارجه کشورمان گفت: یکی از علت‌هایی که این مباحث سیاسی شکل می‌گیرد آن است که صهیونیست‌ها با کمک آمریکا افراد بزرگی مانند شهید سید حسن نصرالله را ترور کردند و گمان می‌کنند که حزب‌الله ضعیف شده است، حال آنکه بدنه حزب‌الله بسیار پرقدرت بر جای خود باقی است. حزب‌الله اکنون نسبت به سال‌های ۶۱ و ۶۲ بسیار مقاوم‌تر شده است؛ حزب‌اللهی که اگر نبود، اسرائیلی‌ها بلایی که بر سر فلسطین آورده‌اند بر سر لبنان نیز می‌آوردند؛ بنابراین حزب‌الله که از لبنان حراست کرده، از خود نیز در مقابل این طرح‌های آمریکایی حفاظت خواهد کرد.
ولایتی تأکید کرد: برای ملت لبنان و ملت‌های منطقه سؤال است که دولت لبنان آیا هیچ دغدغه‌ای درباره حراست از کشور و ملت خود ندارد که چنین طرح‌هایی را مطرح می‌کند؟ اگر حزب‌الله سلاح خود را زمین بگذارد، چه کسی می‌خواهد از جان و مال و ناموس لبنانی‌ها دفاع کند؟ آیا تجربه‌های گذشته برای برخی سیاسیون این کشور درس عبرت نشده است؟
لبنان؛ جولانی دیگری در کار نخواهد بود
وی با بیان اینکه این روند در لبنان فقط خواست آمریکا و اسرائیل است، ادامه داد: آمریکا و اسرائیل گمان می‌کنند در لبنان هم می‌توانند جولانی دیگری بر سر کار بیاورند؛ اما این خواب هرگز تعبیر نخواهد شد و لبنان مانند همیشه ایستادگی خواهد کرد.
مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل تأکید کرد: حتماً جمهوری اسلامی ایران با خلع سلاح حزب‌الله مخالف است؛ چرا که ایران همواره به ملت و مقاومت لبنان کمک کرده و اکنون نیز به این کمک ادامه می‌دهد.
ایران و عراق؛ علیه خلع‌سلاح حشد شعبی
ولایتی در بخش دیگری از سخنان خود، در پاسخ به سؤالی راجع به توطئه‌های مشابهی که توسط آمریکا علیه حشد شعبی عراق در جریان است، با اشاره به گفت‌وگوی تلفنی اخیر خود با آقای نوری المالکی، نخست‌وزیر اسبق عراق، خاطرنشان کرد: آقای نوری المالکی فرد شجاعی است؛ او کسی بود که در دولتش حکم اعدام صدام را صادر و گروهک منافقین را از عراق اخراج کرد. در گفت‌وگوی تلفنی اخیر، ایشان تأکید می‌کرد که آمریکا و اسرائیل در مرحله بعد از لبنان می‌خواهند به سراغ حشد شعبی عراق بروند. اما آقای مالکی و بنده تأکید کردیم که ایران و عراق هر دو با خلع سلاح، چه خلع سلاح حزب‌الله لبنان و چه خلع سلاح حشد شعبی عراق، مخالفت خواهند کرد و در مقابل آن خواهند ایستاد.
وی افزود: اگر حشد شعبی نباشد، آمریکایی‌ها عراق را می‌بلعند؛ چرا که همان نقشی که حزب‌الله در لبنان دارد، حشد شعبی در عراق ایفا می‌کند.
عقلای لبنان مانع طرح خلع سلاح شوند
مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چگونه می‌توان هم مانع خلع سلاح حزب‌الله لبنان شد و هم با طرح‌های اسرائیلی و آمریکایی برای تقابل داخلی در لبنان مقابله کرد، گفت: توصیه ما این است که عقلای لبنان در مقابل کسانی که در این طرح خلع سلاح پیشتاز هستند بایستند؛ در غیر این صورت مقاومت جلوی این کار می‌ایستد و ما نیز از مقاومت حمایت خواهیم کرد. عقلای لبنان باید این طرح نامربوط را خنثی کنند.
ولایتی گفت: لبنان مانند سوریه نیست و فردی مانند جولانی نمی‌تواند آنجا قد علم کند. به نظر بنده عقلایی در داخل لبنان هستند که مانع این امر بشوند؛ چون اکثریت مردم لبنان می‌دانند حافظ امنیت و جان و مال و ناموس آنها در مقابل تروریست‌هایی مانند داعش و الجولانی و اسرائیل تروریست، حزب‌الله است. سرنوشت و تحولات سوریه در مقابل چشم آنها است. الان در سوریه چه اتفاقی افتاده است؟ در سوریه بشار اسد کنار گذاشته شد و جولانی بر سر کار آمد، ولی نتیجه چه شد؟ اسرائیل هر جنایتی را که می‌خواهد علیه این کشور انجام می‌دهد و خطر تجزیه نیز بیش از هر زمان دیگری سوریه را تهدید می‌کند. مردم لبنان شاهد این اتفاقات هستند و می‌دانند امنیتی که دارند محصول حضور حزب‌الله است.
وی درباره حملات اخیر رژیم صهیونیستی علیه حزب‌الله لبنان که همزمان با توطئه خلع سلاح صورت می‌گیرد، گفت: آتش‌بس کنونی به نفع اسرائیل است. اسرائیل با استفاده از این آتش‌بس در اصل خود را سرپا نگه داشته است، حال آنکه آتش‌بس نباید مانعی برای دفاع حزب‌الله از لبنان شود.
ولایتی در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره مقاومت یمن نیز گفت که یمن یک گوهر در میان محور مقاومت است که خداوند آن را به کمک مقاومت فرستاده است.
وی افزود: یمنی‌ها فقط به مقاومت منطقه کمک نمی‌کنند بلکه دهانه باب‌المندب را در اختیار دارند و در مقابل طرح آمریکا و انگلیس و استرالیا و دیگران ایستاده‌اند و اهداف خود را در این تنگه باب‌المندب با موشک هدف قرار می‌دهند. ناو هواپیمابر هری ترومن از نمونه کشتی‌های نظامی بود که ده‌ها مرتبه هدف قرار گرفته و به دستور ترامپ مجبور به خروج شد.
مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل در ادامه تأکید کرد: یمنی‌ها امروز رژیم صهیونیستی و آمریکا را مستأصل کرده‌اند و در آینده مقاومت سوریه نیز برخواهد خاست و نقشه‌های اسرائیلی‌ها را بیش از پیش بر باد خواهد داد.
ولایتی در پایان با تأکید بر اینکه علیرغم تبلیغات و جنگ روانی دشمن، امروز مقاومت منسجم‌تر و قدرتمندتر از گذشته مانع طرح‌های آمریکایی و صهیونیستی در منطقه خواهد شد، اظهار داشت: ایران کانون محور مقاومت است و با صراحت و شجاعت از مقاومت حمایت می‌کند و به‌زودی همگان خواهند دید که علیرغم همه دسیسه‌ها، آینده منطقه از آنِ مردم منطقه و مقاومت خواهد بود.
سرنوشت زنگزور؛ تغییر ژئوپولتیک در مرز ایران رخ داد
کریدور زنگزور با نام مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی (TRIPP) به مدت ۹۹ سال در اختیار ایالات متحده آمریکا خواهد بود. این مسیر آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به منطقه خودمختار نخجوان و از آن طریق به ترکیه و اروپا متصل می‌کند. در عین حال مرز ایران و ارمنستان و دسترسی به اروپا از طریق این کشور را مسدود می‌کند.
نخست‌وزیر ارمنستان و رئیس‌جمهور آذربایجان در کاخ سفید توافق صلح امضا کردند. بر اساس این توافق که روز جمعه با حضور رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا به امضا رسید، کریدور زنگزور با نام مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی (TRIPP) به مدت ۹۹ سال در اختیار ایالات متحده آمریکا خواهد بود. این مسیر آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به منطقه خودمختار نخجوان و از آن طریق به ترکیه و اروپا متصل می‌کند. در عین حال مرز ایران و ارمنستان و دسترسی به اروپا از طریق این کشور را مسدود می‌کند.
بر اساس آن چه رسانه‌های آمریکایی اعلام کردند مسیر جدید ترامپ بر اساس قوانین ارمنستان اداره می شود و آمریکا زمین این جاده را به کنسرسیومی برای توسعه زیرساخت و مدیریت، اجاره خواهد داد. آمریکا حق بهره‌برداری و توسعه این مسیر را از دولت ایروان دریافت می‌کند. این مسیر شامل خطوط ریلی، نفتی، گازی و فیبر نوری است و توسط یک کنسرسیوم خصوصی توسعه خواهد یافت.
نگرانی‌های ایران
نقطه نگرانی، یک فاصله ۴۴ کیلومتری میان خاک اصلی آذربایجان و منطقه نخجوان است که از سرزمین ارمنستان (استان سیونیک) می‌گذرد. در سی سال گذشته آذربایجان برای دسترسی به منطقه نخجوان و ترکیه باید از خاک ایران استفاده می‌کرد. وضعیتی که دسترسی ایران به قفقاز از طریق ارمنستان را فراهم می‌کرد و درآمد حاصل از ترانزیت برای ایران به همراه داشت.
آذربایجان چاره‌ای غیر از استفاده از این مسیر نداشت و به همین دلیل همواره به دنبال مسیری بودند که بتواند آنها را به صورت مستقیم و کوتاهتر به نخجوان و ترکیه وصل کند. موضوعی که همواره با مخالفت ارمنستان روبرو می‌شد. در حال حاضر با امضای توافق صلح در حضور ترامپ، آمریکا اداره این مسیر را بر عهده می‌گیرد. مسیری که تغییرات ژئوپولتیک، اقتصادی و امنیتی را به دنبال دارد. نگرانی‌های ایران را به طور خلاصه می‌توان در این موارد دسته‌بندی کرد:
۱. کاهش اهمیت جایگاه راهبردی ایران در کریدورهای شمال – جنوب و شرق - غرب
۲. رقابت کریدور جدید که با اتصال دو بخش جداافتاده آذربایجان با جاده ترامپ، دسترسی مستقیم به اروپا را فراهم می‌کند
۳. قطع دسترسی زمینی تضمین‌شده ایران به منطقه دریای سیاه، شمال قفقاز، اوراسیا از طریق ارمنستان
۴. افزایش حضور اطلاعاتی و نظامی آمریکا و اسرائیل در منطقه مرزی شمالغرب که می‌تواند مخاطرات امنیتی به دنبال داشته باشد
۵. افزایش نفوذ ترکیه و آذربایجان در منطقه شمالغرب
۶. تکمیل دور زدن ایران، همزمان با تلاش‌ها برای ایجاد کریدور هند – خاورمیانه – اروپا (آی‌مِک)
۷. افزایش صادرات تسلیحات آمریکایی به منطقه حاشیه دریای خزر
۸. احتمال درگیری در مناطق مرزی ایران به دلیل تضاد منافع
۹. کمرنگ شدن نقش روسیه در کشورهای شمالغرب ایران و جایگزینی آن با ایالات متحده
سه تحلیل از سه زاویه
تاثیر این تغییر ژئوپولتیک، تنها منحصر به ایران نیست. رحمن قهرمانپور، کارشناس مسائل بین‌الملل در این مورد نوشت: «روسیه با حمله به اوکراین درصدد حفظ قدرت خود در خارج نزدیک خود و تحقق رویای اوراسیای بزرگ بود. اما نه تنها به این خواسته خود نرسید بلکه شاهد افزایش حضور غرب در پیرامون روسیه و از جمله در قفقاز جنوبی است که توافق صلح آذربایجان و ارمنستان با میانجی گری آمریکا نمونه روشن آن است.»
امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مطالعات آمریکا به وجه دیگری از این موضوع توجه کرد: «دونالد ترامپ با برقراری صلح میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان به یک موفقیت چشمگیر در سیاست خارجی دست یافت. با این حال، پیچیدگی سیاسی، اقتصادی و امنیتی منطقه قفقاز، اطمینان از پایدار ماندن این توافق را دشوار می کند. به گذشت زمان نیاز است.»
احسان موحدیان، کارشناس حوزه قفقاز و استاد دانشگاه، با اشاره به لزوم داشتن ابتکار عمل از سوی ایران نوشت: « پاشینیان [نخست‌وزیر ارمنستان] در سخنرانی خود از امکان سرمایه گذاری دیگر کشورها در کنسرسیوم مشترک با آمریکا برای ایجاد زیرساخت های مسیر ترانزیتی در سیونیک خبر داده که به ایران هم دسترسی ریلی تا دریای سیاه می‌دهد. تنبلی نکنیم و پیشنهادات مشخصی برای ساخت زیرساخت‌های مدنظر ارامنه بدهیم که در سیونیک بمانیم!»
حشمت الله فلاحت پیشه: تعارض منافع کریدور زنگزور تعارض منافع ملی است
جمهوری آذربایجان و ارمنستان پس از نزدیک به چهار دهه درگیری روز جمعه 17 مرداد ماه، در حضور ترامپ توافق صلح امضا کردند. این دو همچنین برای ایجاد کریدور ترانزیتی با عنوان «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی» که آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به نخجوان متصل می‌کند، توافق کردند.
با توجه به اهمیت استراتزیک این کریدور برای ایران، حشمت الله فلاحت پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم و تحلیلگر ارشد سیاست خارجی در گفتگو با فرارو به بررسی این موضوع پرداخته است:
حشمت الله فلاحت پیشه گفت: «معتقدم تعارض منافعی که در کریدور زنگزور شکل خواهد گرفت، یک تعارض منافع ملی است و بدون حل اختلافات مرتبط با ایران، این طرح با مشکلاتی جدی مواجه می شود، چرا که تعداد جمعیت ایرانی که به علت اجرای پروژه زنگزور(به عنوان پروژه ای که عملا یک مرز ایران را مسدود می کند)، تحت تاثیر قرار می گیرند، بیش از جمعیت کل آذربایجان است. بنابراین، موضوع مذکور، تبدیل به یک ائتلاف تاریخی و پایدار خواهد شد. به سود طرفین است که به جای دل بستن به حضور بازیگر آشوب سازی مثل ایالات متحده، این موضوع را در قالب «حسن همجواری» حل کنند.»
وی افزود: «ترامپ در دوره دوم ریاست جمهوری خود، معمولا طرح هایی را در دنیا اجرا می کند که این طرح ها به شدت نمایشی است و نه تنها اختلافات را حل نمی کند، بلکه منتهی به پایداری اختلافات در آینده می شود. معتقدم طرح زنگزور، شبیه به طرحی است که ترامپ برای غزه دارد. همینطور شبیه به طرح «صلح ابراهیم» است که عملا نه با شرایط و واقعیات تاریخی می خواند، نه حتی اصول حسن همجواری در آن ها دیده می شود. برای مثال در طرح توافق ابراهیم، ایشان سعی کرده کشورهای مسلمان منطقه را بر محور بزرگ ترین قصاب امروز مسلمانان گرد هم جمع کند. در غزه، نیز به دنبال نابودی طرحی است که عملا تاریخ چند میلیونی فلسطینی ها را شامل می شود.»
ایران نمی تواند روی مخالفت روسیه با طرح زنگزور، حساب راهبردی باز کند
این تحلیلگر ارشد سیاست خارجی در ادامه گفت: «اتفاقی که ممکن است درباره مسئله زنگزور شکل بگیرد، این است که یک چالش تاریخی و پایدار شکل بگیرد و بیش از 10 میلیون ایرانی، به صورت مستقیم و غیرمستقیم به علت بستن یکی از مرزهای کشور دچار چالش هایی جدی شوند. از دید من این طرح در بلند مدت جواب نمی دهد. توصیه ای که به وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران دارم این است که موضوع را در قالب روابط سه جانبه با آذربایجان و با ارمنستان، پیش ببرد.»
وی افزود: «متاسفانه آن چه رخ می دهد یکی از نتایج سیاست اشتباه ایران در قبال جنگ قره باغ بود. موضع گیری ایران در قبال قره باغ باعث گستاخی بیشتر یکی از طرفین جنگ شد و کشوری که در این جنگ روی پشتیبانی ایران و روسیه حساب باز کرد، عملا در انزوا قرار گرفت. این روزها در برخی رسانه ها می بینم نوعی دلخوشی نسبت به امکان مخالفت روسیه با طرح زنگزور است. متاسفانه حقیقت این است که ایران نمی تواند روی مخالفت روسیه با طرح زنگزور، حساب راهبردی باز کند. اکنون اولویتی که برای روسیه مطرح است، مسله اوکراین و شرایطی است که در خصوص جنگ با اوکراین وجود دارد. بنابراین عملا روس ها در برابر سایر حوزه های اختلافی به گونه ای سکوت یا اغماض را در پیش گرفته اند.»
امضای تفاهم صلح میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان با واسطه‌گری ترامپ که مدیریت کریدور زنگزور را به مدت ۹۹ سال به آمریکا سپرد، این قابلیت را دارد که تحولات منطقه قفقاز جنوبی را وارد مرحله تازه‌ای کند.
اصل مناقشه میان باکو و ایروان که آنها را به تفاهم صلح کشانید، بر سر یک اختلاف سرزمینی درباره منطقه قره‌باغ بود که ریشه آن به دوره اتحاد جماهیر شوروی در زمان استالین برمی‌گردد.
فواید زنگزور برای ارمنستان و جمهوری آذربایجان
بحث بر سر کریدور زنگزور که واقع در استان «سیونیک» در جنوب ارمنستان و هم‌مرز با ایران است، تکه‌ای از مناقشه بزرگ‌تر بر سر منطقه قره‌باغ بوده است.
جمهوری آذربایجان برای دهه‌ها قصد داشت با زیر پا نهادن حاکمیت ارمنستان، و با هدف دسترسی به نخجوان و ترکیه و همچنین ارتقای نقش ترانزیتی و اقتصادی باکو، از این کریدور بهره ببرد که ارمنستان این امکان را نمی‌داد.
اکنون و با تفاهم به اصطلاح صلح میان طرفین، این سوال به وجود آمده که حاکمیت ارمنستان تا چه اندازه مورد احترام قرار خواهد گرفت و اساساً آیا این توافق، به مناقشه‌های پیشین پایان می‌دهد.
علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبر معظم انقلاب اسلامی، امروز در یک موضع‌گیری با اشاره به تهدید کریدور زنگزور برای حاکمیت ملی ارمنستان تاکید کرد: «این کریدور موقعیت ژئوپلتیک منطقه را تغییر می‌دهد، مرزها را جابه‌جا می‌کند و در راستای تجزیه ارمنستان طراحی شده است».
البته از آن سو پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان با تصور رفع انسداد اقتصادی از ایروان، دسترسی به بازارهای منطقه‌ای و اعمال حاکمیت بر کریدور زنگزور به توافق صلح با جمهوری آذربایجان پیوسته که باید در عمل دید چه آثار و نتایجی برای این کشور و ژئوپولیتیک قفقاز جنوبی، به بار خواهد آورد.
موضع مشترک ایران و روسیه نسبت به توافق صلح باکو-ایروان
جمهوری اسلامی ایران و روسیه نسبت به توافق صلح موضع مشابهی اتخاذ کردند. وزارت امور خارجه کشورمان ضمن استقبال از توافق صلح به جهت تاثیر آن بر ثبات منطقه، نسبت به مداخلات آمریکا اظهار نگرانی کرد.
در بخشی از بیانیه وزارت امور خارجه چنین آمد: « جمهوری اسلامی ایران با استقبال از نهایی‌شدن متن توافق صلح توسط دو کشور، این تحول را گامی مهم در تحقق صلح پایدار در منطقه ارزیابی می‌کند. در عین حال نگرانی خود را از پیامدهای منفی هرگونه مداخله خارجی به هر شیوه و شکلی، به ویژه در مجاورت مرزهای مشترک، که مخل امنیت و ثبات پایدار منطقه باشد ابراز می‌دارد».
«ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه نیز با وجود تاکید بر اینکه امضای توافق‌نامه صلح و برقراری روابط بین‌دولتی میان آذربایجان و ارمنستان، اهمیتی اساسی در استقرار صلح خواهد داشت افزود: «ورود بازیگران خارج از منطقه نباید مشکلات و خطوط جدایی جدید ایجاد کند». این مقام روسی تصریح کرد: «مایل هستیم از تجربه تلخ مداخله غرب در حل‌وفصل بحران‌های خاورمیانه دوری کنیم».
ولایتی: مگر منطقه بی‌صاحب است که ترامپ آن را اجاره کند؟ / زنگه‌زور به گورستانی برای مزدوران ترامپ تبدیل می‌شود
مشاور مقام معظم رهبری تاکید کرد که ایران با روسیه یا بدون او مانع احداث کریدور آمریکایی در قفقاز خواهد شد، چرا که این کریدور امنیت منطقه را تهدید می‌کند و نقشه ژئوپلتیکی آن را تغییر می‌دهد.
علی‌اکبر ولایتی به نقل از تسنیم مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل در پاسخ به سؤالی درباره اقدام اخیر دونالد ترامپ، رئیس دولت آمریکا، درباره کریدور موسوم‌به «زنگه‌زور» و ادعای او مبنی بر اجاره این گذرگاه به مدت ۹۹ سال، گفت: مگر قفقاز جنوبی یک منطقه بی‌صاحب است که ترامپ آن را اجاره کند؟ قفقاز یکی از حساس‌ترین نقاط جغرافیایی دنیاست و این گذرگاه نه به دالانی در مالکیت ترامپ، بلکه به گورستانی برای مزدوران ترامپ تبدیل خواهد شد.
وی با تأکید بر مخالفت همیشگی ایران با شکل‌گیری چیزی به نام کریدور زنگه‌زور، در توضیح دلایل مخالفت ایران تأکید کرد که این کریدور موقعیت ژئوپلتیک منطقه را تغییر می‌دهد، مرزها را جابه‌جا می‌کند و در راستای تجزیه ارمنستان طراحی شده است.
مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل با اشاره به اقدامات محکم ایران در نشان دادن مخالفت کشورمان با راه‌اندازی این کریدور توطئه‌آمیز، گفت: زمانی که ترکیه و جمهوری آذربایجان در احداث این کریدور بر خواسته خود اصرار کردند، نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی سپهبد شهید باقری (رئیس وقت ستادکل نیروهای مسلح ایران) رزمایش‌های متعددی در شمال غرب ایران انجام دادند که نشان‌دهنده آمادگی و جدّیت کشورمان برای جلوگیری از این اقدام بود.
ولایتی با تأکید بر اینکه «اجاره کریدور توسط یک کشور دیگر یک حرف ساده‌لوحانه است و ترامپ خودش را به ساده‌لوحی می‌زند»، تصریح کرد: این ادعا، یعنی اجاره کریدور در این سوی دنیا توسط ترامپ، مثل آن است که کسی از این سوی دنیا برود و کانال پاناما را برای خود اجاره کند! این حرف غیرممکنی است و اتفاق نخواهد افتاد.
وی با اشاره به اینکه «ترامپ مانند همیشه حرف‌های پر زرق‌وبرق ولی بی‌محتوا می‌زند»، ادامه داد: ترامپ فکر کرده است که بنگاه معاملات ملکی است و می‌خواهد سرزمین یا منطقه‌ای را اجاره کند!
با روسیه یا بدون او مانع به خطر افتادن امنیت قفقاز جنوبی می‌شویم
وزیر اسبق خارجه ایران با تأکید بر اینکه طرح این کریدور که تجزیه ارمنستان را در آینده در پی دارد با مخالفت محکم مردم ارمنستان روبه‌رو است، خاطرنشان کرد که هیچ ملتی راضی و حاضر به تجزیه سرزمین خود نیست؛ حتی اگر دولت آنها متأسفانه مواضع بی‌ثبات اتخاذ کند.
ولایتی با اشاره به مواضع آقای پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، گفت که او در سفری که پیش‌تر به ایران داشت، با توجه به مضرات مشخص و توطئه‌آمیزی که این طرح دارد، تأکید کرد که با موضع ایران موافق و با احداث کریدور مخالف است.
وی با یادآوری تغییراتی که احداث کریدور زنگه‌زور در مرزهای ایران صورت می‌دهد و راه ارتباطی کشورمان در شمال و شمال غرب را منحصر به ترکیه می‌کند، اظهار داشت: با اجرای این توطئه، امنیت قفقاز جنوبی به خطر می‌افتد و بر همین اساس، ایران تأکید کرده است که چه با روسیه و چه بدون روسیه، در راستای امنیت قفقاز جنوبی حرکت خواهد کرد و البته معتقدیم که روسیه نیز به لحاظ راهبردی با این کریدور مخالف است.
مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل با بیان اینکه آمریکایی‌ها می‌گویند اجاره این کریدور برای انتقال انرژی از خزر صورت می‌گیرد، یادآور شد: دریای خزر یک دریای نیمه‌بسته و منحصر به کشورهای همسایه خود است و عبور نفت و گاز از این دریا نیازمند توافق همه کشورهای همسایه آن است. طی هفته‌های اخیر رزمایشی بین ایران و روسیه در خزر برگزار شد. پیام این رزمایش آن بود که اگر کسی خارج از این کشور اقدام به کار کند، ما در مقابلش خواهیم ایستاد.
ولایتی با تأکید بر اینکه این کریدور تنها یک گذرگاه تجاری نیست بلکه توطئه‌ای سیاسی علیه ایران و برخی کشورهای همسایه است، افزود: علاوه بر ترکیه که عضو ناتو است، سایر کشورهای ناتو نیز می‌خواهند در این منطقه حاضر شوند و ناتو مانند یک مار افعی میان ایران و روسیه قرار گیرد؛ اما ایران اجازه چنین کاری را نخواهد داد.
وی خاطرنشان کرد: پوتین بارها درباره اوکراین گفته بود که اگر اوکراین به ناتو بپیوندد و به مسکو نزدیک شود، اقدام خواهد کرد؛ ما نیز اجازه نخواهیم داد که ناتو به مرزهای شمالی ایران نزدیک شود و در این باره معتقدیم که پیشگیری بهتر از درمان است!
ارتباط نخجوان و جمهوری آذربایجان نیازی به دالان ندارد
وزیر اسبق خارجه کشورمان با بیان اینکه مردم مناطق شمالی ایران، از آذربایجان غربی و شرقی گرفته تا اردبیل و گیلان و دیلمیان و مازندرانی‌ها و خراسانی‌ها و... در برابر هر توطئه‌ای در شمال غرب ایران خواهند ایستاد، تأکید کرد: این مردم در طول تاریخ، مقابل بنی‌امیه تا عثمانی‌هایی که می‌خواستند این خاک را به اشغال درآورند ایستاده‌اند و امروز نیز اجازه توطئه در این مناطق را نخواهند داد.
ولایتی با بیان اینکه ارتباط بین دو طرف نخجوان و خاک آذربایجان احتیاجی به دالان ندارد و آنها می‌توانند از ایران برای این ارتباط استفاده کنند، خاطرنشان کرد: معادلات و مناسبات این منطقه صرفاً محدود به دو کشور آذربایجان و ارمنستان نیست، بلکه تغییر ژئوپلتیکی در منطقه مرزهای ایران را نیز جابه‌جا می‌کند، بنابراین ما حق داریم که از منافع خود به‌صورت کاملاً قدرتمندانه دفاع کنیم.
خلع‌سلاح حزب‌الله؛ خوابی است که تعبیر نخواهد شد
مشاور امور بین‌الملل مقام معظم رهبری در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره تحولات اخیر در لبنان و تصمیم سیاسی بخشی از دولت این کشور برای خلع سلاح حزب‌الله لبنان که با هدایت آمریکا و رژیم صهیونیستی صورت می‌گیرد، خاطرنشان کرد: این نخستین بار نیست که برخی در لبنان چنین مباحثی را مطرح می‌کنند؛ اما همچنان‌که پیش‌تر نیز این طرح‌های ضدلبنانی به نتیجه نرسید، این بار نیز به مقصد نخواهد رسید و مقاومت در برابر این توطئه‌ها ایستادگی خواهد کرد.
ولایتی تأکید کرد: آن زمان که مقاومت از امکانات و قدرت کمتری برخوردار بود، این طرح‌ها را ابتر می‌گذاشت، حال که پشتوانه مردمی بسیار قوی‌تر و امکانات بسیار بیشتری دارد، حتماً به اذن خداوند این مباحث به نتیجه نخواهد رسید.
وی با بیان اینکه امروز مقاومت در لبنان مورد اقبال و پذیرش همه لبنانی‌ها اعم از مسیحی، شیعه، سنی و... است، گفت: مقاومت یعنی حیثیت لبنان و حیات و امنیت لبنان به مقاومت وابسته است. ملت لبنان از یاد نبرده است که زمانی که مقاومت در کار نبود، یعنی حدود سال ۱۹۸۲، اسرائیلی‌ها تا جنوب بیروت و منطقه ضاحیه پیش آمدند، اما سرانجام با مقاومت حزب‌الله مجبور به عقب‌نشینی شدند.
مقاومت لبنان هر روز قوی‌تر شده و به قوت خود باقی است
وزیر اسبق خارجه کشورمان گفت: یکی از علت‌هایی که این مباحث سیاسی شکل می‌گیرد آن است که صهیونیست‌ها با کمک آمریکا افراد بزرگی مانند شهید سید حسن نصرالله را ترور کردند و گمان می‌کنند که حزب‌الله ضعیف شده است، حال آنکه بدنه حزب‌الله بسیار پرقدرت بر جای خود باقی است. حزب‌الله اکنون نسبت به سال‌های ۶۱ و ۶۲ بسیار مقاوم‌تر شده است؛ حزب‌اللهی که اگر نبود، اسرائیلی‌ها بلایی که بر سر فلسطین آورده‌اند بر سر لبنان نیز می‌آوردند؛ بنابراین حزب‌الله که از لبنان حراست کرده، از خود نیز در مقابل این طرح‌های آمریکایی حفاظت خواهد کرد.
ولایتی تأکید کرد: برای ملت لبنان و ملت‌های منطقه سؤال است که دولت لبنان آیا هیچ دغدغه‌ای درباره حراست از کشور و ملت خود ندارد که چنین طرح‌هایی را مطرح می‌کند؟ اگر حزب‌الله سلاح خود را زمین بگذارد، چه کسی می‌خواهد از جان و مال و ناموس لبنانی‌ها دفاع کند؟ آیا تجربه‌های گذشته برای برخی سیاسیون این کشور درس عبرت نشده است؟
لبنان؛ جولانی دیگری در کار نخواهد بود
وی با بیان اینکه این روند در لبنان فقط خواست آمریکا و اسرائیل است، ادامه داد: آمریکا و اسرائیل گمان می‌کنند در لبنان هم می‌توانند جولانی دیگری بر سر کار بیاورند؛ اما این خواب هرگز تعبیر نخواهد شد و لبنان مانند همیشه ایستادگی خواهد کرد.
مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل تأکید کرد: حتماً جمهوری اسلامی ایران با خلع سلاح حزب‌الله مخالف است؛ چرا که ایران همواره به ملت و مقاومت لبنان کمک کرده و اکنون نیز به این کمک ادامه می‌دهد.
ایران و عراق؛ علیه خلع‌سلاح حشد شعبی
ولایتی در بخش دیگری از سخنان خود، در پاسخ به سؤالی راجع به توطئه‌های مشابهی که توسط آمریکا علیه حشد شعبی عراق در جریان است، با اشاره به گفت‌وگوی تلفنی اخیر خود با آقای نوری المالکی، نخست‌وزیر اسبق عراق، خاطرنشان کرد: آقای نوری المالکی فرد شجاعی است؛ او کسی بود که در دولتش حکم اعدام صدام را صادر و گروهک منافقین را از عراق اخراج کرد. در گفت‌وگوی تلفنی اخیر، ایشان تأکید می‌کرد که آمریکا و اسرائیل در مرحله بعد از لبنان می‌خواهند به سراغ حشد شعبی عراق بروند. اما آقای مالکی و بنده تأکید کردیم که ایران و عراق هر دو با خلع سلاح، چه خلع سلاح حزب‌الله لبنان و چه خلع سلاح حشد شعبی عراق، مخالفت خواهند کرد و در مقابل آن خواهند ایستاد.
وی افزود: اگر حشد شعبی نباشد، آمریکایی‌ها عراق را می‌بلعند؛ چرا که همان نقشی که حزب‌الله در لبنان دارد، حشد شعبی در عراق ایفا می‌کند.
عقلای لبنان مانع طرح خلع سلاح شوند
مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چگونه می‌توان هم مانع خلع سلاح حزب‌الله لبنان شد و هم با طرح‌های اسرائیلی و آمریکایی برای تقابل داخلی در لبنان مقابله کرد، گفت: توصیه ما این است که عقلای لبنان در مقابل کسانی که در این طرح خلع سلاح پیشتاز هستند بایستند؛ در غیر این صورت مقاومت جلوی این کار می‌ایستد و ما نیز از مقاومت حمایت خواهیم کرد. عقلای لبنان باید این طرح نامربوط را خنثی کنند.
ولایتی گفت: لبنان مانند سوریه نیست و فردی مانند جولانی نمی‌تواند آنجا قد علم کند. به نظر بنده عقلایی در داخل لبنان هستند که مانع این امر بشوند؛ چون اکثریت مردم لبنان می‌دانند حافظ امنیت و جان و مال و ناموس آنها در مقابل تروریست‌هایی مانند داعش و الجولانی و اسرائیل تروریست، حزب‌الله است. سرنوشت و تحولات سوریه در مقابل چشم آنها است. الان در سوریه چه اتفاقی افتاده است؟ در سوریه بشار اسد کنار گذاشته شد و جولانی بر سر کار آمد، ولی نتیجه چه شد؟ اسرائیل هر جنایتی را که می‌خواهد علیه این کشور انجام می‌دهد و خطر تجزیه نیز بیش از هر زمان دیگری سوریه را تهدید می‌کند. مردم لبنان شاهد این اتفاقات هستند و می‌دانند امنیتی که دارند محصول حضور حزب‌الله است.
وی درباره حملات اخیر رژیم صهیونیستی علیه حزب‌الله لبنان که همزمان با توطئه خلع سلاح صورت می‌گیرد، گفت: آتش‌بس کنونی به نفع اسرائیل است. اسرائیل با استفاده از این آتش‌بس در اصل خود را سرپا نگه داشته است، حال آنکه آتش‌بس نباید مانعی برای دفاع حزب‌الله از لبنان شود.
ولایتی در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره مقاومت یمن نیز گفت که یمن یک گوهر در میان محور مقاومت است که خداوند آن را به کمک مقاومت فرستاده است.
وی افزود: یمنی‌ها فقط به مقاومت منطقه کمک نمی‌کنند بلکه دهانه باب‌المندب را در اختیار دارند و در مقابل طرح آمریکا و انگلیس و استرالیا و دیگران ایستاده‌اند و اهداف خود را در این تنگه باب‌المندب با موشک هدف قرار می‌دهند. ناو هواپیمابر هری ترومن از نمونه کشتی‌های نظامی بود که ده‌ها مرتبه هدف قرار گرفته و به دستور ترامپ مجبور به خروج شد.
مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل در ادامه تأکید کرد: یمنی‌ها امروز رژیم صهیونیستی و آمریکا را مستأصل کرده‌اند و در آینده مقاومت سوریه نیز برخواهد خاست و نقشه‌های اسرائیلی‌ها را بیش از پیش بر باد خواهد داد.
ولایتی در پایان با تأکید بر اینکه علیرغم تبلیغات و جنگ روانی دشمن، امروز مقاومت منسجم‌تر و قدرتمندتر از گذشته مانع طرح‌های آمریکایی و صهیونیستی در منطقه خواهد شد، اظهار داشت: ایران کانون محور مقاومت است و با صراحت و شجاعت از مقاومت حمایت می‌کند و به‌زودی همگان خواهند دید که علیرغم همه دسیسه‌ها، آینده منطقه از آنِ مردم منطقه و مقاومت خواهد بود.
سرنوشت زنگزور؛ تغییر ژئوپولتیک در مرز ایران رخ داد
کریدور زنگزور با نام مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی (TRIPP) به مدت ۹۹ سال در اختیار ایالات متحده آمریکا خواهد بود. این مسیر آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به منطقه خودمختار نخجوان و از آن طریق به ترکیه و اروپا متصل می‌کند. در عین حال مرز ایران و ارمنستان و دسترسی به اروپا از طریق این کشور را مسدود می‌کند.
نخست‌وزیر ارمنستان و رئیس‌جمهور آذربایجان در کاخ سفید توافق صلح امضا کردند. بر اساس این توافق که روز جمعه با حضور رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا به امضا رسید، کریدور زنگزور با نام مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی (TRIPP) به مدت ۹۹ سال در اختیار ایالات متحده آمریکا خواهد بود. این مسیر آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به منطقه خودمختار نخجوان و از آن طریق به ترکیه و اروپا متصل می‌کند. در عین حال مرز ایران و ارمنستان و دسترسی به اروپا از طریق این کشور را مسدود می‌کند.
بر اساس آن چه رسانه‌های آمریکایی اعلام کردند مسیر جدید ترامپ بر اساس قوانین ارمنستان اداره می شود و آمریکا زمین این جاده را به کنسرسیومی برای توسعه زیرساخت و مدیریت، اجاره خواهد داد. آمریکا حق بهره‌برداری و توسعه این مسیر را از دولت ایروان دریافت می‌کند. این مسیر شامل خطوط ریلی، نفتی، گازی و فیبر نوری است و توسط یک کنسرسیوم خصوصی توسعه خواهد یافت.
نگرانی‌های ایران
نقطه نگرانی، یک فاصله ۴۴ کیلومتری میان خاک اصلی آذربایجان و منطقه نخجوان است که از سرزمین ارمنستان (استان سیونیک) می‌گذرد. در سی سال گذشته آذربایجان برای دسترسی به منطقه نخجوان و ترکیه باید از خاک ایران استفاده می‌کرد. وضعیتی که دسترسی ایران به قفقاز از طریق ارمنستان را فراهم می‌کرد و درآمد حاصل از ترانزیت برای ایران به همراه داشت.
آذربایجان چاره‌ای غیر از استفاده از این مسیر نداشت و به همین دلیل همواره به دنبال مسیری بودند که بتواند آنها را به صورت مستقیم و کوتاهتر به نخجوان و ترکیه وصل کند. موضوعی که همواره با مخالفت ارمنستان روبرو می‌شد. در حال حاضر با امضای توافق صلح در حضور ترامپ، آمریکا اداره این مسیر را بر عهده می‌گیرد. مسیری که تغییرات ژئوپولتیک، اقتصادی و امنیتی را به دنبال دارد. نگرانی‌های ایران را به طور خلاصه می‌توان در این موارد دسته‌بندی کرد:
۱. کاهش اهمیت جایگاه راهبردی ایران در کریدورهای شمال – جنوب و شرق - غرب
۲. رقابت کریدور جدید که با اتصال دو بخش جداافتاده آذربایجان با جاده ترامپ، دسترسی مستقیم به اروپا را فراهم می‌کند
۳. قطع دسترسی زمینی تضمین‌شده ایران به منطقه دریای سیاه، شمال قفقاز، اوراسیا از طریق ارمنستان
۴. افزایش حضور اطلاعاتی و نظامی آمریکا و اسرائیل در منطقه مرزی شمالغرب که می‌تواند مخاطرات امنیتی به دنبال داشته باشد
۵. افزایش نفوذ ترکیه و آذربایجان در منطقه شمالغرب
۶. تکمیل دور زدن ایران، همزمان با تلاش‌ها برای ایجاد کریدور هند – خاورمیانه – اروپا (آی‌مِک)
۷. افزایش صادرات تسلیحات آمریکایی به منطقه حاشیه دریای خزر
۸. احتمال درگیری در مناطق مرزی ایران به دلیل تضاد منافع
۹. کمرنگ شدن نقش روسیه در کشورهای شمالغرب ایران و جایگزینی آن با ایالات متحده
سه تحلیل از سه زاویه
تاثیر این تغییر ژئوپولتیک، تنها منحصر به ایران نیست. رحمن قهرمانپور، کارشناس مسائل بین‌الملل در این مورد نوشت: «روسیه با حمله به اوکراین درصدد حفظ قدرت خود در خارج نزدیک خود و تحقق رویای اوراسیای بزرگ بود. اما نه تنها به این خواسته خود نرسید بلکه شاهد افزایش حضور غرب در پیرامون روسیه و از جمله در قفقاز جنوبی است که توافق صلح آذربایجان و ارمنستان با میانجی گری آمریکا نمونه روشن آن است.»
امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مطالعات آمریکا به وجه دیگری از این موضوع توجه کرد: «دونالد ترامپ با برقراری صلح میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان به یک موفقیت چشمگیر در سیاست خارجی دست یافت. با این حال، پیچیدگی سیاسی، اقتصادی و امنیتی منطقه قفقاز، اطمینان از پایدار ماندن این توافق را دشوار می کند. به گذشت زمان نیاز است.»
احسان موحدیان، کارشناس حوزه قفقاز و استاد دانشگاه، با اشاره به لزوم داشتن ابتکار عمل از سوی ایران نوشت: « پاشینیان [نخست‌وزیر ارمنستان] در سخنرانی خود از امکان سرمایه گذاری دیگر کشورها در کنسرسیوم مشترک با آمریکا برای ایجاد زیرساخت های مسیر ترانزیتی در سیونیک خبر داده که به ایران هم دسترسی ریلی تا دریای سیاه می‌دهد. تنبلی نکنیم و پیشنهادات مشخصی برای ساخت زیرساخت‌های مدنظر ارامنه بدهیم که در سیونیک بمانیم!»
حشمت الله فلاحت پیشه: تعارض منافع کریدور زنگزور تعارض منافع ملی است
جمهوری آذربایجان و ارمنستان پس از نزدیک به چهار دهه درگیری روز جمعه 17 مرداد ماه، در حضور ترامپ توافق صلح امضا کردند. این دو همچنین برای ایجاد کریدور ترانزیتی با عنوان «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی» که آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به نخجوان متصل می‌کند، توافق کردند.
با توجه به اهمیت استراتزیک این کریدور برای ایران، حشمت الله فلاحت پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم و تحلیلگر ارشد سیاست خارجی در گفتگو با فرارو به بررسی این موضوع پرداخته است:
حشمت الله فلاحت پیشه گفت: «معتقدم تعارض منافعی که در کریدور زنگزور شکل خواهد گرفت، یک تعارض منافع ملی است و بدون حل اختلافات مرتبط با ایران، این طرح با مشکلاتی جدی مواجه می شود، چرا که تعداد جمعیت ایرانی که به علت اجرای پروژه زنگزور(به عنوان پروژه ای که عملا یک مرز ایران را مسدود می کند)، تحت تاثیر قرار می گیرند، بیش از جمعیت کل آذربایجان است. بنابراین، موضوع مذکور، تبدیل به یک ائتلاف تاریخی و پایدار خواهد شد. به سود طرفین است که به جای دل بستن به حضور بازیگر آشوب سازی مثل ایالات متحده، این موضوع را در قالب «حسن همجواری» حل کنند.»
وی افزود: «ترامپ در دوره دوم ریاست جمهوری خود، معمولا طرح هایی را در دنیا اجرا می کند که این طرح ها به شدت نمایشی است و نه تنها اختلافات را حل نمی کند، بلکه منتهی به پایداری اختلافات در آینده می شود. معتقدم طرح زنگزور، شبیه به طرحی است که ترامپ برای غزه دارد. همینطور شبیه به طرح «صلح ابراهیم» است که عملا نه با شرایط و واقعیات تاریخی می خواند، نه حتی اصول حسن همجواری در آن ها دیده می شود. برای مثال در طرح توافق ابراهیم، ایشان سعی کرده کشورهای مسلمان منطقه را بر محور بزرگ ترین قصاب امروز مسلمانان گرد هم جمع کند. در غزه، نیز به دنبال نابودی طرحی است که عملا تاریخ چند میلیونی فلسطینی ها را شامل می شود.»
ایران نمی تواند روی مخالفت روسیه با طرح زنگزور، حساب راهبردی باز کند
این تحلیلگر ارشد سیاست خارجی در ادامه گفت: «اتفاقی که ممکن است درباره مسئله زنگزور شکل بگیرد، این است که یک چالش تاریخی و پایدار شکل بگیرد و بیش از 10 میلیون ایرانی، به صورت مستقیم و غیرمستقیم به علت بستن یکی از مرزهای کشور دچار چالش هایی جدی شوند. از دید من این طرح در بلند مدت جواب نمی دهد. توصیه ای که به وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران دارم این است که موضوع را در قالب روابط سه جانبه با آذربایجان و با ارمنستان، پیش ببرد.»
وی افزود: «متاسفانه آن چه رخ می دهد یکی از نتایج سیاست اشتباه ایران در قبال جنگ قره باغ بود. موضع گیری ایران در قبال قره باغ باعث گستاخی بیشتر یکی از طرفین جنگ شد و کشوری که در این جنگ روی پشتیبانی ایران و روسیه حساب باز کرد، عملا در انزوا قرار گرفت. این روزها در برخی رسانه ها می بینم نوعی دلخوشی نسبت به امکان مخالفت روسیه با طرح زنگزور است. متاسفانه حقیقت این است که ایران نمی تواند روی مخالفت روسیه با طرح زنگزور، حساب راهبردی باز کند. اکنون اولویتی که برای روسیه مطرح است، مسله اوکراین و شرایطی است که در خصوص جنگ با اوکراین وجود دارد. بنابراین عملا روس ها در برابر سایر حوزه های اختلافی به گونه ای سکوت یا اغماض را در پیش گرفته اند.»
