پایان حضور ۲۰ ساله آمریکا در افغانستان

کبنا ؛دیروز سه‌شنبه ۹ شهریورماه برابر با ۳۱ آگوست آخرین حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان بود.اخبار رسیده از افغانستان حاکی است سرلشکر «کریس دناهو» فرمانده لشکر ۸۲ هوابرد ارتش آمریکا، آخرین نفری است که برای سوار شدن به سوی هواپیما می‌رود تا آخرین آمریکایی از افغانستان بعد از ۲۰سال خارج شود. «توماس گیبون‌نف» در گزارش ۳۱ آگوست در نیویورک‌تایمز نوشت: پایان طولانی‌ترین جنگ ایالات متحده بدون تشریفات بود. زباله‌ها در سراسر باند فرودگاه بین‌المللی کابل با حرکت باد به این‌سو و آن‌سو می‌رفتند، افغان‌ها در خارج از «گیت»های فرودگاه ایستاده بودند و همچنان امیدی بیهوده به ترک کشور دارند. این در حالی است که نیروهای طالبان جشن پیروزی برگزار کردند و شب هنگام تیراندازی هوایی می‌کردند؛ به‌گونه‌ای که در برخی مناطق آسمان کاملا روشن شده بود. در روزهای پایانی حضور آمریکا یک اتفاق، نظرها را به خود جلب کرد: دو تفنگدار دریایی آمریکا در درخشش اندک نور در یک ترمینال داخلی با ستیزه‌جویان طالبان دست دادند. ویژگی‌های این روزهای افغانستان این است: صفی طولانی از مردمی که گرسنه و تشنه با چمدان‌ها و کوله‌هایی در دست به سوی هواپیمای خاکستری رنگ غول‌پیکر می‌روند تا شاید بخت یارشان شود و سوار بر آن هواپیما به سوی سرنوشتی نامعلوم پرواز کنند. البته این رهبری طالبان بود که شرایط را برای آنها [آمریکایی‌ها و افغان‌ها] تعیین می‌کرد. امیدهای نسلی از افغان‌ها بعد از ۲۰ سال بر باد رفت.
دنیای اقتصاد نوشت: روگذر بزرگراه‌ها و نیمکت‌های پارک‌ها در سراسر آمریکا به افتخار کشته‌های جنگ نام‌گذاری شده بود. هواپیماهای ترابری غول پیکر یکی یکی می‌آمدند و می‌رفتند تا در این جنگی که آمریکا بازنده‌اش شده، نیروهای خود را تخلیه کنند. حضور ۲۰ساله آمریکا البته یک تفاوت مهم با دوران حضور شوروی در افغانستان دارد: آمریکایی‌ها دنیایی از تسلیحات را برای طالبان- پیروز جنگ- به جا گذاشتند و آنها تا سال‌ها می‌توانند از آنها استفاده کنند؛ این تسلیحات محصول دو دهه فعالیت و ۸۳ میلیارد دلار آموزش و تجهیز ارتش و پلیس افغانستان بود که آن هم در مواجهه با گروهی بدوی به سرعت از هم پاشید. افغانستان طی ۴۰ سال گذشته همواره در چرخه های مکرر خشونت و ناآرامی بوده است. به نوشته «گیبون نف» این پنجمین‌بار پس از حمله شوروی در سال ۱۹۷۹ است که نظم فروپاشیده و نظم دیگری به جای آن ظهور کرده است. آنچه پس از هر بار اتفاق افتاده همانا رجعت به انتقام، تسویه‌حساب و درنهایت چرخه دیگری از بی‌نظمی و جنگ بوده است.
اکنون به طالبان بستگی دارد که تصمیم بگیرد آیا چرخه دائمی انتقام و نزاع را که با قدرت‌گیری جنگ سالاران در سال ۱۹۹۶ آغاز شد، خاتمه دهد یا اینکه راه جدیدی را در پیش گیرد: یعنی آشتی و مصالحه. بیست سال از حمله بن‌لادن به آمریکا و آغاز اولین جنگ جهانی علیه تروریسم می‌گذرد. اکنون آمریکا به دنبال این است که چگونه روابط خود را با همان اسلام‌گرایانی تنظیم کند که ۲۰ سال پیش در سال ۲۰۰۱ آنها را ساقط کرد. آمریکا همچنین به دنبال این است که چگونه جلوی تجدید حیات تروریسم بین‌المللی را بگیرد. هم‌اکنون این نگرانی گسترده درباره شکل واقعی حکومت طالبان و نحوه ارتباط آنها با آمریکا وجود دارد. این ترس هم وجود دارد که بی نظمی برخاسته از فروپاشی دولت چگونه می‌تواند اقتصاد ناپایدار، خرابی و گرسنگی به بار آورد.

بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا دیروز در بیانیه‌ای از سربازان و فرماندهان و زنان و مردان آمریکایی که در افغانستان خدمت کرده بودند تقدیر کرد و گفت آنها طی بیست سال حضور آمریکا در افغانستان تلاش‌های شجاعانه‌ای انجام دادند. بلینکن وزیر خارجه آمریکا هم در سخنانی از «فصل جدیدی» در افغانستان سخن گفت. او گفت بیش از ۱۲۳هزار نفر از جمله ۶هزار شهروند آمریکایی از افغانستان خارج شدند. او حضور در افغانستان را «وظیفه سنگین نظامی، دیپلماتیک و بشردوستانه» نامید. او حضور در افغانستان را «دشوارترین ماموریت در تاریخ آمریکا» خواند و گفت عملیاتی شدن این کار نتیجه مساعدت‌های بسیاری از افراد بود. او گفت از ۱۴ آگوست به این‌سو ۵۵ هزار تماس تلفنی برقرار شده و ۳۳ هزار ایمیل ارسال شده است. او در این سخنرانی مفصل، ماموریت آمریکا در افغانستان را به تفصیل مورد بررسی قرار داد.
«تد رجنسیا» و «تامیلا وارشالومیدزه» هم در گزارش ۳۱ آگوست در الجزیره نوشتند، طالبان در بیانیه‌ای به مناسبت خروج آمریکا از افغانستان اعلام کرد که اکنون «افغانستان کشوری آزاد و مستقل است».این گروه، خروج آمریکا را «لحظه‌ای تاریخی» خواند. دیروز سه‌شنبه طالبان کنترل فرودگاه کابل را رسما بر عهده گرفتند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان اعلام کرد که «ما تردیدی نداریم که امارت اسلامی افغانستان، آزاد و مستقل خواهد بود... آمریکا شکست خورد... و به نمایندگی از مردم، روابطی خوب با بقیه دنیا خواهیم داشت.» این گروه به افغان‌ها اطمینان داد که «از آزادی، استقلال و ارزش‌های اسلامی حراست خواهد کرد.» به نوشته این گزارشگران، خروج آمریکا مصادف بود با رژه پیروزی طالبان با اونیفورم‌های آمریکایی در فرودگاه کابل.
بحث خروج آمریکا از افغانستان در داخل ایالات متحده هم بحث‌هایی برانگیخت. «جنیفر مدینا» در گزارش ۳۰ آگوست در نیویورک‌تایمز نوشت، منطقه‌ای در جنوب کالیفرنیا، جایی که دموکرات‌ها به‌صورت ناپلئونی تعدادشان بیشتر از جمهوری‌خواهان است، در یک نظرسنجی اعلام کرد که آمریکایی‌ها در یک مساله اشتراک نظر دارند: پس از دو دهه جنگ، بایدن حق داشت که نیروهای آمریکایی را از افغانستان خارج سازد. این بخش از مردم آمریکا معتقدند که حمله انتحاری به فرودگاه کابل نتوانست تغییری در نگاه آنها ایجاد کند؛ هرچند ۱۳ آمریکایی هم کشته شدند. «اورتیز» ۴۱ساله می‌گوید: «ما در اینجا کارهای زیادی برای انجام دادن داریم.» ده‌ها رای‌دهنده دموکرات، جمهوری‌خواه و مستقل در «هاسیندا هیت» جامعه‌ای ۵۵ هزار نفری در ۲۰ مایلی شرق لس‌آنجلس می‌گویند در میانه بحران اقتصادی و مساله کرونا، ما باید بیشتر بر تحولات داخلی متمرکز شویم تا خارج. آنها می‌گویند: می‌توان افغانستان را نادیده گرفت؛ اما مساله نوجوانانی را که باید واکسینه شوند، خیر. رهبران آمریکا نگران تهدید تروریسم هستند؛ اما رای‌دهندگان «هسیندا هیت» می‌گویند که بیشتر نگران چیزهایی هستند که به‌طور مستقیم بر آنها تاثیر می‌گذارد مانند کرونا، بی‌خانمان‌ها و تغییرات آب و هوایی.
«آدام نوزیتر» و «اریک اشمیت» هم در گزارش ۳۰ آگوست در نیویورک تایمز نوشتند، حضور ۲۰ساله آمریکا در افغانستان بیش از ۲ تریلیون دلار هزینه برای این کشور به دنبال داشت. افزون بر این، ۱۷۰هزار نفر هم قربانی جنگ شدند و درنهایت آمریکا نتوانست طالبان را شکست دهد. مقام‌های آمریکایی می‌گویند درست قبل از نیمه شبی که قرار بود آمریکا، افغانستان را ترک کرده باشد، ۵ هواپیمای «سی- ۱۷» (C-۱۷) فرودگاه کرزای را ترک کردند. این خروج پرشتاب باعث شد هزاران افغان سرگشته و بی‌پناه شوند و تسلیحات بسیاری هم نصیب طالبان شود. از جمله کسانی که نتوانستند این کشور را ترک کنند، اعضای سابق نیروهای امنیتی بودند که بسیاری از آنها ویزاهای معتبری برای ورود به خاک آمریکا داشتند. جنگ در افغانستان در دوران ۴ رئیس‌جمهور آمریکایی انجام گرفت. البته حضور آمریکا نتایجی هم داشت: آزادی بسیاری از زنان و ترغیب آنها برای آموزش و تحصیل اما شکست‌هایی هم به دنبال داشت. نکته مهم این است که آمریکایی‌ها بار دیگر کشور را تسلیم همان گروهی کردند که ۲۰ سال پیش آنها را از قدرت ساقط کرده و رهبرانشان را فراری داده بودند.

این گزارشگران نوشتند: حس سرگردانی عمیقی در فرودگاه کابل وجود دارد. این جنگ با دستور جورج بوش و در راستای شکار بن‌لادن شروع شد. تا اینجای کار و کشتن بن‌لادن کار خوب پیش رفت و آمریکا موفق شد. این گروه تار و مار شد و بن‌لادن هم پس از شکار او در ابوت‌آباد پاکستان به دریا افکنده شد. اما ایالات‌متحده با اطمینان از شکست طالبان، از درخواست‌های آنها برای مذاکره سرباز زد. آمریکا با تلاش زیادی نه تنها آنها را بیرون راند، بلکه برای ایجاد دموکراسی به سبک غربی در افغانستان تلاش کرد. اشغال طولانی‌مدت به طالبان این امکان را داد تا دوباره نیرو و توان خود را جمع کند و درنهایت خود را به مثابه نیروی مقاومت ملی در برابر مهاجمان آمریکایی معرفی کرد. همان‌طور که شوروی بیرون رفت، آمریکا نیز از این کشور بیرون رفت و بار دیگر طالبان به قدرت بازگشت.