آیا نیویورک کانون جدید برای نجات برجام خواهد بود؟ / ماموریت رئیسی در نیویورک چیست؟

به گزارش کبنا، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، علی باقری معاون سیاسی وزیر خارجه، محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر ریاست جمهوری و وحید جلال‌زاده رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، رئیسی را در این سفر همراهی می‌کنند. رئیسی سال قبل به نیویورک سفر نکرد، اما سخنان ضبط شده او به صورت ویدئویی در مجمع عمومی پخش شد.
همچنین، سفر سید ابراهیم رئیسی به نیویورک در شرایطی صورت می‌گیرد که اخیرا او طی نشستی سه روزه در شهر سمرقند ازبکستان، پروژه عضویت دائمی ایران در سازمان همکاری شانگهای را نهایی کرد. رئیسی در حاشیه این اجلاس با ۱۰ تن از سران کشور‌های حاضر در اجلاس از جمله روسیه، چین و هند دیدار و گفتگو کرده بود.
ترکیب برجامی هیات همراه رئیسی در نیویورک و احتمال انجام مذاکرات پیرامون «توافق»

یکی از نکات قابل توجه در جریان اولین حضور سید ابراهیم رئیسی در مجموع عمومی سازمان ملل، ترکیب همراه او در نیویورک است. حضور علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه و رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات احیای برجام در وین و البته وحید جلال زاده، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس این فرضیه را مطرح کرده که احتمالا در نیویورک مذاکراتی در ارتباط با احیای برجام با دیگر طرف‌های حاضر در توافق صورت بگیرد.
در این زمینه، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه روز دوشنبه در نشست خبری هفتگی خود، حضور باقری را صرفا همراهی با هیات جمهوری اسلامی ایران معرفی کرده و وجود برنامه تعریف شده‌ برای گفتگو در مورد مذاکرات هسته‌ای در سفر رئیس جمهور و هیأت همراه به نیویورک را رد کرده است.
با این وجود، کنعانی با اشاره به این که نشست‌های بین‌المللی فرصتی است برای برگزاری نشست‌های حاشیه‌ای و فرصتی برای تبادل نظر در خصوص موضوعات مورد علاقه است، احتمال برگزاری نشست‌هایی در خصوص موضوع هسته‌ای در نیویورک را رد نکرده است.
این اظهارات در شرایطی بیان می‌شود که روز یک‌شنبه (۲۸ شهریور) محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات وین در پیامی، سفر سرپرست تیم مذاکره‌کننده ایران به همراه سید ابراهیم رئیسی به نیویورک را فرصتی برای شرکای اروپایی برجام دانست تا آمریکا را ترغیب کنند مسائل باقی‌مانده را حل‌وفصل کند.
مرندی در صفحه توییترش نوشت: «با توجه به این که دکتر علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران قرار است همراه رییس جمهور باشد، فرصت خوبی برای تروئیکای اروپا/ اتحادیه اروپا خواهد بود تا آمریکا را ترغیب کنند به گونه‌ای هدفمند، معدود مسائل باقی‌مانده را حل‌وفصل کند.»
در ادامه مرندی تصریح کرده: «آمریکا با طفره‌روی و وقت‌کشی، بیهوده موجب رنج‌بارتر شدن زمستان خواهد شد. به طور حتم حضور علی باقری در کنار رئیس‌جمهور ایران در نیویورک به وضوح نماد این امر است که تهران همچنان به موضوع حصول توافق و احیای برجام امیدوار است و برخلاف تبلیغات منفی رسانه‌ها و سیاسیون غربی، خواستار پایان مذاکرات و شکست توافق نیست.»

تحلیل محتوای توییت مرندی و اظهارات جدید کنعانی، به وضوح در قالب سیگنال مثبت تهران برای حل‌وفصل اختلافات باقیمانده در زمینه احیای برجام با آمریکا و شرکای اروپایی‌اش، قابل خوانش است. هر چند برنامه‌ریزی‌ای مدون برای برگزاری نشست وجود ندارد، اما تیم همراه رئیس‌جمهور آشکارا برجامی است. همین امر می‌تواند این پالس را به غربی‌ها ارسال کند که تهران با رویکردی سازنده در نیویورک حضور پیدا می‌کند.
افزون بر رویه مثبت تهران، دیگر طرف‌های مذاکره نیز نسبت به این واقعیت آگاه هستند که فرصت چندانی برای احیای توافق وجود ندارد. آن‌ها واقف هستند که با توجه به رویه سلبی پیش آمده در مسیر احیای توافق تا حدودی زیادی ضروی است از هر فرصتی برای حل اختلافات و نزدیک شدن به مواضع بهره بگیرند. بنابراین، هفتاد و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد می‌تواند یکی از واپسین آوردگاه‌ها برای حل اختلافات میان طرفین و حصول توافق باشد.
مسائل داخلی و سیاست‌های منطقه‌ای ایران
حضور سید ابراهیم رئیسی در نیویورک علاوه بر موضوع برجام و مذاکرات، احتمالا موضوعات مرتبط با مسائل داخلی و سیاست‌های منطقه‌ای را نیز شامل خواهد شد. در واقع، همانند تمامی سفر‌های پیشین مسئولین ایرانی به نیویورک، رسانه‌های خبری و خبرنگاران مسائل داخلی ایران را در مقام پرسش‌هایی چالشی، پیش‌روی رئیسی و هیات همراهش قرار خواهند داد.
در چند روز گذشته موضوع جان باختن مهسا امینی علاوه بر داخل کشور، در صحنه بین‌المللی نیز واکنش‌هایی را به همراه داشته است. به نظر می‌رسد در هفتاد و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، این موضوع یکی از چالش‌های مهمی خواهد بود که سید ابراهیم رئیسی می‌بایست پاسخ‌گوی آن باشد. همچنین، احتمالا موضوعاتی همانند وضعیت اقتصادی ایران و مشکل تحریم‌ها برای اداره کشور از سوی خبرنگاران و رسانه‌ها خارجی  مورد پرسش قرار می‌گیرد.
علاوه بر موضوعات داخلی، احتمالا سیاست‌های منطقه‌ای ایران تحت تاثیر لابی‌های اسرائیلی- سعودی یکی دیگر از کانون‌هایی است که علاوه بر رسانه‌ها، احتمالا در نشست‌های میان هیات سیاسی ایرانی با هیات‌های دیگر کشور‌ها مطرح خواهد شد.
مسائل پادمانی ایران و آژانس همچنان در متن توجهات

همانند رویه چند ماه گذشته رسانه‌ها و رهبران سیاسی غربی، مساله پادمانی ایران با آژانس می‌تواند یکی از کانون‌های احتمالی مورد توجه در جریان هیات سفر ایرانی به نیویورک باشد. این مساله در شرایطی مطرح می‌شود که رئیسی، در آستانه سفر به نیویورک در گفتگو با برنامه «۶۰ دقیقه» شبکه سی بی اس نیوز آمریکا گفته بود که دیداری میان او و جو بایدن همتای آمریکایی‌اش اتفاق نخواهد افتاد.
همچنین، رئیسی در جدیدترین مواضع خود، در گفتگو با شبکه تلویزیونی الجزیره انگلیسی، تاکید کرده، موضوع بحث و انتظار ما از مذاکرات وین رفع تحریم‌های ظالمانه علیه جمهوری اسلامی ایران است. در این توافق آنکه به تعهد خود عمل کرد، جمهوری اسلامی ایران بود. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قریب به ۱۵ بار اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران به تعهداتش عمل کرده و فعالیت‌های هسته‌ای ایران هم صلح آمیز است. این آمریکایی‌ها بودند که از توافق خارج شدند و این کشور‌های اروپایی بودند که به تعهدات خود عمل نکردند. در وین مسئله رفع تحریم‌ها را دنبال کردیم و البته تاکید داشتیم که هر توافقی باید با یک تضمین همراه باشد. دلیل مطالبه تضمین نیز این است که طرف‌های ما در توافق، نقض پیمان کردند و حالا به طور طبیعی باید اعتمادی حاصل شود که آن‌ها دوباره نقض پیمان نمی‌کنند؛ پس تضمین ضرورت دارد.
در همین گفتگو رئیسی تاکید می‌کند: «پس موضوعات پادمانی باید حل و فصل و تمام شود و در رابطه با رفع پایدار و نه موقتی و مقطعی تحریم‌ها، تضمین اطمینان‌بخش داده شود. اگر مسئله پادمانی حل و فصل شود، طبیعتاً زمینه توافق وجود دارد. الان هم این آمریکایی‌ها هستند که باید تصمیم بگیرند، چون آن‌ها بودند که نقض پیمان کردند. آن‌ها از برجام خارج شدند و الان آن‌ها باید تصمیم بگیرند که به تعهد خودشان پایبند باشند.»
با این تفاسیر، در جریان حضور هیات سیاسی ایرانی در نیویورک تا حدودی قابل پیش‌بینی است که همچنان اختلافات پادمانی ایران با آژانس در مقام بزرگ‌ترین چالش باقی مانده در روند احیای برجام مورد توجه رسانه‌ها و سیاسیون غربی قرار بگیرد.

بیستمین حضور رئیس‌جمهوری از ایران در سازمان ملل متحد برای شرکت در هفتادوهفتمین نشست مجمع عمومی این نهاد بین‌المللی با سخنرانی روز چهارشنبه (۳۰ شهریور) آیت‌الله «سیدابراهیم رئیسی» رقم می‌خورد. رئیس جمهور صبح دوشنبه در صدر هیاتی سیاسی عازم نیویورک، مقر سازمان ملل شد تا از پتانسیل این نهاد برای پیگیری منافع ملی و تببین گفتمان سیاست خارجی دولت سیزدهم به عنوان گفتمانی برآمده از انقلاب اسلامی بهره گیرد.
تقلاهای سناتورهای آمریکا و لابی‌های صهیونیستی برای لغو سفر آیت‌الله رئیسی و جلوگیری از شنیده‌شدن این صدا بی‌نتیجه ماند و اکنون رئیس‌جمهور در آمریکا و آماده سخنرانی در مهم‌ترین نشست سران کشورهای جهان است؛ نشستی که پس از دوسال میزبانی مجازی سازمان ملل به دلیل همه‌گیری کرونا، به صورت حضوری برگزار می‌شود که با توجه به فرصت هم‌اندیشی و ملاقات چهره‌به‌چهره با مقامات دیگر کشورها و بیان صریح مواضع ایران بر اهمیت حضور رئیس‌جمهور می‌افزاید.
در این سفر «حسین امیر عبداللهیان» وزیر امور خارجه و «علی باقری» معاون سیاسی او، «محمد جمشیدی» معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور و «وحید جلال زاده» رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس رئیس‌جمهور را همراهی می‌کنند.

چرا سفر رئیسی مهم است؟
برای پاسخ به پرسش فوق باید مروری بر یکسال ریاست جمهوری آیت‌الله رئیسی داشت. از اول تابستان سال ۱۴۰۰ تا آخر تابستان ۱۴۰۱، تمام تلاش آمریکا، رژیم صهیونیستی و متحدان آن‌ها بر موضوع ایران‌هراسی استوار بوده است تا از این رهگذر جمهوری اسلامی را منزوی‌ سازند. حالا، رئیسی در مقام رئیس دولتی که در یک سال گذشته بیشترین هجمه‌ها را به خود دیده، سخنران مهمترین نشست سالانه رهبران جهان است و این خود اصلی‌ترین نشانه شکست فشارها و مهمترین اهمیت این سفر هم ارزیابی می‌شود.
آیت‌الله رئیسی با گفتمان نظم و عدالت در نیویورک حضور دارد: «نظم عادلانه بین‌المللی از طریق چندجانبه‌گرایی اقتصادی». بی عدالتی و بی نظمی واقعیت امروز جهان است که حتی اگر با هزاران ترفند رسانه‌ای در استودیوهای رنگارنگ هم پوشانده شود، باز هم قابل کتمان نیست و محصول مستقیم یکجانبه گرایی در دنیای امروز است. با انتخاب این گفتمان از سوی آیت‌الله رئیسی، چرایی این انتخاب سوال اصلی افکار عمومی به ویژه در ایران خواهد بود اما کیست که نداند جمهوری اسلامی از بزرگترین قربانیان بی‌نظمی و بی‌عدالتی در روابط بین‌الملل بوده و مردم ایران سال‌هاست از یکجانبه‌گرایی آمریکا متحمل آسیب‌های بسیاری شده‌اند. کافی‌ست فهرست تحریم‌های آمریکا علیه مردم ایران مورد بررسی قرار گیرد، تا مشخص شود این هژمونی منفی حتی کودکان بیمار را هم تحت تاثیر قرار داده و زندگی را بر آنها سخت کرده است. به رخ کشیدن این بی‌نظمی و بی‌عدالتی به مدعیان آن، مهم‌ترین مأموریت و رسالت رئیسی در صحن سازمان ملل خواهد بود.
مبارزه با این یکجانبه‌گرایی اما آداب و اصولی دارد که دولت آن را در کلمه آخر شعار خود منعکس کرده است؛ پادزهر یکجانبه‌گرایی، چندجانبه‌گرایی است اما با چه ابزاری؟ ایستادن در برابر هژمونی آمریکا از دیدگاه ایران، جز با ابزار اقتصادی ممکن نخواهد بود. این ابزار قرن‌ها در اختیار اروپا و آمریکا بوده و اکنون با ظهور قدرت‌های اقتصادی همچون چین و هند ماندن آن در اختیار غرب بعید به نظر می‌رسد. درک این موضوع از سوی دولت سیزدهم، سبب شده که ایران سیاست نزدیکی به این قدرت‌های نوظهور اقتصادی را در پیش گیرد که عضویت در سازمان همکاری ‌شانگهای هم در همین راستا ارزیابی می‌شود.
سفر رئیسی به نیویورک مهم است؛ به این دلیل که تازه‌ترین نشانه شکست سیاست‌ها و تحرکات آمریکا برای انزوای ایران است. گفتمانی که رئیسی در این نشست در قالب آن سخن خواهد گفت، ضرورت امروز جهان است و ایده چندجانبه‌گرایی، ابزار عملی مقابله با زیاده‌خواهی‌های آمریکا و متحدانش.  
صدای ایران، این‌بار از زبان رئیسی
آیت الله رئیسی پنجمین رئیس دولت جمهوری اسلامی ایران است که در چهار دهه گذشته در سازمان ملل حضور یافته است تا به نمایندگی از مردم ایران سخن بگوید. پیش از این «محمدعلی رجایی»، آیت‌الله «سیدعلی خامنه ای»، «سید محمد خاتمی»، «محمود احمدی‌نژاد» و «حسن روحانی» مسئولان عالی‌رتبه‌ای از ایران بودند که در مجمع عمومی سازمان ملل درباره مهمترین چالش‌های مردم ایران در مقاطع مختلف سخن گفتند.
محمدعلی رجایی ۲۶ مهرماه ۱۳۵۹ در سازمان ملل و در نزدیک‌ترین فاصله با مجسمه آزادی، با نشان دادن آثار شکنجه‌های خود در زندان‌های رژیم آزادی‌ستیز پهلوی، قدرت‌های حامی وی را به باد انتقاد گرفت ودروغ بودن ادعاهای حقوق بشری آن‌ها را افشا کرد و هشدار داد که انتقال این حمایت از دیکتاتوری در داخل ایران به دیکتاتور بعث و حمایت از وی در جنگ علیه ایران، تکرار اشتباهات گذشته است.

آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای دومین رئیس‌جمهور ایران بود که ۳۱ شهریور ۱۳۶۶ به نیویورک سفر کرد؛ سفری که در بحبوحه جنگ تحمیلی علیه ایران صورت گرفت و رئیس‌جمهور وقت در سخنرانی خود به جنایات صدام پرداخت اما بر این نکته هم تاکید کرد که انقلاب مردم ایران با جنگ و فشار خارجی تضعیف نخواهد شد.
‌اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس دولت‌های سازندگی در طول دوران مسئولیت خود به سازمان ملل نرفت تا یازده سال بعد سیدمحمد خاتمی در ۳۰ شهریور ۱۳۷۷ در سازمان ملل حضور یابد و در دومین حضورش در سال ۷۹ از ایده گفت‌وگوی تمدن‌ها سخن بگوید.
محمود احمدی نژاد بین سال‌های ۸۴ تا ۹۱ هشت بار به نیویورک سفر کرد و مهمترین گفتمان وی در این سفرها تببین پیش‌نیازهای عدالت برای جهان بود. حسن روحانی نیز از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹ در طول هشت سال ریاست‌جمهوری ۷ بار به صورت حضوری و یک‌بار هم به صورت مجازی (به دلیل کرونا) سخنرانی کرد و از صلح‌خواهی ایرانیان در آن مقطع سخن گفت. و حالا سید ابراهیم رئیسی صدای ایران خواهد بود و از ضرورت پایان یکجانبه‌گرایی در جهان سخن می‌گوید؛ سخنی که برخلاف گفتمان‌های گذشته به عمل و واقعیت نزدیک‌تر است.
مذاکره با آمریکا؛ وقتی که آدم شد!
«+آیا با رئیس‌جمهور آمریکا دیدار و گفت‌وگویی خواهید داشت؟
-خیر».
این دیالوگ برقرار شده میان آیت‌الله رئیسی و یک خبرنگار در نخستین نشست خبری وی در تیرماه سال گذشته و در مقام رئیس‌جمهور بود که سال جاری و در جریان دومین نشست خبری هم تکرار شد. آیت‌الله رئیسی پیش از پرواز به نیویورک هم تصریح کرد: «در هیچ زمینه‌ای برای مذاکره یا ملاقات با آمریکایی‌ها برنامه ریزی نشده و هیچ دیداری با آنها نداریم». پرسش مهم در اذهان عمومی پس از آن «نه» و «هیچ» قاطع، چرایی آن خواهد بود که برای پاسخ به آن مرور رویدادهای همین یک دهه روابط ایران و آمریکاکافی خواهد بود. آمریکا پس از ماه‌ها مذاکره با ایران به قراردادی رسید که به اذعان خود آن‌ها گامی مهم در راستای صلح جهانی بود اما هنوز جوهر امضای باراک اوباما خشک نشده بود که «دونالد ترامپ» ساکن تازه کاخ سفید، از برجام خارج شد و تحریم‌ها را علیه مردم ایران بازگرداند.

این عهدشکنی مهمترین دلیل «نه» ابراهیم رئیسی به هرگونه مذاکره با آمریکاست. کاخ سفید پس از پایان مسئولیت ترامپ و با وجود تمام ادعاهای جوبایدن باز هم بر همان سیاست فشار حداکثری خود ادامه داد و دست از زیاده خواهی‌های خود برنداشت. با چنین رویه‌ای به تعبیر بنیانگذار انقلاب اسلامی، ایران با امریکا روابط ایجاد نخواهد کرد، مگر این که آدم بشود و از ظلم کردن دست بردارد. واقعیت آن است که دیدار و مذاکره با رئیس‌جمهور آمریکا در مقطع کنونی جز ژست سیاسی برای وی همزمان با انتخابات کنگره، سودی عملی برای ایران نخواهد داشت و این میزان هوشیاری در دولت سیزدهم و رئیس‌جمهور وجود دارد که چنین برگ برنده‌ای برای بایدن، بدون وجود تضمین و منفعتی رو نکند.
دست پر رئیسی در نیویورک
ملت ایران با تهدیدها و تحریم‌ها متوقف نشده است و با تمام دشواری‌ها به راه خود ادامه می‌دهد و این مهمترین و بزرگترین پشتوانه رئیس‌جمهور در سفر به نیویورک است. ابراهیم رئیسی اداره ایران را با تمام دشواری‌ها به غرب و مذاکره با غرب گره نزد و در یکسال گذشته معطل چیزی نماند و این وجه تمایز دولت سیزدهم است که در تمام دیدارها و رایزنی‌ها پیرامون مهمترین تحولات جهانی، نقطه اتکای آیت‌الله رئیسی خواهد بود.
پرونده هسته‌ای ایران یکی از مهمترین مباحثی است که در این دوره از نشست مجمع عمومی سازمان ملل است. سیاست رسمی ایران در مذاکرات هسته‌ای اخذ تضمینی است که از تکرار زیاده‌خواهی‌های آمریکا در قبال ایران جلوگیری کند، لغو تحریم‌هایی است که اساسا مذاکرات برای آن آغاز شد و بسته شدن پرونده پادمانی است که  نه براساس واقعیات، که بر مبنای توهمات و دسیسه‌های رژیم صهیونیستی بار دیگر گشوده شده است. همراهی علی باقری رئیس تیم مذاکراتی ایران با رئیس‌جمهور از دید بسیاری از تحلیلگران فرصتی برای غرب است تا توپِ در میدانِ خود را با هوشیاری به بازی بگیرند.
تنش‌های منطقه‌ غرب آسیا، از موضوعات همیشگی نشست‌های سازمان ملل و گفت‌وگوهای سران است و این‌بار درگیری‌های مرزی آذربایجان و ارمنستان، تشکیل دولت در عراق، شرایط اقتصادی لبنان و تحولات افغانستان و سوریه اولویت رایزنی‌هاست و جمهوری اسلامی به عنوان یکی از مهمترین نقش‌آفرینان منطقه، کانون این رایزنی‌ها خواهد بود. در نهایت منازعه روسیه و اوکراین به عنوان تازه‌ترین بحران جهان محور تبادل نظرهای بسیار میان روسای جمهور کشورهای مختلف خواهد بود.