تاریخ انتشار
جمعه ۲۸ مرداد ۱۴۰۱ ساعت ۱۵:۴۱
کد مطلب : ۴۵۱۵۶۴
کارشناسان و مقامهای سابق جهان و ایران چه میگویند؟
نزدیک شدن به ساعت یازدهم مذاکرات هستهای / واشنگتن چه پاسخی به ایران میدهد / از جانب ایران جدیتی کم سابقه برای احیای برجام مشهود است
۱
کبنا ؛ در حالی که بار دیگر توپ در زمین ایالات متحده برای ارزیابی خواستهها و توصیههای نهایی ایران در مورد احیای توافق هستهای سل ۲۰۱۵ میلادی با قدرتهای بزرگ جهانی است، خطرات برای هر دو طرف بیش از هر زمان دیگری به نظر میرسند، به خصوص از زمانی که "جو بایدن" رئیس جمهوری امریکا تقریبا یک سال و نیم پیش تصمیم گرفت تا توافق هستهای ۲۰۱۵ میلادی را که ترامپ سلف اش از آن خارج شده بود را بار دیگر احیا کند.
به گزارش کبنا به نقل از نیوزویک، در حالی که عقربهها به ساعتی یازدهم نزدیک میشوند و سرنوشت برجام در هالهای از ابهام قرار دارد "نیوزویک" با مقامها و مشاوران کلیدی پیشین در مورد دیدگاههای شان پیرامون موقعیت و موضع ایران و امریکا صحبت کرده است و این چگونه یک نتیجه مثبت یا منفی میتواند آنان را تحت تاثیر قرار دهد.
"الی گرانمایه" کارشناس ارشد سیاست و معاون رئیس برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا به "نیوزویک" میگوید:" ایران و ایالات متحده درگیر مذاکراتی هستند که به نظر میرسد با حسن نیت برای احیای برجام در جریان است. دو طرف در بستن شکافهای باقیمانده بیش از هر زمان دیگری به هم نزدیک هستند. با این وجود، آنان باید این کار را خیلی سریع انجام دهند تا از شتاب دیپلماتیک فعلی که به نفع احیای توافق هستهای است، استفاده کنند. یک نکته مهم در تهران این است که اذعان میشود اتحادیه اروپا و دولت بایدن نمیتوانند مانع از خروج مجدد دولت آینده آمریکا از توافق شوند. ایران اکنون بر دریافت امتیازات فنی و سیاسی در آخرین لحظه از ایالات متحده متمرکز شده است که به عنوان یک بیمه نامه عمل میکند تا در صورت خروج آمریکا از توافق، هزینهها را برای آمریکا افزایش دهد. با این وجود، زمان به ویژه در غرب رو به پایان است، زیرا آخرین تحولات نشان دهنده بارقهای از خوش بینی در چیزی است که به تصویری تاریک تبدیل شده است".
"گرانمایه" با اشاره به این که امکان و تمایل بسیار کمی در واشنگتن و پایتختهای اروپایی وجود دارد که این مذاکرات را فراتر از تابستان ادامه دهند مینویسد: "اگر در روزهای آینده نتوانیم به مصالحهای بین تهران و واشنگتن دست یابیم فکر میکنم شاهد تغییر موضع غرب به سمت طرحهای اضطراری و اقدامات قهرآمیزتر و تندتر خواهیم بود".
علیرغم وجود اختلافات به نظر میرسد که دو طرف هم چنان ارزش دیپلماتیک احیای برجام را درک میکنند
"جان اراث" با بیش از سه دهه سابقه کار در وزارت خارجه امریکا که اکنون به عنوان مدیر ارشد سیاست در مرکز کنترل تسلیحات فعالیت میکند به "نیوزویک" میگوید: "طرح اساسی توافق هم چنان همان چیزی است که برای بیش از یک سال بوده است: پایبندی به رفع تحریم ها. به وضوح به نفع همه طرفین است که برجام را از سر بگیرند و اجازه ندهند دیگر ملاحظات سیاسی مانعی در این مسیر ایجاد کنند".
"اراث" استدلال میکند که از دیدگاه امریکا مزایای بازگشت به برجام از سرگیری محدودیتهای قابل راستی آزمایی در برنامه هستهای ایران است که مسیرهای ساخت سلاحهای هستهای توسط ایران را مسدود میکند. او اشاره میکند که یکی از مهمترین جنبههای برجام "رژیم راستی آزمایی - اطلاعاتی است که به ناظران بینالمللی اجازه دسترسی بیسابقهای به تاسیسات ایران را میدهد."
"رز گوتمولر" معاون سابق دبیرکل ناتو و معاون وزیر امور خارجه آمریکا در امور کنترل تسلیحات و امنیت بین الملل که اکنون به عنوان مدرس در موسسه مطالعات بینالمللی فریمن اسپوگلی دانشگاه استنفورد و مرکز امنیت و همکاری بینالمللی آن فعالیت میکند به "نیوزویک" میگوید: " مزایای برجام برای ایالات متحده آن است که ایران از دستیابی به مواد شکافت پذیر کافی برای ساخت بمب هستهای از چند هفته فعلی تا دست کم چند ماه دورتر خواهد شد. مزیت دیگر برجام آن است که نفت ایران دوباره جریان خواهد یافت و این موضوع به نفع بازارهای انرژی خواهد بود که پس از تهاجم روسیه به اوکراین محدود شده و تحت فشار قرار گرفته اند".
با این وجود، علیرغم در نظر گرفتن این انگیزهها اعتماد در واشنگتن و تهران اندک است. "گوتمولر" گفت: "آمریکا و ایران هر دو مسائل سیاسی برای مقابله دارند و دشمنان توافق هستهای در داخل هر دو کشور وجود دارند. در نتیجه، دولتهای ایران و امریکا مجبور خواهند بود اقدامات سنگینی را انجام دهند".
راه پیش بینیشده توسط "گوتمولر" این است که ایران اجازه "بازیابی رویههای آژانس بین المللی انرژی اتمی برای اطمینان از پایبندی تهران به توافق را بدهد که به نوبه خود فضایی را برای دولت بایدن ایجاد میکند تا ادعا کند که برجام احیا شده برای امنیت ایالات متحده، متحدان و شرکای آن کشور در منطقه و فراتر از آن خوب است".
در مورد طرف ایرانی کمبود اعتماد به نظام سیاسی ایالات متحده به ویژه با توجه به این که این ایالات متحده بود که از برجام خارج شد امری مشهود است. تعدادی از نمایندگان جمهوری خواه امریکایی بانفوذ در کنگره هشدار داده اند که در صورت انتخاب یک نامزد جمهوری خواه به عنوان رئیس جمهور در سال ۲۰۲۴ میلادی دوباره برای پاره کردن مجدد برجام تلاش خواهند کرد.
سید "حسین موسویان" مذاکره کننده ارشد سابق ایران به "نیوزویک" میگوید: "ایران خواهان یک برجام پایدار است و به همین دلیل بر تضمین معتبری مبنی بر عدم نقض مجدد تعهدات آمریکا پافشاری میکند. ایران باید از تمام منافع اقتصادی در صورت احیای برجام مطمئن باشد. تضمینها درباره دوام این توافق بسیار مهم هستند، زیرا کنگره کنونی ایالات متحده با اکثریت نمایندگان دموکرات و دولت بایدن هر دو تحریمهای تازهای را بر بیش از ۱۵۰۰ تحریم دوره ترامپ علیه ایران اعمال کرده اند. تعدادی از این تحریمها به طور مستقیم به نگرانیهای هستهای نمیپردازند بلکه با سایر حوزههای مناقشه در رقابت ایران و آمریکا مرتبط هستند. اگر کنگره آمریکا و دولت بایدن به تحریمها علیه ایران تحت پوشش موشکها، پهپادها، تروریسم و مسائل حقوق بشری ادامه دهند برجام در عمل ناکارآمد میشود و منافع اقتصادی کامل ایران را تضعیف میکند".
با توجه به اینکه زمان یا فضای کمی برای مانور بر روی این موضوع باقی مانده است به نظر نمیرسد سازوکاری به جز برجام برای کاهش تنشهای مرتبط با مسئله هستهای بین دو طرف وجود داشته باشد.
مقام اتحادیه اروپا: واشنگتن ممکن است امروز پاسخ ایران را بدهد
لورا روزن رونامه نگار امریکایی در خبرنامه خود تحت عنوان «دیپلماتیک» نوشت: مقامات اروپایی روز پنجشنبه گفتند، اتحادیه اروپا منتظر پاسخ ایالات متحده به اظهارات ایران در مورد متن پیشنهادی اتحادیه اروپا برای احیای برجام است.
به گزارش کبنا، در ادامه این مطلب آمده است: یک مقام اتحادیه اروپا عصر پنجشنبه به وقت واشنگتن (18 اوت) درباره زمان ارائه پاسخ آمریکا، گفت: «هر لحظه، اما مطمئناً ممکن است فردا باشد».
یکی دیگر از مقامات اروپایی نیز گفت: «در انتظار واکنش آمریکا هستیم».
وزارت امور خارجه ایالات متحده همانطور که تمام هفته اینگونه پاسخ داده بود، تنها گفت، به بررسی اظهارات ایران که اواخر روز دوشنبه به اتحادیه اروپا ارسال شده بود، ادامه میدهد.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه در جلسه مطوعاتی به خبرنگاران گفت: بررسی نظرات ایران درباره پیشنهاد اتحادیه اروپا ادامه دارد. همانطور که درخواست شده است، ما همچنان بازخورد خود را به طور مستقیم و خصوصی به اتحادیه اروپا منتقل می کنیم.
پرایس از تایید تماس راب مالی، نماینده آمریکا در ایران و بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، خودداری کرد. وزیر خارجه عمان این خبر را روز پنجشنبه چند ساعت پس از گفتگو با همتای ایرانی خود حسین امیرعبداللهیان توییت کرده بود.
ند پرایس افزود: در مورد بحث بازگشت احتمالی متقابل به پایبندی به برجام عمان نقش مهمی ایفا کرده است... ، و همچنین عمان در تلاش های ما برای آزادی آمریکایی هایی که به ناحق و به ناحق در ایران بازداشت می شوند،نقش مهمی داشته است. ما از عمان به خاطر نقشی که ایفا کرد تشکر می کنیم.»
شورای امنیت ملی امریکا گمانهزنیهای اسرائیل مبنی بر اینکه ایالات متحده بیش از به ایران امتیاز داده و همچنین پیشنهادهای تل آویو درباره این مذاکرات را رد کرد.
آدرین واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی گفت: «گزارشهایی مبنی بر اینکه ما اعطای امتیازات جدیدی به ایران به عنوان بخشی از احیای برجام داده ایم یا در حال بررسی آن هستیم، کاملاً نادرست است.»
سخنگوی شورای امنیت ملی گفت: «ما از همان ابتدا رویکردی سنجیده و اصولی برای این مذاکرات اتخاذ کردهایم. اگر ایران آماده پایبندی به تعهداتش ذیل توافق 2015 است، ما نیز آماده انجام همین کار هستیم. ما نظرات ایران در مورد متن نهایی پیشنهادی اتحادیه اروپا را از طریق اتحادیه اروپا دریافت کردهایم و در حال بررسی آنها هستیم. ارتباط ما با اتحادیه اروپا خصوصی است. ما در طول این فرآیند به طور منظم با آنها در تماس بوده ایم.»
علی واعظ، کارشناس مسائل ایران که دیپلماسی هستهای را از نزدیک دنبال میکند، گفت: هر زمان که این پیام ارسال میشود، پاسخ ایالات متحده بعید به نظر میرسد که بله قطعی باشد.
واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین المللی بحران، روز پنجشنبه گفت: من شک دارم که پاسخ آمریکا به خواسته های ایران بله باشد. "احتمالا پاسخ امریکا یک نه یا یک چیز میانی خواهد بود."
واعظ گفت: «اگر ایران همچنان درخواست های بیشتری داشته باشد، نمی دانم این روند چگونه میتواند ادامه یابد.»
تریتا پارسی در پاسخ به این سوال که چه چیزی باعث شد ایران اخیرا نشانه های مبنی بر تمایل به حرکت به سمت توافق نشان دهد، علت را نشانه هایی از انعطاف ها در هفته های اخیر از سوی هر دو طرف و میانجیگری اتحادیه اروپا که منجر به نهایی شدن متن 35 صفحه ای در این ماه در مورد احیای این پیمان شد، دانست.
پارسی گفت: «فکر میکنم آنچه اتفاق افتاد همان چیزی است که هر بار که پیشرفتی حاصل شده اتفاق افتاده: هر دو طرف انعطافپذیری نشان دادند.»
عضو ارشد کمیته روابط خارجی سنا: ایران تضمین خواسته تا تحقیقات آژانس پایان یابد
سناتور جیم ریش عضو ارشد کمیته روابط خارجی سنا در رشته توئیتی از سیاست دولت جو بایدن درباره احیای برجام انتقاد کرد.
او در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: « ایران برای تضمین برجام از دولت بایدن خواسته تا به تحقیقات آژانس بینالمللی انرژی اتمی پایان دهد، از شرکتهای غربی فعال در ایران محافظت کند و به ایران اجازه دهد تا در صورت خروج دولت آینده آمریکا از توافق، کار ساخت تسلیحات هستهای را تسریع بخشد.»
این سناتور جمهوریخواه افزود:« این خواستههای ایران، باجخواهی است و به عنوان یک شکست بزرگ ، پس از خروج فاجعهبار از افغانستان ، برای سیاست خارجی بایدن در تاریخ ثبت خواهد شد.»
او در ادامه نوشت:« این معامله، امنیت شرکای ما و آمریکاییها در منطقه را تهدید خواهدکرد. ایران همچنان به طراحی ترور مقامات سابق آمریکایی، کمک به روسیه با پهپادهای مسلح برای حمله به اوکراین، و حمله به سربازان و دیپلماتهای ما ادامه میدهد.»
جیم ریش در پایان مدعی شد:« لغو تحریم های ایران تنها اقدامات تروریستی ایران را افزایش خواهد داد.»
اما در پاسخ به این رشته توییت، شورای امنیت ملی کاخ سفید در حساب توییتری این نهاد نوشته است: « هیچ یک از این ادعاها صحت ندارند. ما به هیچ وجه چنین شرایطی را نمیپذیریم. ما همچنین نباید توافقی را که موثر بود ترک میکردیم تا حالا شاهد تسریع فزاینده برنامه هستهای ایران باشیم.»
از جانب ایران جدیتی کم سابقه برای احیای برجام مشهود است
یک تحلیلگر مسائل بینالملل در واکنش به خواسته احتمالی ایران مبنی بر پرداخت غرامت از سوی امریکا در صورت خروج دوباره از برجام، میگوید که موضوع غرامت ظاهرا در سخنان آقای مرندی مطرح شده است و اصلا نمیتوان حدس و گمانی در مورد چنین چیزی مطرح کرد. غرامت یک اصطلاح و یک امر حقوقی بسیار دقیق و در ارتباط با قراردادها و توافقات الزام آور حقوقی مطرح است و در یک توافق برای چگونگی دریافت و پرداخت آن معمولا یک پروسه قضایی پیشبینی میشود. برجام ۹۴ نه یک توافق الزامآور حقوقی بود و نه در آن سخنی از غرامت رفته است. اکنون هم اگر سخن از احیای آن باشد، چنین چیزی در آن نیست. البته ممکن است تیم مذاکرهکننده چنین بیان حقوقی دقیقی را پیشنهاد و طرف مقابل را ملزم به پذیرش آن کرده باشد. باید صبر کرد و دید.
کوروش احمدی در پاسخ به پرسشی مبنی براینکه آیا میتوان گفت به برجام نزدیک شدهایم، مطرح کرد: «از اروپا و آمریکا نشانههایی حاکی از امیدواری به نهایی شدن برجام دیده میشود. از جانب ایرانی هم جدیتی کم سابقه مشهود است. آمادگی آمریکا برای کار بر روی متن نهایی پیشنهادی اروپا، پاسخ سروقت ایران به متن و "سازنده" نامیده شدن پاسخ ایران به آن توسط برخی دیپلماتهای اروپایی و کاهش نزدیک به ۳ درصدی قیمت نفت برنت از دلایل این امیدواری است.»
این کارشناس سیاست خارجی خاطرنشان کرد: «اگرچه هنوز آمریکا پاسخ رسمی راجع به "متن نهایی" پیشنهاد شده توسط نمایندگی اتحادیه اروپا و پاسخ ایران به آن را ارسال نکرده است، اما سخنگوی وزارت خارجه آمریکا سه شنبه گفت که مسائل اصلی (که ظاهرا شامل نام سپاه در لیست تروریستی، تحریمها، ضمانتها و مسئله پادمان است) عمدتا حل شدهاند و از نظر آمریکا متن در جهت مناسبی پیش رفته است. چون جزئیات دو متن را نداریم، نمیدانیم روند حل این مسائل در چه مرحلهای است و تکلیف آخرین خواستههای ایران که گفته میشود در مورد تضمینها و تحریمهاست، چه خواهد شد؛ لذا اگر چه جای امیدواری وجود دارد، اما هنوز هیچ چیزی قطعی نیست.»
احمدی درباره اینکه خواستههای ایران ممکن است شامل چه مواردی باشد و چهقدر امکانپذیر است، گفت: «لیختنشتاین خبرنگار پولیتیکو سه شنبه به نقل از یک منبع گفته بود که مطلب حساسیت برانگیزی در پاسخ ایران نیست و عمدتا بر تضمینها و تحریمها متمرکز است و نیز اینکه به مسائل پادمان در آن اشاره نشده است. جالب اینکه اولیانف، نماینده روسیه، در پاسخ به این توئیت به نوعی آن را تایید کرده و گفته بود که "غریزه من به من میگوید که منبع تو اشتباه نکرده است. " در این رابطه اظهارات آقای مرندی، مشاور رسانهای تیم مذاکره کننده ایران، به بی بی سی نیز میتواند سر نخهایی به دست بدهد. ایشان گفته است "اگر شرکتهای خارجی، بعد از توافق وارد ایران شدند و بعد آمریکا از برجام خارج شد، این شرکتها باید از نوعی حفاظت برخوردار باشند. " در این مورد، در برجام ۲۰۱۵ تدابیر لازم اتخاذ شده است.»
وی ادامه داد: «در بند ۱۴ و ۱۵ قطعنامه ۲۲۳۱ و بند ۳۷ برجام تصریح شده است که توقف اجرای برجام یا خروج عضوی از آن، در ارتباط با قراردادهای منعقده پیش از آن عطف به ماسبق نمیشود. ایشان همچنین گفته است که در صورت خروج آمریکا از برجام، ایران باید بتواند بلافاصله غنیسازی را از سر گیرد. در این مورد نیز بدیهی است که در صورت خروج آمریکا و بازگشت تحریمها، طبعا تعهدات هستهای ایران نیز منتفی است. البته آقای مرندی از پرداخت غرامت هم سخن گفته است که روشن نیست که منظور چیست. اگر این موارد جز خواستههای ایران در متن پاسخ ارائه شده باشد، حسناش دستکم این است که برای طرف مقابل، قابل قبول خواهد بود.»
این کارشناس مسائل بینالملل در پاسخ به این پرسش که گویا یکی از خواستههای ایران پرداخت غرامت در صورت خروج دوباره امریکا از برجام است، آیا اساسا چنین امری امکانپذیر است یا خیر، گفت: «این موضوع غرامت ظاهرا در سخنان آقای مرندی مطرح شده است و اصلا نمیتوان حدس و گمانی در مورد چنین چیزی مطرح کرد. غرامت یک اصطلاح و یک امر حقوقی بسیار دقیق و در ارتباط با قراردادها و توافقات الزام آور حقوقی مطرح است و در یک توافق برای چگونگی دریافت و پرداخت آن معمولا یک پروسه قضایی پیشبینی میشود. برجام ۹۴ نه یک توافق الزامآور حقوقی و نه در آن سخنی از غرامت رفته است. اکنون هم اگر سخن از احیای آن باشد، چنین چیزی در آن نیست. البته ممکن است تیم مذاکرهکننده چنین بیان حقوقی دقیقی را پیشنهاد و طرف مقابل را ملزم به پذیرش آن کرده باشد. باید صبر کرد و دید.»
احمدی در تحلیل خود از مسائل پادمانی، باتوجه به آنچه لورنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال توییت کرده است، بیان کرد: «هم نورمن و هم لیختنشتاین میگویند که در پاسخ ایران به متن نهایی، اشارهای به مسئله پادمان نشده است. این امر هم میتواند به معنی پذیرش بندهای مربوطه در متن نهایی باشد و هم میتواند به این معنی باشد که ایران بعد از حل مسائل دیگر به این مسئله بازخواهد گشت. در مجموع در این مورد به نظر میرسد که همان الگوی برجام ۹۴ مبنای کار است. به این ترتیب که در بندهای ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ متن نهایی اروپا، گفته شده است که ایران تا قبل از روز اجرای مجدد برجام، اقدام به حل و فصل این مسئله با آژانس خواهد کرد. حال باید دید که روز اجرای مجدد یعنی چه.»
وی افزود: «البته در بند ۱۴ برجام ۹۴ به نقشه راهی که همزمان با توافق در مورد برجام بین ایران و آژانس به امضا رسید، اشاره شده و یک جدول زمانی برای این منظور در نظر گرفته شده بود؛ به این شکل که آژانس تحقیقاتش را تا ۱۵ اکتبر ۲۰۱۵ تکمیل میکند و تا ۱۵ دسامبر گزارش نهایی را میدهد. ایران با توجه به این نقشه راه از این امکان برخوردار بود که اجرای تعهدات هستهایش را تا حصول اطمینان از پیشرفت کار در مورد PMD، به تاخیر بیاندازد و به این ترتیب غرب انگیزه برای تشویق آژانس به حل مسئله داشت. این بار از بندهای مذکور مشخص نمیشود که در این رابطه چه کاری قرار است انجام شود.»
به گزارش کبنا به نقل از نیوزویک، در حالی که عقربهها به ساعتی یازدهم نزدیک میشوند و سرنوشت برجام در هالهای از ابهام قرار دارد "نیوزویک" با مقامها و مشاوران کلیدی پیشین در مورد دیدگاههای شان پیرامون موقعیت و موضع ایران و امریکا صحبت کرده است و این چگونه یک نتیجه مثبت یا منفی میتواند آنان را تحت تاثیر قرار دهد.
"الی گرانمایه" کارشناس ارشد سیاست و معاون رئیس برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا به "نیوزویک" میگوید:" ایران و ایالات متحده درگیر مذاکراتی هستند که به نظر میرسد با حسن نیت برای احیای برجام در جریان است. دو طرف در بستن شکافهای باقیمانده بیش از هر زمان دیگری به هم نزدیک هستند. با این وجود، آنان باید این کار را خیلی سریع انجام دهند تا از شتاب دیپلماتیک فعلی که به نفع احیای توافق هستهای است، استفاده کنند. یک نکته مهم در تهران این است که اذعان میشود اتحادیه اروپا و دولت بایدن نمیتوانند مانع از خروج مجدد دولت آینده آمریکا از توافق شوند. ایران اکنون بر دریافت امتیازات فنی و سیاسی در آخرین لحظه از ایالات متحده متمرکز شده است که به عنوان یک بیمه نامه عمل میکند تا در صورت خروج آمریکا از توافق، هزینهها را برای آمریکا افزایش دهد. با این وجود، زمان به ویژه در غرب رو به پایان است، زیرا آخرین تحولات نشان دهنده بارقهای از خوش بینی در چیزی است که به تصویری تاریک تبدیل شده است".
"گرانمایه" با اشاره به این که امکان و تمایل بسیار کمی در واشنگتن و پایتختهای اروپایی وجود دارد که این مذاکرات را فراتر از تابستان ادامه دهند مینویسد: "اگر در روزهای آینده نتوانیم به مصالحهای بین تهران و واشنگتن دست یابیم فکر میکنم شاهد تغییر موضع غرب به سمت طرحهای اضطراری و اقدامات قهرآمیزتر و تندتر خواهیم بود".
علیرغم وجود اختلافات به نظر میرسد که دو طرف هم چنان ارزش دیپلماتیک احیای برجام را درک میکنند
"جان اراث" با بیش از سه دهه سابقه کار در وزارت خارجه امریکا که اکنون به عنوان مدیر ارشد سیاست در مرکز کنترل تسلیحات فعالیت میکند به "نیوزویک" میگوید: "طرح اساسی توافق هم چنان همان چیزی است که برای بیش از یک سال بوده است: پایبندی به رفع تحریم ها. به وضوح به نفع همه طرفین است که برجام را از سر بگیرند و اجازه ندهند دیگر ملاحظات سیاسی مانعی در این مسیر ایجاد کنند".
"اراث" استدلال میکند که از دیدگاه امریکا مزایای بازگشت به برجام از سرگیری محدودیتهای قابل راستی آزمایی در برنامه هستهای ایران است که مسیرهای ساخت سلاحهای هستهای توسط ایران را مسدود میکند. او اشاره میکند که یکی از مهمترین جنبههای برجام "رژیم راستی آزمایی - اطلاعاتی است که به ناظران بینالمللی اجازه دسترسی بیسابقهای به تاسیسات ایران را میدهد."
"رز گوتمولر" معاون سابق دبیرکل ناتو و معاون وزیر امور خارجه آمریکا در امور کنترل تسلیحات و امنیت بین الملل که اکنون به عنوان مدرس در موسسه مطالعات بینالمللی فریمن اسپوگلی دانشگاه استنفورد و مرکز امنیت و همکاری بینالمللی آن فعالیت میکند به "نیوزویک" میگوید: " مزایای برجام برای ایالات متحده آن است که ایران از دستیابی به مواد شکافت پذیر کافی برای ساخت بمب هستهای از چند هفته فعلی تا دست کم چند ماه دورتر خواهد شد. مزیت دیگر برجام آن است که نفت ایران دوباره جریان خواهد یافت و این موضوع به نفع بازارهای انرژی خواهد بود که پس از تهاجم روسیه به اوکراین محدود شده و تحت فشار قرار گرفته اند".
با این وجود، علیرغم در نظر گرفتن این انگیزهها اعتماد در واشنگتن و تهران اندک است. "گوتمولر" گفت: "آمریکا و ایران هر دو مسائل سیاسی برای مقابله دارند و دشمنان توافق هستهای در داخل هر دو کشور وجود دارند. در نتیجه، دولتهای ایران و امریکا مجبور خواهند بود اقدامات سنگینی را انجام دهند".
راه پیش بینیشده توسط "گوتمولر" این است که ایران اجازه "بازیابی رویههای آژانس بین المللی انرژی اتمی برای اطمینان از پایبندی تهران به توافق را بدهد که به نوبه خود فضایی را برای دولت بایدن ایجاد میکند تا ادعا کند که برجام احیا شده برای امنیت ایالات متحده، متحدان و شرکای آن کشور در منطقه و فراتر از آن خوب است".
در مورد طرف ایرانی کمبود اعتماد به نظام سیاسی ایالات متحده به ویژه با توجه به این که این ایالات متحده بود که از برجام خارج شد امری مشهود است. تعدادی از نمایندگان جمهوری خواه امریکایی بانفوذ در کنگره هشدار داده اند که در صورت انتخاب یک نامزد جمهوری خواه به عنوان رئیس جمهور در سال ۲۰۲۴ میلادی دوباره برای پاره کردن مجدد برجام تلاش خواهند کرد.
سید "حسین موسویان" مذاکره کننده ارشد سابق ایران به "نیوزویک" میگوید: "ایران خواهان یک برجام پایدار است و به همین دلیل بر تضمین معتبری مبنی بر عدم نقض مجدد تعهدات آمریکا پافشاری میکند. ایران باید از تمام منافع اقتصادی در صورت احیای برجام مطمئن باشد. تضمینها درباره دوام این توافق بسیار مهم هستند، زیرا کنگره کنونی ایالات متحده با اکثریت نمایندگان دموکرات و دولت بایدن هر دو تحریمهای تازهای را بر بیش از ۱۵۰۰ تحریم دوره ترامپ علیه ایران اعمال کرده اند. تعدادی از این تحریمها به طور مستقیم به نگرانیهای هستهای نمیپردازند بلکه با سایر حوزههای مناقشه در رقابت ایران و آمریکا مرتبط هستند. اگر کنگره آمریکا و دولت بایدن به تحریمها علیه ایران تحت پوشش موشکها، پهپادها، تروریسم و مسائل حقوق بشری ادامه دهند برجام در عمل ناکارآمد میشود و منافع اقتصادی کامل ایران را تضعیف میکند".
با توجه به اینکه زمان یا فضای کمی برای مانور بر روی این موضوع باقی مانده است به نظر نمیرسد سازوکاری به جز برجام برای کاهش تنشهای مرتبط با مسئله هستهای بین دو طرف وجود داشته باشد.
مقام اتحادیه اروپا: واشنگتن ممکن است امروز پاسخ ایران را بدهد
لورا روزن رونامه نگار امریکایی در خبرنامه خود تحت عنوان «دیپلماتیک» نوشت: مقامات اروپایی روز پنجشنبه گفتند، اتحادیه اروپا منتظر پاسخ ایالات متحده به اظهارات ایران در مورد متن پیشنهادی اتحادیه اروپا برای احیای برجام است.
به گزارش کبنا، در ادامه این مطلب آمده است: یک مقام اتحادیه اروپا عصر پنجشنبه به وقت واشنگتن (18 اوت) درباره زمان ارائه پاسخ آمریکا، گفت: «هر لحظه، اما مطمئناً ممکن است فردا باشد».
یکی دیگر از مقامات اروپایی نیز گفت: «در انتظار واکنش آمریکا هستیم».
وزارت امور خارجه ایالات متحده همانطور که تمام هفته اینگونه پاسخ داده بود، تنها گفت، به بررسی اظهارات ایران که اواخر روز دوشنبه به اتحادیه اروپا ارسال شده بود، ادامه میدهد.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه در جلسه مطوعاتی به خبرنگاران گفت: بررسی نظرات ایران درباره پیشنهاد اتحادیه اروپا ادامه دارد. همانطور که درخواست شده است، ما همچنان بازخورد خود را به طور مستقیم و خصوصی به اتحادیه اروپا منتقل می کنیم.
پرایس از تایید تماس راب مالی، نماینده آمریکا در ایران و بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، خودداری کرد. وزیر خارجه عمان این خبر را روز پنجشنبه چند ساعت پس از گفتگو با همتای ایرانی خود حسین امیرعبداللهیان توییت کرده بود.
ند پرایس افزود: در مورد بحث بازگشت احتمالی متقابل به پایبندی به برجام عمان نقش مهمی ایفا کرده است... ، و همچنین عمان در تلاش های ما برای آزادی آمریکایی هایی که به ناحق و به ناحق در ایران بازداشت می شوند،نقش مهمی داشته است. ما از عمان به خاطر نقشی که ایفا کرد تشکر می کنیم.»
شورای امنیت ملی امریکا گمانهزنیهای اسرائیل مبنی بر اینکه ایالات متحده بیش از به ایران امتیاز داده و همچنین پیشنهادهای تل آویو درباره این مذاکرات را رد کرد.
آدرین واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی گفت: «گزارشهایی مبنی بر اینکه ما اعطای امتیازات جدیدی به ایران به عنوان بخشی از احیای برجام داده ایم یا در حال بررسی آن هستیم، کاملاً نادرست است.»
سخنگوی شورای امنیت ملی گفت: «ما از همان ابتدا رویکردی سنجیده و اصولی برای این مذاکرات اتخاذ کردهایم. اگر ایران آماده پایبندی به تعهداتش ذیل توافق 2015 است، ما نیز آماده انجام همین کار هستیم. ما نظرات ایران در مورد متن نهایی پیشنهادی اتحادیه اروپا را از طریق اتحادیه اروپا دریافت کردهایم و در حال بررسی آنها هستیم. ارتباط ما با اتحادیه اروپا خصوصی است. ما در طول این فرآیند به طور منظم با آنها در تماس بوده ایم.»
علی واعظ، کارشناس مسائل ایران که دیپلماسی هستهای را از نزدیک دنبال میکند، گفت: هر زمان که این پیام ارسال میشود، پاسخ ایالات متحده بعید به نظر میرسد که بله قطعی باشد.
واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین المللی بحران، روز پنجشنبه گفت: من شک دارم که پاسخ آمریکا به خواسته های ایران بله باشد. "احتمالا پاسخ امریکا یک نه یا یک چیز میانی خواهد بود."
واعظ گفت: «اگر ایران همچنان درخواست های بیشتری داشته باشد، نمی دانم این روند چگونه میتواند ادامه یابد.»
تریتا پارسی در پاسخ به این سوال که چه چیزی باعث شد ایران اخیرا نشانه های مبنی بر تمایل به حرکت به سمت توافق نشان دهد، علت را نشانه هایی از انعطاف ها در هفته های اخیر از سوی هر دو طرف و میانجیگری اتحادیه اروپا که منجر به نهایی شدن متن 35 صفحه ای در این ماه در مورد احیای این پیمان شد، دانست.
پارسی گفت: «فکر میکنم آنچه اتفاق افتاد همان چیزی است که هر بار که پیشرفتی حاصل شده اتفاق افتاده: هر دو طرف انعطافپذیری نشان دادند.»
عضو ارشد کمیته روابط خارجی سنا: ایران تضمین خواسته تا تحقیقات آژانس پایان یابد
سناتور جیم ریش عضو ارشد کمیته روابط خارجی سنا در رشته توئیتی از سیاست دولت جو بایدن درباره احیای برجام انتقاد کرد.
او در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: « ایران برای تضمین برجام از دولت بایدن خواسته تا به تحقیقات آژانس بینالمللی انرژی اتمی پایان دهد، از شرکتهای غربی فعال در ایران محافظت کند و به ایران اجازه دهد تا در صورت خروج دولت آینده آمریکا از توافق، کار ساخت تسلیحات هستهای را تسریع بخشد.»
این سناتور جمهوریخواه افزود:« این خواستههای ایران، باجخواهی است و به عنوان یک شکست بزرگ ، پس از خروج فاجعهبار از افغانستان ، برای سیاست خارجی بایدن در تاریخ ثبت خواهد شد.»
او در ادامه نوشت:« این معامله، امنیت شرکای ما و آمریکاییها در منطقه را تهدید خواهدکرد. ایران همچنان به طراحی ترور مقامات سابق آمریکایی، کمک به روسیه با پهپادهای مسلح برای حمله به اوکراین، و حمله به سربازان و دیپلماتهای ما ادامه میدهد.»
جیم ریش در پایان مدعی شد:« لغو تحریم های ایران تنها اقدامات تروریستی ایران را افزایش خواهد داد.»
اما در پاسخ به این رشته توییت، شورای امنیت ملی کاخ سفید در حساب توییتری این نهاد نوشته است: « هیچ یک از این ادعاها صحت ندارند. ما به هیچ وجه چنین شرایطی را نمیپذیریم. ما همچنین نباید توافقی را که موثر بود ترک میکردیم تا حالا شاهد تسریع فزاینده برنامه هستهای ایران باشیم.»
از جانب ایران جدیتی کم سابقه برای احیای برجام مشهود است
یک تحلیلگر مسائل بینالملل در واکنش به خواسته احتمالی ایران مبنی بر پرداخت غرامت از سوی امریکا در صورت خروج دوباره از برجام، میگوید که موضوع غرامت ظاهرا در سخنان آقای مرندی مطرح شده است و اصلا نمیتوان حدس و گمانی در مورد چنین چیزی مطرح کرد. غرامت یک اصطلاح و یک امر حقوقی بسیار دقیق و در ارتباط با قراردادها و توافقات الزام آور حقوقی مطرح است و در یک توافق برای چگونگی دریافت و پرداخت آن معمولا یک پروسه قضایی پیشبینی میشود. برجام ۹۴ نه یک توافق الزامآور حقوقی بود و نه در آن سخنی از غرامت رفته است. اکنون هم اگر سخن از احیای آن باشد، چنین چیزی در آن نیست. البته ممکن است تیم مذاکرهکننده چنین بیان حقوقی دقیقی را پیشنهاد و طرف مقابل را ملزم به پذیرش آن کرده باشد. باید صبر کرد و دید.
کوروش احمدی در پاسخ به پرسشی مبنی براینکه آیا میتوان گفت به برجام نزدیک شدهایم، مطرح کرد: «از اروپا و آمریکا نشانههایی حاکی از امیدواری به نهایی شدن برجام دیده میشود. از جانب ایرانی هم جدیتی کم سابقه مشهود است. آمادگی آمریکا برای کار بر روی متن نهایی پیشنهادی اروپا، پاسخ سروقت ایران به متن و "سازنده" نامیده شدن پاسخ ایران به آن توسط برخی دیپلماتهای اروپایی و کاهش نزدیک به ۳ درصدی قیمت نفت برنت از دلایل این امیدواری است.»
این کارشناس سیاست خارجی خاطرنشان کرد: «اگرچه هنوز آمریکا پاسخ رسمی راجع به "متن نهایی" پیشنهاد شده توسط نمایندگی اتحادیه اروپا و پاسخ ایران به آن را ارسال نکرده است، اما سخنگوی وزارت خارجه آمریکا سه شنبه گفت که مسائل اصلی (که ظاهرا شامل نام سپاه در لیست تروریستی، تحریمها، ضمانتها و مسئله پادمان است) عمدتا حل شدهاند و از نظر آمریکا متن در جهت مناسبی پیش رفته است. چون جزئیات دو متن را نداریم، نمیدانیم روند حل این مسائل در چه مرحلهای است و تکلیف آخرین خواستههای ایران که گفته میشود در مورد تضمینها و تحریمهاست، چه خواهد شد؛ لذا اگر چه جای امیدواری وجود دارد، اما هنوز هیچ چیزی قطعی نیست.»
احمدی درباره اینکه خواستههای ایران ممکن است شامل چه مواردی باشد و چهقدر امکانپذیر است، گفت: «لیختنشتاین خبرنگار پولیتیکو سه شنبه به نقل از یک منبع گفته بود که مطلب حساسیت برانگیزی در پاسخ ایران نیست و عمدتا بر تضمینها و تحریمها متمرکز است و نیز اینکه به مسائل پادمان در آن اشاره نشده است. جالب اینکه اولیانف، نماینده روسیه، در پاسخ به این توئیت به نوعی آن را تایید کرده و گفته بود که "غریزه من به من میگوید که منبع تو اشتباه نکرده است. " در این رابطه اظهارات آقای مرندی، مشاور رسانهای تیم مذاکره کننده ایران، به بی بی سی نیز میتواند سر نخهایی به دست بدهد. ایشان گفته است "اگر شرکتهای خارجی، بعد از توافق وارد ایران شدند و بعد آمریکا از برجام خارج شد، این شرکتها باید از نوعی حفاظت برخوردار باشند. " در این مورد، در برجام ۲۰۱۵ تدابیر لازم اتخاذ شده است.»
وی ادامه داد: «در بند ۱۴ و ۱۵ قطعنامه ۲۲۳۱ و بند ۳۷ برجام تصریح شده است که توقف اجرای برجام یا خروج عضوی از آن، در ارتباط با قراردادهای منعقده پیش از آن عطف به ماسبق نمیشود. ایشان همچنین گفته است که در صورت خروج آمریکا از برجام، ایران باید بتواند بلافاصله غنیسازی را از سر گیرد. در این مورد نیز بدیهی است که در صورت خروج آمریکا و بازگشت تحریمها، طبعا تعهدات هستهای ایران نیز منتفی است. البته آقای مرندی از پرداخت غرامت هم سخن گفته است که روشن نیست که منظور چیست. اگر این موارد جز خواستههای ایران در متن پاسخ ارائه شده باشد، حسناش دستکم این است که برای طرف مقابل، قابل قبول خواهد بود.»
این کارشناس مسائل بینالملل در پاسخ به این پرسش که گویا یکی از خواستههای ایران پرداخت غرامت در صورت خروج دوباره امریکا از برجام است، آیا اساسا چنین امری امکانپذیر است یا خیر، گفت: «این موضوع غرامت ظاهرا در سخنان آقای مرندی مطرح شده است و اصلا نمیتوان حدس و گمانی در مورد چنین چیزی مطرح کرد. غرامت یک اصطلاح و یک امر حقوقی بسیار دقیق و در ارتباط با قراردادها و توافقات الزام آور حقوقی مطرح است و در یک توافق برای چگونگی دریافت و پرداخت آن معمولا یک پروسه قضایی پیشبینی میشود. برجام ۹۴ نه یک توافق الزامآور حقوقی و نه در آن سخنی از غرامت رفته است. اکنون هم اگر سخن از احیای آن باشد، چنین چیزی در آن نیست. البته ممکن است تیم مذاکرهکننده چنین بیان حقوقی دقیقی را پیشنهاد و طرف مقابل را ملزم به پذیرش آن کرده باشد. باید صبر کرد و دید.»
احمدی در تحلیل خود از مسائل پادمانی، باتوجه به آنچه لورنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال توییت کرده است، بیان کرد: «هم نورمن و هم لیختنشتاین میگویند که در پاسخ ایران به متن نهایی، اشارهای به مسئله پادمان نشده است. این امر هم میتواند به معنی پذیرش بندهای مربوطه در متن نهایی باشد و هم میتواند به این معنی باشد که ایران بعد از حل مسائل دیگر به این مسئله بازخواهد گشت. در مجموع در این مورد به نظر میرسد که همان الگوی برجام ۹۴ مبنای کار است. به این ترتیب که در بندهای ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ متن نهایی اروپا، گفته شده است که ایران تا قبل از روز اجرای مجدد برجام، اقدام به حل و فصل این مسئله با آژانس خواهد کرد. حال باید دید که روز اجرای مجدد یعنی چه.»
وی افزود: «البته در بند ۱۴ برجام ۹۴ به نقشه راهی که همزمان با توافق در مورد برجام بین ایران و آژانس به امضا رسید، اشاره شده و یک جدول زمانی برای این منظور در نظر گرفته شده بود؛ به این شکل که آژانس تحقیقاتش را تا ۱۵ اکتبر ۲۰۱۵ تکمیل میکند و تا ۱۵ دسامبر گزارش نهایی را میدهد. ایران با توجه به این نقشه راه از این امکان برخوردار بود که اجرای تعهدات هستهایش را تا حصول اطمینان از پیشرفت کار در مورد PMD، به تاخیر بیاندازد و به این ترتیب غرب انگیزه برای تشویق آژانس به حل مسئله داشت. این بار از بندهای مذکور مشخص نمیشود که در این رابطه چه کاری قرار است انجام شود.»