کبنانیوز - مذاکرات هسته‌ای پیشرفت کرد، اما آیا برای نجات برجام کافی است؟

مذاکرات هسته‌ای پیشرفت کرد، اما آیا برای نجات برجام کافی است؟

تحلیلگران معتقدند بهترین نتیجه ممکن است یک صلح سرد سخت باشد که در آن هیچ یک از طرفین تشدید تنش را انتخاب نکنند. با این وجود، حتی اگر این توازن حاصل شود در برابر بی‌اعتمادی پایدار و تحریکات احتمالی که با اقدامات طرفین ثالثی مانند اسرائیل آسیب‌پذیر خواهد بود.

مذاکره کنندگان هسته‌ای آمریکا و ایران پس از بیش از ۱۵ ماه دیپلماسی با میانجی‌گری اتحادیه اروپا در وین با متن نهایی سندی برای احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میلادی ایران به پایتخت‌های خود باز گشتند.
به گزارش کبنا به نقل از کریستین ساینس مانیتور، از سرگیری ناگهانی مذاکرات در اواخر هفته گذشته که پس از یک تاخیر پنج ماهه به طرز ناامیدکننده‌ای به بن بست رسیده بود بار دیگر بارقه امیدی را برای بازگشت به برجام روشن کرد.
اوباما با اعلام اولین توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵ میلادی گفته بود که این توافق بر اساس راستی آزمایی بنا شده است نه اعتماد. در حالی که دولت‌ها آخرین سند مورد توافق مذاکره کنندگان را بررسی می‌کنند مانع اصلی برای تجدید توافق بی‌اعتمادی است.
با این وجود، اگر برجام احیا شود بر سطوح فزاینده و شاید بی‌اعتمادی متقابل غلبه خواهد کرد.
چرخه بازخورد منفی با خروج یکجانبه «دونالد ترامپ» رئیس جمهور وقت آمریکا در سال ۲۰۱۸ میلادی و کارزار فشار حداکثری او برای تجدید و گسترش تحریم‌ها و به دنبال آن گسترش برنامه هسته‌ای ایران بسیار فراتر از محدودیت‌های توافق آغاز شد.
تحلیلگران معتقدند بهترین نتیجه ممکن است یک صلح سرد سخت باشد که در آن هیچ یک از طرفین تشدید تنش را انتخاب نکنند. با این وجود، حتی اگر این توازن حاصل شود در برابر بی‌اعتمادی پایدار و تحریکات احتمالی که با اقدامات طرفین ثالثی مانند اسرائیل که به ترورها و خرابکاری‌های متعدد در داخل ایران ادامه می‌دهد آسیب‌پذیر خواهد بود و ترکیب این عوامل می‌توانند جرقه تشدید مجدد تنش‌ها باشند که خطر جنگ را به همراه دارد.
جزئیات متن جدید محرمانه است و باید توسط ایالات متحده و ایران و هم چنین چین، روسیه، بریتانیا، فرانسه و آلمان مورد تایید قرار گیرد. مقام‌های اتحادیه اروپا در وین گفتند که سند نهایی ۲۵ صفحه‌ای «بهترین پیشنهاد ممکن» و «سازش بسیار خوبی» است.
چنین نتیجه‌ای حتی یک هفته پیش بسیار بعید به نظر می‌رسید برای یک روند رو به مرگ در ایران که توسط یک تغییر سیاسی قابل توجه به سمت وضعیتی همراه با تندروی و گسترش احساسات ضد غربی پیش می‌رود.

از سوی دیگر، از طرف ایالات متحده «جو بایدن» رئیس جمهوری امریکا در اولین روزهای ریاست جمهوری خود تعدادی از فرامین دوران ترامپ را لغو کرد، از کنار گذاشتن توافق توسط ترامپ انتقاد کرده بود و وعده داد که توافقی «طولانی‌تر و قوی تر» را ایجاد خواهد کرد که توسعه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران را محدود کند.
با این وجود، بایدن ماه‌ها پیش از آغاز تلاش‌ها برای احیای برجام منتظر ماند و بسیاری از تحریم‌های ترامپ را حفظ کرد.
به گفته «علی واعظ» مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران حتی پیش از آغاز دوباره مذاکرات همه طرفین مصمم بودند که روند دیپلماتیک را شکست خورده اعلام نکنند. با این وجود، حتی با وجود نشانه‌های جدید پیشرفت او می‌گوید سطح خوش‌بینی‌اش برای حصول یک توافق از ۵ درصد در هفته گذشته به تنها ۱۰ درصد در حال حاضر افزایش یافته است.
واعظ می‌گوید: «درست است که مذاکره کنندگان یک گام به جلو برداشتند و در زمینه ضمانت‌ها و تحریم‌های طرفین مرتبط با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیشرفت کردند، اما هم چنان بر سر تحقیقات پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گرفتار شده‌اند و این بن بست ادامه دارد».
او می‌افزاید: «به نظر نمی‌رسد ایران باور داشته باشد که زمان و راه حل‌ها برای دستیابی به موفقیت در حال حاضر به اتمام رسیده است.»
واعظ می‌گوید که تمام طرفین مرتکب اشتباه شدند. او می‌گوید: «دولت بایدن نادیده گرفت که خروج ترامپ از توافق تا چه میزان اعتماد اندک ایرانی‌ها به اعتبار ایالات متحده به عنوان یک شریک مذاکره کننده را از بین برد و تا چه اندازه بر روح و روان ایران آسیب وارد کرد. ایران با خود فکر می‌کند که هر زمان و بدون هزینه خارج شدن امریکا از توافق هسته‌ای می‌تواند برای اعتبار تهران هزینه‌زا باشد».
رسانه‌های اصولگرا در ایران در تحقیر هرگونه بازگشت به توافقی که آن را اهدای جواهرات هسته‌ای ایران با مزایای اقتصادی اندک توسط یک رئیس جمهور از دید آنان ساده لوح و متمایل به اصلاحات یعنی «حسن روحانی» توصیف می‌کنند. «علیرضا تقوی نیا» تحلیلگر سیاسی اصولگرا اخیرا نوشته بود: «برجام پیش‌تر مرده است آنان به سادگی از بیان آن امتناع می‌ورزند».
«ناصر هادیان» استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران می‌گوید: «اینجا اصلا اعتمادی وجود ندارد. اصولگرایان می‌گویند که یک توافق ایجاد شده دوام بیش‌تری از دوره دولت بایدن نخواهد داشت».
هادیان می‌افزاید: «از ابتدا خواسته‌های هر دو طرف برای احیای توافق برای طرف دیگر غیر واقع بینانه بود. ایران میلیاردها دلار غرامت می‌خواهد. برآورد محافظه‌کارانه ۲۴۰ میلیارد دلار برای جبران خسارات ناشی از خروج ایالات متحده از برجام است. تضمینی برای این که هیچ رئیس‌جمهور آینده آمریکا نتواند دوباره از این توافق دست بکشد و همه تحریم‌ها لغو شود، از جمله حذف نام سپاه از فهرست تروریستی امریکا».

ایالات متحده نیز به نوبه خود از ایران خواسته که نقض برجام را پایان داده و سانتریفیوژهای پیشرفته‌اش را متوقف ساخته و کاهش سطح غنی‌سازی اورانیوم را به خلوص ۳.۶۷ درصد محدود سازد.
درون ایالات متحده و ایران نیروهای تندروی قابل توجهی وجود دارند که با هر توافقی مخالف هستند، صرفنظر از این که این توافق تا چه اندازه برای دو طرف سودمند باشد. از زمانی که برجام برای اولین بار حاصل شد، سیاست در هر دو طرف تغییر کرد و پیشرفت‌های هسته‌ای ایران یافتن فرمول جدید قابل قبول برای تمام طرفین را به چالش تبدیل کرد.
«عدنان طباطبایی» رئیس خاورمیانه اتاق فکر کاپرو مرکز تحقیقات کاربردی در مشارکت با شرق مستقر در آلمان می‌گوید: «برای ایران برجام در سال ۲۰۱۵ میلادی به خودی خود یک سیاست و هدف بود، اما در سال ۲۰۲۲ میلادی برجام ابزاری برای دستیابی به سیاستی متفاوت است و این سیاست خنثی کردن تحریم‌ها می‌باشد».
طباطبایی که به طور مکرر به ایران سفر می‌کند، می‌گوید که تهران به عنوان یک «جاه طلبی جدید» آرزوی داشتن اقتصادی به اندازه کافی قوی برای مصون ماندن از رویکرد هویج و چماق ناشی از تحریم‌های امریکا را دارد.
این بدان معناست که تصمیم گیرندگان ایرانی ممکن است حتی احیای موقت برجام را برای کمک به تقویت اقتصادی که توسط تحریم‌ها و سوء مدیریت آسیب دیده است، اقدامی مفید بدانند.
او می‌گوید: «تیم مذاکره کننده فعلی ایران باید توافق تازه را در خانه به‌عنوان یک موفقیت بفروشد و این موفقیت باید به معنای دستیابی به یک امتیاز خوب از سوی ایالات متحده باشد. احتمالاً اعتماد متقابل در پایین‌ترین سطح خود است. تجربه برجام واقعا فاجعه بار بوده و ما واقعا دامنه فاجعه بار بودن آن را درک نکرده‌ایم یا به آن اذعان نکرده‌ایم».
اولیانوف: متن توافق هسته‌ای تقریبا مورد موافقت قرار گرفته / ایران تنها در مورد چند کلمه از متن، سؤالاتی را مطرح کرده؛ ممکن است اصلاحاتی را برای متن نهایی به غرب پیشنهاد کند / طرفین به پایان مذاکرات رسیده اند؛ یا شکست یا توافق

میخائیل اولیانوف نماینده روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی با بیان اینکه متن ارائه شده از سوی طرف غربی برای احیای برجام بد نیست، گفت که تقریبا به طور کامل بر سر آن توافق صورت گرفته‌است.
به نقل از خبرگزاری های روسیه، «میخائیل اولیانوف» نماینده دائم روسیه در سازمان های بین المللی وین دریک نشست خبری گفت متن سند احیای برجام تقریبا به طور کامل مورد توافق قرار گرفته و می توان گفت که تقریبا به طور کامل مورد توافق قرار گرفته است. وی افزود: ایران تنها در مورد چند کلمه از متن، سؤالاتی را مطرح کرده و در مورد بقیه متن می توان گفت توافق صورت گرفته است.
به نوشته ایرنا، وی در عین حال تاکید کرد که همین چند کلمه می تواند به مانعی برای توافق بدل شود، همانگونه که پیش از این هم در جریان مذاکرات وین رخ داده بود.
اولیانوف اضافه کرد: امیدوارم این اتفاق نیفتد، متن بد نیست و یک سازش بسیار معقول است. این گزینه ای است که اصولا همه طرف ها راضی هستند و در عین حال همه نارضایتی خاصی از برخی مفاد پروژه را تجربه می کنند.
«واسیلی نبنزیا» معاون وزیر امور خارجه روسیه نیز تشریح کرد که این بدان معناست توافق خوب و مناسب است، همانطور که باید در جریان مذاکرات چند جانبه باشد.
نماینده دائم روسیه در سازمان های بین المللی نیز در ادامه گفت و گوی خود تشریح کرد که طرفین به پایان مذاکرات رسیده اند؛ یا شکست یا توافق. اولیانوف با بیان اینکه در آینده هیچ مذاکره طولانی مدتی وجود نخواهد داشت، تصریح کرد که ایران ممکن است اصلاحاتی را برای متن نهایی به غرب پیشنهاد کند.
نماینده روسیه گفت: این سومین یا چهارمین متن نهایی توافق است که از ماه مارس (اسفند) به این سو به یاد دارم. وضعیت قابل درک نیست و ممکن است هفته آینده، حتی اوایل همین هفته ایده بهتری به ذهن طرفین برسد.
وزارت خارجه آمریکا: تایید می‌کنیم که در چند هفته پیش، مقامات روسی برای استفاده از پهپاد‌های ایرانی دوره دیده‌اند / صدور روادید برای حضور رئیس جمهور ایران در نشست سازمان ملل؟ تعهد داریم برای کشور‌های عضو روادید صادر کنیم
وبگاه وزارت امور خارجه آمریکا نوشت که ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در یک کنفرانس خبری در پاسخ به این که چه توضیحی می‌تواند درباره وضع فعلی احیای توافق هسته‌ای ارائه دهد و آیا می‌توان انتظار پاسخی سریع به پیشنهاد اتحادیه اروپا برای احیای توافق را داشت یا نه، گفت: ما و اروپایی‌ها به وضوح نشان داده‌ایم که آماده نهایی و اجرایی کردن فوری توافق مذاکره شده در وین برای بازگشتی دوجانبه به اجرای کامل برجام هستیم، اما برای این که این اتفاق بیفتد، ایران باید تصمیم بگیرد که خواسته‌های اضافی فرابرجامی را کنار بگذارد. به اتفاق متحدان و شرکایمان در حال آماده‌ شدن برای هر دو سناریو هستیم، هم سناریویی که بازگشت دوجانبه به برجام در آن وجود دارد و هم سناریویی که در آن از بازگشت دوجانبه به برجام خبری نیست‌. رییس جمهور و وزیر امور خارجه فقط توافقی را انجام می‌دهند که ما تعیین کنیم در راستای منافع ملی آمریکا هست یا نه.
وزارت امور خارجه آمریکا در ادامه گزارش داد که پاتال در پاسخ به این سوال که آیا ادعای اخیر مقامات آمریکایی درباره وجود طرحی از سوی ایران برای ترور مقامات ارشد پیشین آمریکا می‌تواند روی چشم‌انداز احیای توافق اثری داشته باشد یا نه، توضیح داد: من اظهارات وزیر امور خارجه را در این باره تکرار می‌کنم. پیام ما به ایران بسیار روشن است. ما تهدیدات خشونت‌بار علیه شهروندان آمریکایی را که شامل مقامات پیشین دولتی می‌شوند را تحمل نخواهیم کرد. این دولت روشن ساخته است که اطمینان خواهد یافت ایران هرگز به یک سلاح اتمی دست پیدا نکند و ما بر این باوریم که مسیر دست‌یابی به این هدف از طریق دیپلماسی است. تا زمانی که فکر کنیم حفظ برجام در راستای منافع ملی آمریکاست، این کار را انجام خواهیم داد.
طبق متن مکتوب وزارت امور خارجه آمریکا از این کنفرانس خبری، پاتال در ادامه، در پاسخ به این که آیا آمریکا برای حضور سیدابراهیم رییسی در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در ماه آتی، روادید صادر خواهد کرد یا نه، گفت که آمریکا به عنوان کشور میزبان مقر سازمان ملل و طبق توافقنامه این سازمان، تعهد دارد که برای حضور نمایندگان کشورهای عضو سازمان ملل روادید صادر کند و «ما تعهداتمان در توافق‌نامه‌ها را بسیار جدی می‌گیریم.»
او در پاسخ به سوال دیگری، با تکرار کردن ادعای مقامات آمریکایی مبنی بر فروش پهپاد، از جمله پهپادهای دارای قابلیت حمل سلاح توسط ایران به روسیه، مدعی شد: می‌توانیم تایید کنیم که در چند هفته پیش، مقامات روسی به عنوان بخشی از توافق نقل و انتقالات این پهپادها در ایران[برای استفاده از این هواپیماهای بدون سرنشین] دوره دیده‌اند. صراحتا می‌گویم که ما شدیدا تجارت تسلیحاتی روسیه و ایران را تحریم خواهیم کرد. این نوع تبادلات طبق قوانین و اختیارات متعددی قابل تحریمند.
وزارت امور خارجه آمریکا در آخر نوشت، پاتال در پاسخ به این که آیا آمریکا هم با رژیم صهیونیستی هم‌نظر است که ایران به جهاد اسلامی فلسطین کمک می‌کند، با ادعایی علیه مقش ایران در منطقه گفت: آمریکا هیچ ابهامی در زمینه اقدامات ثبات‌زدای ایران در منطقه ندارد. اگر ایران می‌خواهد نشان دهد که می‌تواند بازیگری مسئول باشد، الان زمانش رسیده که نقشی سازنده در منطقه ایفا کند.
پیشنهاد اتحادیه اروپا به ایران برای حل و فصل ماجرای پادمان / پاسخ تهران به سئوالات آژانس پیش از اجرای توافق احیای برجام / اجرای توافق متکی بر ارزیابی آژانس از همکاری ایران خواهد شد / اتحادیه اروپا گفته تا ۲۴ مرداد پاسخ مثبت یا منفی را اعلام کنید

لارنس نورمن در وال استریت ژورنال نوشت: دیپلمات های اتحادیه اروپا در تلاش برای شکستن بن بست در مذاکرات بر سر احیای توافق هسته ای ایران، امتیاز جدیدی را به تهران پیشنهاد کرده اند که هدف آن پایان دادن سریع به تحقیقات سازمان ملل درباره فعالیت های هسته ای گذشته جمهوری اسلامی است.
در ادامه این مطلب آمده است: در پیش‌نویس این پیشنهاد از سوی اتحادیه اروپا، ایران با پرداختن به نگرانی‌های آژانس قبل از اجرایی شدن توافق موافقت می‌کند و می‌گوید انتظار می‌رود ایران به سؤالات آژانس «با هدف شفاف‌سازی» پاسخ دهد.
در این متن آمده است که اگر تهران همکاری کند، ایالات متحده و سایر طرف‌های گفتگو از شورای حکم می‌خواهند که تحقیقات را کنار بگذارند.
اگر همه طرف‌های توافق، یعنی آمریکا، ایران، آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین با متن پیشنهادی موافقت کنند، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در شرایط دشواری قرار می‌دهد و اجرای توافق تا حد زیادی متکی بر ارزیابی این نهاد از همکاری تهران می شود.
یک سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت: ما متن نهایی پیشنهادی اتحادیه اروپا را به دقت مطالعه می کنیم و پاسخ خود را به آنها خواهیم داد.
یک مقام ارشد آمریکایی گفت که واشنگتن می خواهد شاهد حل و فصل تحقیقات آژانس بین المللی انرژی اتمی باشد. این مقام افزود: «تنها راه برای تحقق این امر این است که ایران اطلاعات مورد نیاز را در اختیار آژانس قرار دهد. این موضع ماست، صرف نظر از اینکه در متن تفاهم بیاید یا در جای دیگر.»
دو منبع مطلع از مذاکرات گفتند که اتحادیه اروپا به ایران و سایر طرف‌ها گفته است که تا ۱۵ اوت (۲۴ مرداد) به متن پاسخ مثبت یا منفی بدهند.
یک دیپلمات ایرانی: پیشنهاد‌های اروپا در صورتی قابل قبول است که در موضوعات مختلف از جمله مسایل پادمانی، تحریم‌ها و تضمین، برای ایران اطمینان ایجاد کند
یک دیپلمات ایرانی مطلع از روند مذاکرات گفت: پیشنهاد‌های اروپا در صورتی قابل قبول است که در موضوعات مختلف از جمله ادعا‌های سیاسی مرتبط با مسایل پادمانی، تحریم‌ها و تضمین، برای ایران اطمینان ایجاد کند. وی افزود: جمهوری اسلامی ایران در حال بررسی پیشنهاد‌های دریافتی است تا نسبت به تامین خواسته‌های خود اطمینان حاصل کند.
یک دیپلمات ایرانی گفت: جمهوری اسلامی ایران در حال بررسی پیشنهادهای دریافتی است تا نسبت به تامین خواسته‌های خود اطمینان حاصل کند.
به گزارش کبنا، یک دیپلمات ایرانی مطلع از روند مذاکرات در گفت‌وگو با خبرگزاری دولت گفت: پیشنهادهای اروپا در صورتی قابل قبول است که در موضوعات مختلف از جمله ادعاهای سیاسی مرتبط با مسایل پادمانی، تحریم‌ها و تضمین، برای ایران اطمینان ایجاد کند
این دیپلمات ایرانی گفت: جمهوری اسلامی ایران در حال بررسی پیشنهادهای دریافتی است تا نسبت به تامین خواسته‌های خود اطمینان حاصل کند.
وی ادامه داد: ایران باید بررسی کند که آیا این پیشنهادها تضمین کننده خواسته‌های ایران در حوزه‌های مختلف از جمله ادعاهای سیاسی مرتبط با مسائل پادمانی، تحریم و تضمین‌ برای پایداری توافق هست و آیا می‌تواند در این موضوعات اطمینان آور باشد یا خیر.
روزنامه وال استریت ژورنال ساعاتی قبل به نقل از یک دیپلمات اروپایی مدعی شده بود که اتحادیه اروپا در مورد موضوع پادمان پیشنهاداتی ارائه کرده است، اما آنچنان که از گفته دیپلمات ایرانی بر می‌آید، این پیشنهاد باید برای ایران از یک سو باید اطمینان آور باشد و از سوی دیگر همه موضوعات مورد بحث در وین را در بر بگیرد.