تجارت پشت مرز کرونا

کبنا ؛بسته شدن مرزها و کاهش چشم‌گیر مبادلات تجاری به دلیل شیوع ویروس کرونا از جمله مشکلاتی است که کشور طی ماه‌های اخیر با آن مواجه بوده و چالش‌های زیادی را برای صادرکنندگان به وجود آورده است.
با شیوع ویروس کرونا از کشور چین و همه‌گیر شدن کشورهای دیگر به این ویروس، فعالیت‌های اقتصادی کشورهای مختلف تحت‌الشعاع قرار گرفته و کاهش حجم مراودات تجاری را به دنبال داشته است. ایران نیز از این قاعده مستثنی نبود. از اواخر سال گذشته با توجه به شیوع کرونا بسیاری از مرزهای ایران بسته و به صورت غیر فعال بودند، البته به مرور زمان با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برخی از مرزها شروع به بازگشایی کردند اما مدتی نگذشت که برخی از آنها مجدد بسته شد. طبق بررسی-ها مرز میرجاوه، بازرگان، مرز باشماق، شیخ صله و هابور باز بوده، مرزهای چذابه، سومار بسته و مرزهای خسروی و باجگیران محدود است.
در ابتدا با بستن شدن مرزها، تصور این بود که بعد از مدت زمان کوتاهی این مسئله پایان پیدا می‌کند و روند صادرات به شکل قبل خواهد شد اما با گذشت زمان نشان داده شد که این ویروس قصد رفتن نداشته و اقتصاد همچنان درگیر مشکلات این ویروس خواهد ماند. به گفته بسیاری از کارشناسان بسته شدن مرزها به دلیل شیوع ویروس کرونا و محدود شدن فعالیت‌های تجاری تبعات سنگینی را برای اقتصاد به همراه داشته است و درصورت تدوام محدودیت‌ها کشور با مشکلات بی‌شماری روبه‌رو خواهد شد. اهمیت باز بودن مرزها را می‌توان در بخش‌های مختلف اقتصاد کشور مشاهده کرد، از تامین مواد اولیه گرفته تا کاهش درآمدهای ارزی از جمله مواردی است که به روشنی اهمیت فعال بودن مرزها را به تصویر می‌کشد. بسته شدن مرزها و ارتباط آن با افزایش نرخ ارز از دیگر مسائلی است که برخی‌ها به آن اشاره دارند. چندی پیش حسن روحانی، رئیس جمهوری در آیین بهره‌برداری از طرح‌های صنعتی وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت بود: «یکی از علت‌های گرانی ارز بسته بودن مرزها در ماه‌های اسفند، فروردین و اردیبهشت است».
اهمیت مرزها در فعالیت روزانه اقتصاد
با وجود اهمیت فعال بود مرزها ما همچنان شاهد بسته بودن و یا محدود بودن راه‌های تجاری به دلیل ویروس کرونا هستیم. این در حالی است که اخیرا سرپرست دفتر ترانزیت و حمل و نقل بین‌المللی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای از بروز اختلافات مرزی با افغانستان و بسته شدن مرز میلک به روی کامیون داران ایرانی طی روزهای گذشته توسط برخی کامیون داران افغانستانی خبر داده است. جواد هدایتی در گفت‌وگو با ایسنا گفت: «به دلیل اختلاف قیمت سوخت در ایران با افغانستان و کشورهای همسایه انگیزه قاچاق آن و دیگر کالاهایی که مشمول یارانه هستند برای عده‌ای بالا می‌رود و از آنجا که بیشترین تردد ناوگان افغانستانی در مرز میلک است که به ۸۵ درصد می‌رسد این مسئله یعنی جابجایی کالای قاچاق توسط کامیون‌های افغانستانی در آنجا اتفاق افتاده بود. در این راستا و با توجه به ادامه داشتن این تخلف تعدادی از کامیون‌های افغانستانی مکشوفه توقیف شدند و به همین خاطر کامیون‌داران افغانستانی نسبت به این مسئله معترض بودند و برای حمایت از هم صنفان خود با قرار دادن کامیون در مسیر، مرز را بستند و این مسئله سبب شد که مشکلاتی برای کامیون‌داران ایرانی که در افغانستان مانده‌اند و می‌خواهند به کشور برگردند به وجود بیاید.»
به وجود آمدن این جریان نشان می‌دهد که مشکلات اینچنینی به ویروس کرونا اضافه شده و همین مسئله چالش جدیدی را برای تجارت کشور ما ایجاد می‌کند.

بسته ماندن مرزها کشور را با مشکل روبه‌رو می‌کند
روابط تجاری ایران این روزها تحت تاثیر تحریم‌ها، شیوع ویروس کرونا و مسائلی همچون قاچاق در شرایط نامناسبی به سر می‌برد. این در حالی است که بسیاری از صاحب‌نظران و تحلیلگران بر اهمیت فعال بودن مرزهای تجاری تاکید داشته و این مسئله را موثر در بهبود روند اقتصاد می‌دانند. حال مهم‌ترین پرسش این است که اگر شرایط فعالیت مرزها به شکل سابق بازنگردد چه تبعاتی در انتظار اقتصاد کشور خواهد بود؟ در این راستا محمدعلی عباسی، عضو اتاق بازرگانی ایران با اشاره به اهمیت مرزهای تجاری در اقتصاد به «ابتکار» گفت: جریان ورودی و خروجی کشور در بخش اقتصاد از مرزهای زمینی، هوایی و دریایی انجام می‌شود و نقش بسیار مهمی در روند فعالیت‌های تجاری دارد. طی چند سال اخیر تحریم‌ها مشکلات بسیاری را برای معاملات تجاری از طریق مرزها به وجود آورد و کشور را با محدودت‌های روبه‌رو کرد. اکنون نیز شیوع ویروس کرونا به تحریم‌ها اضافه شده و مشکلات را دو چندان کرده است.
وی در ادامه صحبت‌هایش به تاثیر بسته بود مرزها بر اقتصاد کشور اشاره کرد و دراین‌باره گفت: تمام فعالیت‌های چه در بخش واردات و چه در بخش صادرات از طریق مرزها بوده است. هنگامی که به دلیل شیوع یک ویروس مرزها بسته شود قطعا اقتصاد شاهد تبعات بسیار سنگینی در بخش‌های حمل و نقل، درآمدهای ارزی، تامین کالای اساسی و جریانات جاری اقتصادی خواهد بود.
وی در بخش دیگری از گفت‌وگو روند تجارت در کشورهای دیگر را بررسی کرد و گفت: کشورهای مختلف با توجه به محدودیت‌ها و قرنطینه بودنشان پروتکل‌هایی را داشته و به فعالیت‌های تجاری خود ادامه می‌دهند. ما نیز باید هرچه زودتر قوانین و پروتکل‌هایی را در نظر بگیریم تا بتوانیم صادرات‌مان را ادامه دهیم.
عباسی اظهار کرد: کشور ما جزو ده کشور پرخطری است که با بحران کرونا دست ‌به گریبان است. در این شرایط طبیعی است که مرزها بسته شود اما با توجه به اهمیت مرزها در جریان اقتصادی کشور باید بحث بسته بودن مرزها مورد توجه بیشتری قرار بگیرد. اگر مشکلات در این بخش سامان یابد می‌توان با کشورهای دیگر تعامل داشته باشیم و امیدواریم که این تعامل هرچه زودتر شکل بگیرد.
وی در ادامه به پیامد بسته ماندن مرزها اشاره کرد و دراین‌باره گفت: هرچه زودتر بتوانیم پروتکل‌هایی را برای باز شدن دوباره مرزها تعریف کنیم به همان اندازه جریان ورود و خروج اقتصادی کشور از مرز روان خواهد شد. اما اگر این جریان با تاخیر انجام شود می‌تواند خلل و مشکلات بسیاری را برای کشور به همراه داشته باشد. در آن شرایط ما در بحث درآمدهای ارزی، تامین مواد اولیه بسیاری از کالاها و بسیاری دیگر از موارد با چالش همراه خواهیم شد. بنابراین بسته ماندن مرزها می‌تواند تبعات سنگینی را برای کل اقتصاد به همراه داشته باشد.
عباسی در پاسخ به این پرسش که جبران خسارت‌ها ناشی از بسته بودن مرزها نیازمند چه مدت زمانی است، گفت: بحث مبادلات ورودی کالاها در گمرک کشور همیشه دارای اهمیت بوده است. پیش از تحریم‌ها صادرات نفتی مسئله مهمی بود اما پس از تحریم‌ها تمام بنگاه‌های اقتصادی و نهادهای مرتبط تلاش کردند تا صادرات غیرنفتی قوت بگیرد. بنابراین با پیش آمدن چنین شرایطی قطعا بنگاه‌های اقتصادی پس از عادی شدن شرایط تلاش خود را چند برابر می‌کنند تا کم و کاستی‌های صادراتی که با بسته شدن مرزها به وجود آمده است جبران شود. اما باید توجه داشته باشیم که برای جبران خسارت‌ها نیازمند زمان هستیم و این جبران به زودی انجام نخواهد شد.