تاریخ انتشار
دوشنبه ۲ تير ۱۴۰۴ ساعت ۱۷:۲۲
کد مطلب : ۵۰۱۱۰۶
در گفت‌وگو با کبنانیوز مطرح شد؛
خانمحمدی: ایده فروپاشی اجتماعی، مضحک و بدون سند و شاهد است / هر تحلیلی از جنگ اسرائیل بدون در نظر گرفتن نقش رسانه‌ها ناقص و گمراه‌کننده است / فریب شایعات فضای مجازی را نخوریم / ما به صورت اخلاقی و شرعی موظف به رعایت برخی پروتکل‌ها در موقعیت جنگ هستیم / هر حرکت اشتباه ما شهروندان ممکن است منجر به آسیب هموطنانمان شود
۰
کبنا ؛یازده روز از تجاوز رژیم صهیونیستی به خاک کشور عزیزمان می‌گذرد، هر چه به سمت جلو می‌رویم، تحلیل مسائل سیاسی و اجتماعی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، در همین خصوص با احسان خانمحمدی، دانش‌آموخته دکتری جامعه‌شناسی، روزنامه‌نگار و پژوهشگر مسائل اجتماعی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
وی در گفت‌وگو با کبنا نیوز عنوان کرد: جنگ یکی از پدیده‌های مهم و البته نادر در تاریخ جوامع است. همان‌طور که انقلاب‌ها از جمله پدیده‌های نادر و بسیار تأثیرگذار محسوب می‌شود، جامعه‌شناسان نیز جنگ را همتراز انقلاب‌ها بررسی می‌کنند. در حالی که دانشمندان علم سیاست و روابط بین‌الملل و حتی استراتژیست‌ها، بر چگونگی روند و فرایندهای جنگ و سناریوهای آن تمرکز می‌کنند، جامعه‌شناسان جنگ را از منظر ریشه‌های اجتماعی و پیامدهای آن مورد مطالعه قرار می‌دهند.
روشن است که ایران آغازکننده این جنگ نبود و همچون جنگ‌های گذشته که پای ایران به آنها کشیده می‌شد، این جنگ نیز بر جامعه ایران تحمیل شد. دقیقاً همان‌طور که در سال‌های نخست انقلاب اسلامی، جنگ عراق نیز بر این کشور تحمیل شد.
اصولا در قرن‌های گذشته این کشور هیچ‌گاه خود آغازکننده هیچ جنگی نبوده است. اما به‌هرحال تجربه تاریخی کشور ایران و سایر جوامع نشان می‌دهد چه در جنگ شروع‌کننده باشیم و چه نباشیم، ناچاراً با پیامدهای آن دست‌وپنجه نرم خواهیم کرد.
در هشت سال جنگ تحمیلی نمونه‌هایی از پیامدهای جنگ را دیدیم؛ البته هم گستره و شکل جنگ و هم صورت‌بندی اجتماعی و سیاسی در آن سال‌ها با الأن بسیار متفاوت بود؛ بنابراین نمی‌توان با همان دیدگاه، پیامدهای جنگ اسرائیل را تحلیل کرد.
وی در ادامه گفت: حجم جمعیت و ترکیب آن در دوره کنونی متفاوت با آن سال‌هاست؛ جمعیت تقریباٌ دو برابر شده است؛ تراکم جمعیتی افزایش یافته، حجم شهرنشینی نسبت به روستانشینی گسترش بیشتری پیدا کرده، جمعیت عشایر بسیار اندک شده، انگیزه‌ها، تمایلات و ارزش‌های نسل جوان نیز تغییرات بسیار گسترده‌ای پیدا کرده و مهمتر از همه ورود متغیر جدیدی به نام رسانه است که در گذشته اثری از آن دیده نمی‌شد. در حال حاضر، هر تحلیلی از جنگ اگر متغیر رسانه‌ها را در نظر نگیرد، تحلیلی ناقص خواهد بود.
می‌توان از زوایای مختلفی به جنگ امروز از منظر جامعه‌شناختی پرداخت، اما من ترجیح می‌دهم صرفاً به بخش‌هایی اشاره کنم که به نظرم از اهمیت بیشتری برخوردار هستند.
تا پیش از این برخی از تحلیل‌گران ادعا می‌کردند که این کشور در آستانه فروپاشی اجتماعی است؛ اما هیچ شاهد و سند مستحکمی برای این ادعا ارائه نمی‌کردند. اصولاً چنین تحلیل‌هایی با وجود این‌که طرفداران زیادی دارند، از نظر روش‌شناختی نقص دارند. فارغ از مشکلات روشی این تحلیل‌ها، حمله اسرائیل به ایران نشان داد که اتفاقاً نه تنها ما شاهد فروپاشی اجتماعی در کشور نیستیم، بلکه همین جنگ خود به افزایش همبستگی اجتماعی، همبستگی ملی و دینی و اتحاد، انسجام، یکپارچگی و همکاری اجتماعی منجر شد. نباید از یاد برد، سابقه «ملیت» در ایران از بخش اعظم کشورهای دیگر بیشتر است؛ به گفته برخی فیلسوفان، ایران از جمله نخستین کشورهایی است که مفهوم ملیت در آن شکل گرفته است. بنابراین سابقه چندساله ملیت و تمدن این کشور چیزی نیست که انتظار داشته باشیم در طول چند دهه و یا به خاطر اتفاقی مثل یک جنگ تحمیلی از بین برود.
وی در ادامه افزود: البته در نقطه مقابل ما، یعنی اسرائیل، اتفاقاً نمی‌توان رد چندانی از مفهوم ملیت دید. بنابراین احتمال فروپاشی اجتماعی در جامعه دشمن بسیار بیشتر از کشوری با قدمت تاریخی ایران است. جامعه ایران با وجود تمام تفاوت‌های قومی، زبانی و مذهبی، از انسجامی برخوردار است که موجب شده در طول هزاران سال دوام بیاورد و بتواند خود را با هر تغییری در شرایط سازگار کند. بنابراین این‌که گفته شود این جامعه در معرض فروپاشی اجتماعی است، صرفاً یک ادعاست که نه در گذشته و نه در حال حاضر نمی‌توان سند و شاهدی برای آن پیدا کرد.
اما نکته‌ای که نباید از آن غافل بود این است که اتفاقاً خود جنگ، موجب جلوگیری از تفرقه در بین مردم می‌شود. به گفته جامعه‌شناسان، تضاد بین گروهی می‌تواند به اتحاد و انسجام درون‌گروهی بینجامد. از یک طرف اسرائیل به رژیمی خونخوار، جنایتکار و بدنام مشهور است. نه تنها مردم جامعه ما بلکه می‌توان گفت اکثر جمعیت حال حاضر دنیا، اسرائیل را به بدنامی‌اش می‌شناسند و ثروت و قدرت این کشور موجب خوشنامی و سفیدشویی‌اش نشده است. حال با این شرایط، شهروندان ایرانی این را می‌دانند که تحت حمله یک کشور بدنام قرار گرفته‌اند و هیچ‌گاه تن به همکاری با این رژیم نمی‌دهند. مصادیق زیادی می‌توان برای افزایش همبستگی اجتماعی در شرایط کنونی مثال زد. برخی از چهره‌های سیاسی و فرهنگی که به هر دلیلی، به خارج از ایران سفر کرده بودند در این موقعیت جنگی، پای نظام و میهن ماندند. حتی برخی از داخل زندان بیانیه دادند که ما پای این نظام و کشورمان ایستاده‌ایم؛ اتفاقاً این از زیبایی‌های جنگ است. جنگ با وجود چهره بسیار زشتی که دارد، زیبایی‌های جامعه را نیز منعکس می‌کند. در همان روزهای نخست جنگ که صف پمپ بنزین‌ها شلوغ بود، ما دیدیم که عده‌ای داوطلبانه آب، آبمیوه و حتی هندوانه پخش می‌کردند. این مردم در این شرایط در کنار هم ایستاده‌اند و دست یکدیگر را گرفته‌اند. همان‌طور که گفتم این از زیبایی‌های جنگ است و نظیر آن را در جاهای دیگر کمتر دیده‌ایم. حتی در سال‌های جنگ عراق نیز شاهد چنین پیوند‌ها و همدلی‌هایی بودیم.
اما از بحث همبستگی که بگذریم، یکی از مهمترین مسائل جنگ امروز، ورود رسانه‌ها به جنگ است. رسانه‌ها در حال حاضر آنقدر مهم هستند که چهره جنگ را به کلی تغییر داده‌اند. ژان بودریار جامعه‌شناس سه دهه پیش به این موضوع اشاره کرد و در مورد جنگ خلیج فارس، در سلسله‌مقالاتی گفت که جنگ خلیج فارس اتفاق نیفتاده است. منظور او این بود که آن جنگ، بیش از نمود بیرونی‌اش، دارای نمودی رسانه‌ای بود. حالا نیز ما و همچنین همه مردم جهان، جنگ را از دریچه رسانه‌ها می‌بینیم. البته نه فقط جنگ، بلکه همه چیز رسانه‌ای شده است؛ از جزئی‌ترین رفتارها و علایق ما تا کلی‌ترین مسائل جهان از قاب رسانه‌ها می‌گذرند. ما در ذائقه‌ها، سبک پوشش، و حتی احساساتمان تحت تأثیر رسانه‌ها هستیم چه برسد به مسائل کلانی همچون جنگ. به همین خاطر است که من معتقدم اگر کسی در دنیای امروز، سواد رسانه‌ای نداشته باشد، نمی‌تواند موقعیت مناسبی در این دنیا پیدا کند. چرا که همه روزه و همه ساعت ما در معرض پیام‌هایی قرار می‌گیریم که بازخوانی آنها نیازمند سواد رسانه‌ای است. در گذشته گفته می‌شد رسانه، بازنمایی دقیقی از اتفاقات به دست می‌دهد و بر این موضوع تأکید می‌شد که هر رسانه باید به صورت دقیق، حوادث را گزارش دهد، اما امروزه می‌بینیم که اصلاً گزارش دقیق معنایی ندارد. هر رسانه با توجه به جهت‌گیری‌ای که دارد، واقعیت را به نوع خاصی نمایش می‌دهد. در واقع رسانه‌ها واقعیت را گزارش نمی‌دهند، بلکه واقعیت بیرونی را می‌سازند.
در همین حمله اسرائیل به ایران، علاوه بر این‌که حملات نظامی وجود دارد و نمی‌توان آن را انکار کرد، ما با یک جنگ رسانه‌ای تمام‌عیار هم روبه‌رو هستیم. از یک طرف رئیس جمهور آمریکا، در پلتفرم تروث سوشال تمام مواضع و حرف‌هایش را منتشر می‌کند. دونالد ترامپ در طول دو هفته گذشته بارها در این پلتفرم ایرانیان و نظام جمهوری اسلامی را مورد خطاب قرار داده است. در جبهه دیگر، اسرائیل قرار دارد که از رسانه به عنوان بازوی نظامی و اجتماعی خود استفاده می‌کند. اصولاً این رژیم تکیه بیشتری بر رسانه دارد تا حمله نظامی. حمله اسرائیل به ایران در دسته جنگ‌های برق‌آسا دسته بندی می‌شود. در این جنگ‌ها دشمن یکدفعه حمله می‌کند و هدفش نیز درگیری کوتاه‌مدت است، اما در کنار آن می‌خواهد با ابزار رسانه، در بین کشور مورد حمله قرار گرفته، وحشت عمومی ایجاد کند. در واقع، فارغ از جوانب نظامی، ما با یک جنگ رسانه‌ای گسترده نیز روبه‌رو هستیم.
اسرائیل نه تنها از طریق رسانه‌های خود ادعا می‌کند که جمهوری اسلامی خطری برای دنیاست، بلکه با برخی رسانه‌های فارسی‌زبان نیز همدست شده تا اثرگذاری این ادعا بیشتر شود. یکی از این رسانه‌ها شبکه تلویزیونی ایران‌اینترنشنال است. این رسانه تمام اخبار جنگ را با جهت‌گیری خاص خود منتشر می‌کند. این شبکه، وقتی به حملات ایران اشاره می‌کند، نامی از نظام جمهوری اسلامی نمی‌برد و می‌گوید حمله ایران به اسرائیل. در مقابل، وقتی اسرائیل به ایران حمله می‌کند، می‌گوید اسرائیل، مراکز نظامی جمهوری اسلامی را هدف قرار داد. علاوه بر این، تلفات ایران را صرفاً محدود به نظامیان می‌داند و کمتر از کشتار غیرنظامیان نام می‌برد. اما در مقابل، تأکید می‌کند که در اسرائیل غیرنظامیان هدف قرار گرفته‌اند. اینچنین یک رسانه، به افکار عمومی جهت می‌دهد تا اسرائیل را رژیمی انسان‌دوست نشان دهد که تنها با گسترش سلاح هسته‌ای مشکل دارد و هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای ایران را تنها ناشی از صلح‌طلبی آن رژیم می‌داند. در مقابل، ایران که مورد حمله قرار گرفته را مقصر جلوه می‌دهد و حتی می‌گویند اگر غیرنظامیان در ایران کشته شده‌اند، نه به خاطر حملات وحشیانه اسرائیل، بلکه مشکل خود نظام است. یکی دیگر از جهت‌گیری‌های رسانه‌ای که در این شبکه می‌بینیم، سانسور شدید حملات ایران به زیرساخت‌های اسرائیل و ویرانه‌های آنجاست. در مقابل، کوچکترین حمله به ایران را بسیار بزرگ جلو می‌دهد تا این‌گونه وانمود کند که اسرائیل در حال نابودی همه زیرساخت‌های نظامی کشور است و در مقابل، ایران توانایی مقابله ندارد. هدف آنها از این نوع جهت‌گیری رسانه‌ای نیز روشن است؛ آنها می‌خواهند دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران را ناچیز جلوه دهند تا شاید به خیال خامشان، مردم در اعتراض به نظام سیاسی، به خیابان‌ها بریزند. خیلی مضحک است که گمان می‌کنند این مردم در این شرایط دست به چنین اقداماتی می‌زنند؛ آنها در عین این‌که در جنگ رسانه‌ای با ایران هستند، کمترین شناختی از شهروندان این کشور نیز ندارند؛ چرا که اگر داشتند چنین خیالی در سر خود نمی‌پروراندند.
وی گفت: مسائل رسانه‌ای حول جنگ بسیار زیاد است؛ ترجیح می‌دهم از این مسأله عبور کنم. اما باید دانست برای مقابله با جنگی که اسرائیل راه انداخته است، حتماً باید سواد رسانه‌ای خودمان را تقویت کنیم؛ وگرنه ممکن است در دام بازنمایی‌های رسانه‌ای شبکه‌ای مثل ایران‌اینترنشنال قرار بگیریم. همان‌طور که گفتم، این جنگ برق‌آساست و در کنار آن از ابزار رسانه‌ای استفاده می‌شود. یکی از این ابزارها ایجاد شایعات در جنگ است. شایعات می‌توانند به وحشت عمومی دامن بزنند. شایعات هر چند همیشه وجود داشته و تاحدودی همگی با آنها آشنایی داریم، اما در زمان جنگ، شایعات نقش بسیار مهمی در شکل‌دهی به افکار عمومی و ایجاد جو روانی دارند.
وی عنوان کرد: به طور کلی، شايعه، داستان يا خبري است كه اصولا از واقعيت به دور است. اين داستان يا خبر در شرايطي پخش مي‌شود كه واقعيت در مورد آن موضوع مبهم مانده باشد. زماني كه جريان خبر از بين افرادي شروع مي‌شود كه از حقيقت موضوع دورند، شايعه آغاز مي‌گردد و تكرار آن بدون ارائه برهان و دليل ادامه مي‌يابد تا تقريبا بسياري از مردم آن را باور مي‌كنند و در نهايت شيوه معيني براي ترويج آن پيش گرفته مي‌شود. به طور کلی شایعه به خبر یا داستانی گفته می‌شود که صحت ندارد؛ در فضایی پرابهام مطرح می‌شود و پیامدهایی مثل بهم‌ریختگی و آشفتگی روانی را در پی دارد. در این چند روز بارها دیده‌ایم که قرار است جایی زده شود و مردم باید هر چه زودتر آنجا را تخلیه کنند و یا مواردی مثل قطعی برق، آب، حمله به زیرساخت‌ها و ... که این روزها بارها شنیده‌ایم. از اطلاعات نادرست این‌گونه برای رعب و وحشت، و تضعیف روحیه مردم استفاده می‌شود. از سوی دیگر، این شایعات در مورد تلفات سنگین، شکست‌های نظامی، یا شرایط سخت زندگی در پشت جبهه نیز پخش شوند. بنابراین گسترش شایعه نه تنها به تضعیف روحیه عموم مردم، بلکه ممکن است به تضعیف نیروهای نظامی نیز بشود. بنابراین اخبار را باید صرفاً از مراجع رسمی پیگیری کرد.
وی در پایان گفت: همان‌طور که در بالا هم گفتم این جنگ صرفاً یک جنگ نظامی نیست و نباید صرفاً با ابزارهای نظامی با آن روبه‌رو شد. همان‌طور که اسرائیل از همه نوع ابزار مثل دروغ‌گویی رسانه‌ای، شایعه‌پراکنی، وحشت عمومی، حملات سایبری و ... استفاده می‌کند، ما هم باید با احتیاط با این مسائل برخورد کنیم و هم در دفاع از خود، از این ابزارها برای حمله به اسرائیل نیز استفاده کنیم. ما به‌هرحال وارد یک جنگ شده‌ایم و چه موافق باشیم و چه نباشیم، در یک وضعیت جنگی قرار گرفته‌ایم. بنابراین لازم است برخی اصول در جنگ را رعایت کنیم تا هم به خود و هم به دیگر هم‌نوعانمان آسیب نزنیم. به‌هرحال ما به صورت اخلاقی و شرعی مسئول هستیم که ضربه‌ای به هم‌نوعمان نزنیم. بنابراین نباید با انتشار عکس، کلیپ، متن و ... موجب سوءاستفاده دشمن و در نتیجه حمله‌های بیشتر آن به کشور و شاید مرگ یک هموطن شویم. جنگ، از نظر اجتماعی پروتکل‌های خاص خود را دارد که همگی ملزم به رعایت‌شان هستیم. رعایت این پروتکل‌ها شاید در نگاه نخست، کمی سخت باشد، اما ما وظیفه داریم که به آنها پایبند باشیم تا موجب مرگ یک نفر و بیشتر و یا آسیب به زیرساخت‌های کشور نشویم. لازم است مراقب باشیم که تبدیل به ابزار رسانه‌ای دشمن نشویم. همگی این‌ها را باید رعایت کرد تا زمانی که از شرایط جنگی خارج شویم.
وی در گفت‌وگو با کبنا نیوز عنوان کرد: جنگ یکی از پدیده‌های مهم و البته نادر در تاریخ جوامع است. همان‌طور که انقلاب‌ها از جمله پدیده‌های نادر و بسیار تأثیرگذار محسوب می‌شود، جامعه‌شناسان نیز جنگ را همتراز انقلاب‌ها بررسی می‌کنند. در حالی که دانشمندان علم سیاست و روابط بین‌الملل و حتی استراتژیست‌ها، بر چگونگی روند و فرایندهای جنگ و سناریوهای آن تمرکز می‌کنند، جامعه‌شناسان جنگ را از منظر ریشه‌های اجتماعی و پیامدهای آن مورد مطالعه قرار می‌دهند.
روشن است که ایران آغازکننده این جنگ نبود و همچون جنگ‌های گذشته که پای ایران به آنها کشیده می‌شد، این جنگ نیز بر جامعه ایران تحمیل شد. دقیقاً همان‌طور که در سال‌های نخست انقلاب اسلامی، جنگ عراق نیز بر این کشور تحمیل شد.
اصولا در قرن‌های گذشته این کشور هیچ‌گاه خود آغازکننده هیچ جنگی نبوده است. اما به‌هرحال تجربه تاریخی کشور ایران و سایر جوامع نشان می‌دهد چه در جنگ شروع‌کننده باشیم و چه نباشیم، ناچاراً با پیامدهای آن دست‌وپنجه نرم خواهیم کرد.
در هشت سال جنگ تحمیلی نمونه‌هایی از پیامدهای جنگ را دیدیم؛ البته هم گستره و شکل جنگ و هم صورت‌بندی اجتماعی و سیاسی در آن سال‌ها با الأن بسیار متفاوت بود؛ بنابراین نمی‌توان با همان دیدگاه، پیامدهای جنگ اسرائیل را تحلیل کرد.
وی در ادامه گفت: حجم جمعیت و ترکیب آن در دوره کنونی متفاوت با آن سال‌هاست؛ جمعیت تقریباٌ دو برابر شده است؛ تراکم جمعیتی افزایش یافته، حجم شهرنشینی نسبت به روستانشینی گسترش بیشتری پیدا کرده، جمعیت عشایر بسیار اندک شده، انگیزه‌ها، تمایلات و ارزش‌های نسل جوان نیز تغییرات بسیار گسترده‌ای پیدا کرده و مهمتر از همه ورود متغیر جدیدی به نام رسانه است که در گذشته اثری از آن دیده نمی‌شد. در حال حاضر، هر تحلیلی از جنگ اگر متغیر رسانه‌ها را در نظر نگیرد، تحلیلی ناقص خواهد بود.
می‌توان از زوایای مختلفی به جنگ امروز از منظر جامعه‌شناختی پرداخت، اما من ترجیح می‌دهم صرفاً به بخش‌هایی اشاره کنم که به نظرم از اهمیت بیشتری برخوردار هستند.
تا پیش از این برخی از تحلیل‌گران ادعا می‌کردند که این کشور در آستانه فروپاشی اجتماعی است؛ اما هیچ شاهد و سند مستحکمی برای این ادعا ارائه نمی‌کردند. اصولاً چنین تحلیل‌هایی با وجود این‌که طرفداران زیادی دارند، از نظر روش‌شناختی نقص دارند. فارغ از مشکلات روشی این تحلیل‌ها، حمله اسرائیل به ایران نشان داد که اتفاقاً نه تنها ما شاهد فروپاشی اجتماعی در کشور نیستیم، بلکه همین جنگ خود به افزایش همبستگی اجتماعی، همبستگی ملی و دینی و اتحاد، انسجام، یکپارچگی و همکاری اجتماعی منجر شد. نباید از یاد برد، سابقه «ملیت» در ایران از بخش اعظم کشورهای دیگر بیشتر است؛ به گفته برخی فیلسوفان، ایران از جمله نخستین کشورهایی است که مفهوم ملیت در آن شکل گرفته است. بنابراین سابقه چندساله ملیت و تمدن این کشور چیزی نیست که انتظار داشته باشیم در طول چند دهه و یا به خاطر اتفاقی مثل یک جنگ تحمیلی از بین برود.
وی در ادامه افزود: البته در نقطه مقابل ما، یعنی اسرائیل، اتفاقاً نمی‌توان رد چندانی از مفهوم ملیت دید. بنابراین احتمال فروپاشی اجتماعی در جامعه دشمن بسیار بیشتر از کشوری با قدمت تاریخی ایران است. جامعه ایران با وجود تمام تفاوت‌های قومی، زبانی و مذهبی، از انسجامی برخوردار است که موجب شده در طول هزاران سال دوام بیاورد و بتواند خود را با هر تغییری در شرایط سازگار کند. بنابراین این‌که گفته شود این جامعه در معرض فروپاشی اجتماعی است، صرفاً یک ادعاست که نه در گذشته و نه در حال حاضر نمی‌توان سند و شاهدی برای آن پیدا کرد.
اما نکته‌ای که نباید از آن غافل بود این است که اتفاقاً خود جنگ، موجب جلوگیری از تفرقه در بین مردم می‌شود. به گفته جامعه‌شناسان، تضاد بین گروهی می‌تواند به اتحاد و انسجام درون‌گروهی بینجامد. از یک طرف اسرائیل به رژیمی خونخوار، جنایتکار و بدنام مشهور است. نه تنها مردم جامعه ما بلکه می‌توان گفت اکثر جمعیت حال حاضر دنیا، اسرائیل را به بدنامی‌اش می‌شناسند و ثروت و قدرت این کشور موجب خوشنامی و سفیدشویی‌اش نشده است. حال با این شرایط، شهروندان ایرانی این را می‌دانند که تحت حمله یک کشور بدنام قرار گرفته‌اند و هیچ‌گاه تن به همکاری با این رژیم نمی‌دهند. مصادیق زیادی می‌توان برای افزایش همبستگی اجتماعی در شرایط کنونی مثال زد. برخی از چهره‌های سیاسی و فرهنگی که به هر دلیلی، به خارج از ایران سفر کرده بودند در این موقعیت جنگی، پای نظام و میهن ماندند. حتی برخی از داخل زندان بیانیه دادند که ما پای این نظام و کشورمان ایستاده‌ایم؛ اتفاقاً این از زیبایی‌های جنگ است. جنگ با وجود چهره بسیار زشتی که دارد، زیبایی‌های جامعه را نیز منعکس می‌کند. در همان روزهای نخست جنگ که صف پمپ بنزین‌ها شلوغ بود، ما دیدیم که عده‌ای داوطلبانه آب، آبمیوه و حتی هندوانه پخش می‌کردند. این مردم در این شرایط در کنار هم ایستاده‌اند و دست یکدیگر را گرفته‌اند. همان‌طور که گفتم این از زیبایی‌های جنگ است و نظیر آن را در جاهای دیگر کمتر دیده‌ایم. حتی در سال‌های جنگ عراق نیز شاهد چنین پیوند‌ها و همدلی‌هایی بودیم.اما از بحث همبستگی که بگذریم، یکی از مهمترین مسائل جنگ امروز، ورود رسانه‌ها به جنگ است. رسانه‌ها در حال حاضر آنقدر مهم هستند که چهره جنگ را به کلی تغییر داده‌اند. ژان بودریار جامعه‌شناس سه دهه پیش به این موضوع اشاره کرد و در مورد جنگ خلیج فارس، در سلسله‌مقالاتی گفت که جنگ خلیج فارس اتفاق نیفتاده است. منظور او این بود که آن جنگ، بیش از نمود بیرونی‌اش، دارای نمودی رسانه‌ای بود. حالا نیز ما و همچنین همه مردم جهان، جنگ را از دریچه رسانه‌ها می‌بینیم. البته نه فقط جنگ، بلکه همه چیز رسانه‌ای شده است؛ از جزئی‌ترین رفتارها و علایق ما تا کلی‌ترین مسائل جهان از قاب رسانه‌ها می‌گذرند. ما در ذائقه‌ها، سبک پوشش، و حتی احساساتمان تحت تأثیر رسانه‌ها هستیم چه برسد به مسائل کلانی همچون جنگ. به همین خاطر است که من معتقدم اگر کسی در دنیای امروز، سواد رسانه‌ای نداشته باشد، نمی‌تواند موقعیت مناسبی در این دنیا پیدا کند. چرا که همه روزه و همه ساعت ما در معرض پیام‌هایی قرار می‌گیریم که بازخوانی آنها نیازمند سواد رسانه‌ای است. در گذشته گفته می‌شد رسانه، بازنمایی دقیقی از اتفاقات به دست می‌دهد و بر این موضوع تأکید می‌شد که هر رسانه باید به صورت دقیق، حوادث را گزارش دهد، اما امروزه می‌بینیم که اصلاً گزارش دقیق معنایی ندارد. هر رسانه با توجه به جهت‌گیری‌ای که دارد، واقعیت را به نوع خاصی نمایش می‌دهد. در واقع رسانه‌ها واقعیت را گزارش نمی‌دهند، بلکه واقعیت بیرونی را می‌سازند.
در همین حمله اسرائیل به ایران، علاوه بر این‌که حملات نظامی وجود دارد و نمی‌توان آن را انکار کرد، ما با یک جنگ رسانه‌ای تمام‌عیار هم روبه‌رو هستیم. از یک طرف رئیس جمهور آمریکا، در پلتفرم تروث سوشال تمام مواضع و حرف‌هایش را منتشر می‌کند. دونالد ترامپ در طول دو هفته گذشته بارها در این پلتفرم ایرانیان و نظام جمهوری اسلامی را مورد خطاب قرار داده است. در جبهه دیگر، اسرائیل قرار دارد که از رسانه به عنوان بازوی نظامی و اجتماعی خود استفاده می‌کند. اصولاً این رژیم تکیه بیشتری بر رسانه دارد تا حمله نظامی. حمله اسرائیل به ایران در دسته جنگ‌های برق‌آسا دسته بندی می‌شود. در این جنگ‌ها دشمن یکدفعه حمله می‌کند و هدفش نیز درگیری کوتاه‌مدت است، اما در کنار آن می‌خواهد با ابزار رسانه، در بین کشور مورد حمله قرار گرفته، وحشت عمومی ایجاد کند. در واقع، فارغ از جوانب نظامی، ما با یک جنگ رسانه‌ای گسترده نیز روبه‌رو هستیم.
اسرائیل نه تنها از طریق رسانه‌های خود ادعا می‌کند که جمهوری اسلامی خطری برای دنیاست، بلکه با برخی رسانه‌های فارسی‌زبان نیز همدست شده تا اثرگذاری این ادعا بیشتر شود. یکی از این رسانه‌ها شبکه تلویزیونی ایران‌اینترنشنال است. این رسانه تمام اخبار جنگ را با جهت‌گیری خاص خود منتشر می‌کند. این شبکه، وقتی به حملات ایران اشاره می‌کند، نامی از نظام جمهوری اسلامی نمی‌برد و می‌گوید حمله ایران به اسرائیل. در مقابل، وقتی اسرائیل به ایران حمله می‌کند، می‌گوید اسرائیل، مراکز نظامی جمهوری اسلامی را هدف قرار داد. علاوه بر این، تلفات ایران را صرفاً محدود به نظامیان می‌داند و کمتر از کشتار غیرنظامیان نام می‌برد. اما در مقابل، تأکید می‌کند که در اسرائیل غیرنظامیان هدف قرار گرفته‌اند. اینچنین یک رسانه، به افکار عمومی جهت می‌دهد تا اسرائیل را رژیمی انسان‌دوست نشان دهد که تنها با گسترش سلاح هسته‌ای مشکل دارد و هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای ایران را تنها ناشی از صلح‌طلبی آن رژیم می‌داند. در مقابل، ایران که مورد حمله قرار گرفته را مقصر جلوه می‌دهد و حتی می‌گویند اگر غیرنظامیان در ایران کشته شده‌اند، نه به خاطر حملات وحشیانه اسرائیل، بلکه مشکل خود نظام است. یکی دیگر از جهت‌گیری‌های رسانه‌ای که در این شبکه می‌بینیم، سانسور شدید حملات ایران به زیرساخت‌های اسرائیل و ویرانه‌های آنجاست. در مقابل، کوچکترین حمله به ایران را بسیار بزرگ جلو می‌دهد تا این‌گونه وانمود کند که اسرائیل در حال نابودی همه زیرساخت‌های نظامی کشور است و در مقابل، ایران توانایی مقابله ندارد. هدف آنها از این نوع جهت‌گیری رسانه‌ای نیز روشن است؛ آنها می‌خواهند دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران را ناچیز جلوه دهند تا شاید به خیال خامشان، مردم در اعتراض به نظام سیاسی، به خیابان‌ها بریزند. خیلی مضحک است که گمان می‌کنند این مردم در این شرایط دست به چنین اقداماتی می‌زنند؛ آنها در عین این‌که در جنگ رسانه‌ای با ایران هستند، کمترین شناختی از شهروندان این کشور نیز ندارند؛ چرا که اگر داشتند چنین خیالی در سر خود نمی‌پروراندند.وی گفت: مسائل رسانه‌ای حول جنگ بسیار زیاد است؛ ترجیح می‌دهم از این مسأله عبور کنم. اما باید دانست برای مقابله با جنگی که اسرائیل راه انداخته است، حتماً باید سواد رسانه‌ای خودمان را تقویت کنیم؛ وگرنه ممکن است در دام بازنمایی‌های رسانه‌ای شبکه‌ای مثل ایران‌اینترنشنال قرار بگیریم. همان‌طور که گفتم، این جنگ برق‌آساست و در کنار آن از ابزار رسانه‌ای استفاده می‌شود. یکی از این ابزارها ایجاد شایعات در جنگ است. شایعات می‌توانند به وحشت عمومی دامن بزنند. شایعات هر چند همیشه وجود داشته و تاحدودی همگی با آنها آشنایی داریم، اما در زمان جنگ، شایعات نقش بسیار مهمی در شکل‌دهی به افکار عمومی و ایجاد جو روانی دارند.
وی عنوان کرد: به طور کلی، شايعه، داستان يا خبري است كه اصولا از واقعيت به دور است. اين داستان يا خبر در شرايطي پخش مي‌شود كه واقعيت در مورد آن موضوع مبهم مانده باشد. زماني كه جريان خبر از بين افرادي شروع مي‌شود كه از حقيقت موضوع دورند، شايعه آغاز مي‌گردد و تكرار آن بدون ارائه برهان و دليل ادامه مي‌يابد تا تقريبا بسياري از مردم آن را باور مي‌كنند و در نهايت شيوه معيني براي ترويج آن پيش گرفته مي‌شود. به طور کلی شایعه به خبر یا داستانی گفته می‌شود که صحت ندارد؛ در فضایی پرابهام مطرح می‌شود و پیامدهایی مثل بهم‌ریختگی و آشفتگی روانی را در پی دارد. در این چند روز بارها دیده‌ایم که قرار است جایی زده شود و مردم باید هر چه زودتر آنجا را تخلیه کنند و یا مواردی مثل قطعی برق، آب، حمله به زیرساخت‌ها و ... که این روزها بارها شنیده‌ایم. از اطلاعات نادرست این‌گونه برای رعب و وحشت، و تضعیف روحیه مردم استفاده می‌شود. از سوی دیگر، این شایعات در مورد تلفات سنگین، شکست‌های نظامی، یا شرایط سخت زندگی در پشت جبهه نیز پخش شوند. بنابراین گسترش شایعه نه تنها به تضعیف روحیه عموم مردم، بلکه ممکن است به تضعیف نیروهای نظامی نیز بشود. بنابراین اخبار را باید صرفاً از مراجع رسمی پیگیری کرد.
وی در پایان گفت: همان‌طور که در بالا هم گفتم این جنگ صرفاً یک جنگ نظامی نیست و نباید صرفاً با ابزارهای نظامی با آن روبه‌رو شد. همان‌طور که اسرائیل از همه نوع ابزار مثل دروغ‌گویی رسانه‌ای، شایعه‌پراکنی، وحشت عمومی، حملات سایبری و ... استفاده می‌کند، ما هم باید با احتیاط با این مسائل برخورد کنیم و هم در دفاع از خود، از این ابزارها برای حمله به اسرائیل نیز استفاده کنیم. ما به‌هرحال وارد یک جنگ شده‌ایم و چه موافق باشیم و چه نباشیم، در یک وضعیت جنگی قرار گرفته‌ایم. بنابراین لازم است برخی اصول در جنگ را رعایت کنیم تا هم به خود و هم به دیگر هم‌نوعانمان آسیب نزنیم. به‌هرحال ما به صورت اخلاقی و شرعی مسئول هستیم که ضربه‌ای به هم‌نوعمان نزنیم. بنابراین نباید با انتشار عکس، کلیپ، متن و ... موجب سوءاستفاده دشمن و در نتیجه حمله‌های بیشتر آن به کشور و شاید مرگ یک هموطن شویم. جنگ، از نظر اجتماعی پروتکل‌های خاص خود را دارد که همگی ملزم به رعایت‌شان هستیم. رعایت این پروتکل‌ها شاید در نگاه نخست، کمی سخت باشد، اما ما وظیفه داریم که به آنها پایبند باشیم تا موجب مرگ یک نفر و بیشتر و یا آسیب به زیرساخت‌های کشور نشویم. لازم است مراقب باشیم که تبدیل به ابزار رسانه‌ای دشمن نشویم. همگی این‌ها را باید رعایت کرد تا زمانی که از شرایط جنگی خارج شویم.
