تاریخ انتشار
چهارشنبه ۸ اسفند ۱۳۹۷ ساعت ۰۳:۳۱
کد مطلب : ۴۰۷۵۲۹
کبنا بازتاب‌ها به استعفای وزیر امور خارجه را بررسی کرد
همه حرف‌ها در باره استعفای «ظریف»
۰
کبنا ؛استعفای ناگهانی محمدجواد ظریف همه را غافلگیر کرد و با موجی از ابراز نگرانی نسبت به سرنوشت این استعفا همراه شد. نیمه شب دوشنبه بود که بمب خبری «استعفای ظریف» با پیامی که وزیر امور خارجه در اینستاگرام خود گذاشت، منفجر شد. او در این پیام نوشت: «از بزرگواری مردم عزیز و دلاور ایران و مسئولین محترم در ۶۷ ماه گذشته بسیار سپاسگزارم. از ناتوانی برای ادامه خدمت و تمام کاستی‌ها و کوتاهی‌ها در دوران خدمت صمیمانه پوزش می‌خواهم. شاد و سربلند باشید.» با این حال تنها پس از تأیید این خبر شوک‌آور از سوی معاون سخنگوی وزارت امور خارجه بود که کناره‌گیری ناگهانی وزیر امور خارجه ایران به تیتریک همه رسانه‌های داخلی و بین‌المللی تبدیل شد و گمانه‌زنی‌ها پیرامون دلیل این استعفا شدت گرفت.
ظریف بماند
ایران نوشت: عده‌ای معتقد بودند کناره‌گیری اینستاگرامی او به حضور و دیدارهای بشار اسد در ایران باز می‌گردد؛ دیدارهایی که ظریف به عنوان وزیر امور خارجه در آن حضور نداشت. برخی نیز این استعفا را با برجام و FATF مرتبط می‌دانستند. بازار گمانه‌زنی داغ بود تا اینکه سایت «انتخاب» خبر داد که ظریف در جواب به سؤال پیامکی این رسانه از دلایل استعفا نوشته است: «بعد از عکس‌های ملاقاتهای امروز، دیگر جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد.»
اشاره ظریف به دیدار روز گذشته حسن روحانی با بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه بوده است. دیداری که ظاهراً بدون هماهنگی و اطلاع وزیر امور خارجه در تهران انجام شده است. در تصاویر منتشر شده از این دیدار سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس در کنار رؤسای جمهوری ایران و سوریه حضور داشت. اما بعد از انتشار خبر استعفای وزیر امور خارجه ایران، شماری از دیپلمات‌ها و مدیران وزارت خارجه نیز اعلام کردند در صورت موافقت با استعفای ظریف، آنها نیز استعفا خواهند داد. تصمیمی که وزیر خارجه در واکنش به آن ضمن توصیه به پرهیز از چنین اقداماتی گفت: «برای بنده خدمت در کنار شما افتخار بود و امیدوارم استعفای بنده تلنگری برای بازگشت وزارت امور خارجه به جایگاه قانونی‌اش در روابط خارجی باشد.»
ظریف همچنین روز گذشته در گفت‌وگویی کوتاه به رمزگشایی از دلیل استعفای خود پرداخت و در پاسخی مکتوب به پرسش خبرگزاری آریا درباره چرایی این استعفا نوشت: «استعفای من صرفاً به منظور دفاع از شأن و جایگاه وزارت امور خارجه در روابط خارجی بوده است که آن را در کنار سایر توانمندی‌ها برای امنیت ملی ایران حیاتی می‌دانم. من ناراحتی و دلخوری شخصی ندارم و نیازی به دلجویی ندارم. به عنوان وزیر خارجه وظیفه داشتم به خاطر منافع ملی و اقتدار کشور در برابر رعایت نشدن جایگاه وزارت خارجه واکنش نشان دهم. بقیه گمانه‌زنی‌ها صرفاً زاییده تخیلات افراد است.»
دلجویی روحانی
ساعاتی پس از انتشار خبر استعفای ظریف حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران در جمع مدیران بانکی کشور سخنانی را مطرح کرد که به نظر می‌رسید در واکنش به استعفا و با هدف دلجویی از وزیر خارجه مستعفی‌اش بوده است. روحانی با بیان اینکه وزارتخانه‌های امور خارجه، نفت و بانک مرکزی، خط مقدم ما در مبارزه و مقابله با امریکا هستند، گفت: «من از آقایان ظریف، زنگنه و همتی به عنوان کسانی که در این خط مقدم مبارزه ایستاده و تحت فشارند، قدردانی می‌کنم.»
رئیس جمهوری همچنین به سفر روز گذشته بشار اسد به تهران اشاره کرد و گفت: «اینکه روز گذشته رئیس جمهوری سوریه از دمشق به سمت تهران پرواز می‌کند، خدمت مقام معظم رهبری می‌رسد و دیداری هم با من انجام می‌دهد و اعلام می‌کند که برای تشکر از ملت، دولت و رهبر انقلاب و همچنین قدردانی از وزارت خارجه به ایران سفر کرده است، نشان می‌دهد که وقتی همه ما در کنار هم باشیم، موفق می‌شویم.»
این سخنان روحانی در دلجویی تلویحی از وزیر امور خارجه کابینه‌اش در همراهی با طیف گسترده‌ای از نخبگان و مردم بود که نسبت به رد درخواست استعفای ظریف از سوی روحانی ابراز امیدواری کردند. با این وجود از آنجا که شماری از جریان‌های مخالف دولت از همان ساعات اولیه این گونه القا کردند که استعفای ظریف مورد پذیرش روحانی قرار گرفته است، محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهوری بلافاصله در واکنش به آن در توئیتر خود نوشت: «اخبار منتشر شده مبنی بر پذیرش استعفای دکتر ظریف از سوی رئیس جمهوری قویاً تکذیب می‌شود.» او همچنین در پیام توئیتری دیگر به دفاع از ظریف برخاست و نوشت: «سخنان امروز رئیس جمهوری در تجلیل از وزیر امور خارجه‌اش، گواهی روشن بر رضایت کامل نماینده ملت ایران از مواضع و عملکرد هوشمندانه و مؤثر دکتر ظریف، پاسخ محکمی به برخی تحلیل‌های نادرست و مغرضانه است. از نظر دکتر روحانی، جمهوری اسلامی ایران تنها یک سیاست خارجی و یک وزیر امور خارجه دارد.»
روز گذشته همچنین برخی رسانه‌ها از تماس معاون اول رئیس جمهوری با وزیر امور خارجه در جهت متقاعد کردن ظریف برای ماندن در مسئولیت خبر دادند.
در عین حال مرتضی سرمدی، قائم مقام وزیر امور خارجه در نشست شورای مرکزی فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی با بیان توضیحاتی درخصوص استعفای وزیر امور خارجه، برخی شائبه‌ها درخصوص این استعفا را رد و تأکید کرد که استعفای ظریف با هماهنگی رئیس جمهوری نبوده است.
روز گذشته همچنین متن مجعولی تحت عنوان استعفانامه وزیر امور خارجه خطاب به رئیس جمهوری در برخی رسانه‌ها منتشر شد که سخنگوی وزارت امور خارجه بلافاصله آن را تکذیب کرد. بهرام قاسمی هرگونه تفسیر و تحلیل علل استعفای ظریف غیر از آنچه خود او در صفحه اینستاگرامش نوشت را نادرست و عاری از هرگونه حقیقت دانست و گفت: همان گونه که دفتر ریاست محترم جمهوری اعلام داشتند، این استعفا مورد پذیرش قرار نگرفته است.
نگرانی‌ها از استعفا؛ روحانی قبول نکند
روز گذشته بسیاری از سیاستمداران و بویژه نمایندگان مجلس به تحلیل دلایل منتج به استعفای وزیر امور خارجه پرداختند و در عین حال نسبت به تأثیر نامطلوب پایان حضور ظریف در رأس دستگاه دیپلماسی کشور ابراز نگرانی کردند.
علی مطهری، نایب‌رئیس مجلس در حاشیه جلسه دیروز مجلس با بیان این که «رئیس جمهور نباید با استعفای ظریف موافقت کند»، تأکید کرد: «جایگزینی در حد ظریف برای وزارت خارجه وجود ندارد.» مطهری با بیان اینکه «طبق قانون اساسی وزارت خارجه متولی سیاست خارجی کشور است ولی استقلال کافی ندارد» در پاسخ به اینکه آیا برای رفع این نقیصه مجلس می‌تواند کمک کند یا خیر، افزود: «مجلس می‌تواند کمک کند اما باید بیشتر شخص رئیس جمهور از ابتدا اقتدار بیشتری می‌داشت و اجازه برخی دخالت‌ها در سیاست خارجی را نمی‌داد. با وجودی که الان مقداری دیر شده ولی به هرحال رئیس جمهوری مجری قانون اساسی است و باید از حقوق وزارت خارجه دفاع کند.»
محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران هم گفت: ظریف که طی سه دهه گذشته یکی از موفق‌ترین دیپلمات‌های نظام محسوب می‌شود، مورد اعتماد ویژه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی قرار داشته و رهبر معظم انقلاب نیز بارها طی سال‌های اخیر از ایشان تقدیر کرده‌اند. امیدواریم با حمایت ویژه رئیس جمهور و سایر مسئولان از دکتر ظریف، ایشان قدرتمندتر از گذشته به خدمت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ادامه دهند.
الیاس حضرتی نماینده تهران نیز ناهماهنگی‌ها در حوزه سیاست خارجی و دخالت نهادهای مختلف در این حوزه را علت نارضایتی ظریف دانست و گفت: «این خیلی بد است که وزیر امور خارجه یک کشور در جریان یک اقدام ویژه در حوزه سیاست خارجی نباشد. آقای بشار اسد به تهران آمده است اما وزیر امور خارجه خبر ندارد! این خیلی بد است. » او از حسن روحانی خواست با استعفای ظریف به جد مخالفت کند و موانع کار او را از بین ببرد.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز ظریف را بهترین گزینه برای اداره سیاست خارجی کشور در حال حاضر دانست و افزود: «امیدوارم مدیریت آینده وزارت امور خارجه با ظریف و نه بدون ظریف باشد، ولی هرگونه که شود این نباید باعث نوسانات در کشور گردد.»
منتقدان، شادمان از استعفای ظریف
برخلاف طیف گسترده نخبگان سیاسی کشور که از اثرات سوء استعفای ظریف ابراز نگرانی کردند، مخالفان و منتقدان او فضای خبری این استعفا را فرصت مناسبی برای تکرار هجمه‌هایشان علیه او یافتند.
از جمله روح‌الله حسینیان با ابراز خوشحالی از استعفای ظریف، گفت: «این استعفا باید پیش از اینها رخ می‌داد، زیرا سیاست خارجه دولت ضرر‌های زیادی به ایران زد. تردید نکنید که امریکایی‌ها بیش از همه از این استعفا ناراحتند، زیرا ظریف تنها کسی بود که توانست آرزوی دیرینه امریکا یعنی مذاکره با ایران را محقق کند، اما برخلاف امریکا ما از استعفای ظریف خوشحالیم.» حمید رسایی، نماینده پیشین مجلس که در انتخابات مجلس دهم نتوانست در میان ۳۰ منتخب تهران باشد هم با اظهار خوشحالی از استعفای ظریف در صفحه اینستاگرام خود به اتهام‌زنی علیه وزیر امور خارجه پرداخت و نوشت: «کسی که از دوره دبیرستان تا سال‌های پایانی دولت دهم در امریکا زندگی کرده، بعد از تحمیل توافقنامه‌های ننگین از جمله توافق برجام و در حالی که از تحمیل FATF، CFT و پالرمو ناامید شده است، همزمان با سفر محور مقاومت (بشار اسد) به ایران از سمت خود استعفا داد.» موضعگیری‌هایی که سبب شد بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی از همراستا بودن‌شان با خرسندی دشمنان خارجی از این استعفا ابراز تأسف کنند.
واکنش چهرهها
چهرهها، مسئولان و فعالان رسانه‌ای در شبکه‌های اجتماعی و نیز در گفت وگو با خبرگزاری‌ها به طور گسترده به خبر استعفای وزیر امور خارجه واکنش نشان دادند و خواستار بازپس‌گیری استعفای ظریف شدند.
حسام‌الدین آشنا مشاور رئیس جمهوری: «امان از ناهماهنگی‌ها!» « بی‌بی‌سی فارسی برنامه فوق العاده پخش می کند. خون آشامان، ایران ستیزان، براندازان خارجی و داخلی جشن مرگ دیپلماسی را گرفته اند.عزت ایران در گرو تکریم وزیر خارجه قدرتمند است. حکمت اقتضا می کند منافع ملی در اولویت قرارگیرد.مصلحت نه در استعفا که در استقامت و احیای دیپلماسی است.»
معصومه ابتکار معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری: «لحظه لحظه این ماه‌ها و این هفته‌ها و این روزها دکتر ظریف از طرف افراطیون داخلی و خارجی مورد بی‌رحمانه‌ترین حملات، تهمت‌ها و تخریب‌ها بود و دوستان همیشه گفتند طاقت بیار رفیق، برای عزت و سربلندی ایران، طاقت بیار...»
محمدجواد آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات: «ننشین برادر، پاشو بایست جواد جان! مردم نگرانند.»
پرویز اسماعیلی معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس جمهوری: «مژگان عزیز، نفس نفس‌زنان گفت: آقای ظریف! می‌خواستم بگم کار شما برای من و سایر بیمارها مثل رساندن اکسیژن بود. (بعد برجام/اول مرداد ۹۴) کپسول اکسیژن او افتاد. گریستی و آن را به دستش دادی. مژگان امروز پیش خداست. ولی ایران و ایرانیان هستند و به تو خیلی احتیاج دارند آقای ظریف!»
مرتضی مرادیان سفیر ایران در دانمارک: «فقط ببینند در خارج از کشور چه کسانی از استعفای ظریف خوشحال هستند. ظریف کسی است که بالاترین مقامات امریکا، اسرائیل و سعودی به صورت مستقیم به او حمله کرده‌اند. او مانعی بزرگ برای آنها بود. کاش قدر سرمایه‌های خود را می‌دانستیم. قضاوت تاریخ در مورد فضای سیاسی این روزهای کشور خواندنی خواهد بود.»
محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید مجلس: از رئیس جمهور هم می‌خواهیم مانند گذشته قرص و محکم از دکتر ظریف حمایت کنند و مانع این شوند که سرمایه ارزنده‌ای مانند آقای ظریف از دولت خارج شود.
علیرضا رحیمی، عضو هیأت رئیسه مجلس: مخالفان ذوق مرگ نشوند. آقای روحانی شهامت داشته باشد و ظرف 24 ساعت این استعفا را با کمال قاطعیت رد کند.
امیر محبیان، تحلیلگر سیاسی اصولگرا: روحانی با بی توجهی به پای خود شلیک کرد.
ناهید تاج‌الدین، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس: نخبه‌کشی؛ رسم تأسف‌باری در تاریخ سیاسی ماست که باید به خاطر منافع ملی آن را متوقف کنیم. آقای ظریف! دیپلماسی شما، دیپلماسی عمومی بود و نگرانی مردم از استعفایتان به وضوح گویای همین امر است. به خاطر مردم و دیپلماسی عمومی در تصمیم‌تان تجدید نظر کنید.
آذر منصوری، فعال سیاسی اصلاح‌طلب: برای منافع ملی یک جاهایی باید با صدای بلند ایستاد و بدون لکنت از مردم و کشور دفاع کرد، یک جاهایی باید با اقتدارو صبر مذاکره کرد حتی اگر 22 ماه طول بکشد. یک جاهایی هم باید استعفا داد.
عزت‌الله ضرغامی، رئیس پیشین صدا و سیما: ظریف رکورددار تعریف و تمجید و تحسین از سوی رهبر انقلاب است. یک ناهماهنگی قابل درک نباید او را به اینجا بکشاند. ظریف باید برگردد و نگذارد شیرینی این دیدار تاریخی در کام‌ها تلخ شود.
رضا نصری، حقوقدان برجسته بین‌الملل: اگر دشمنان ایران میلیاردها دلار سرمایه برای ترویج ایران‌هراسی داشتند، اگر هزاران لابیست در پایتخت‌های غرب برای فرستادن ایران به شورای امنیت داشتند و... مردم ایران جواد ظریف را داشتند و کفایت می‌کرد. از ظریف دلجویی کنید!
استعفای ظریف؛ نگرانی دوستان و خرسندی دشمنان
«از دستش راحت شدیم» خلاصه واکنش نخست وزیر اسرائیل به خبر استعفای ظریف که نشان می‌داد سیاست‌های وزارت امور خارجه تحت مدیریت او تا چه حد برای منافع کشورهای متخاصم ایران در عرصه بین‌المللی دردسرساز بوده است.
از نیمه شب سه‌شنبه که محمدجواد ظریف با گذاشتن پستی در اینستاگرام استعفای خود را اعلام کرد، این خبر همانقدر که با ابراز نگرانی دوستداران منافع ایران همراه بود واکنش‌های متفاوت مقامات اسرائیل و امریکا را به همراه داشت. چنین بود که در نقطه مقابل ولید جنبلاط، رئیس حزب سوسیال ترقی‌خواه لبنان که در واکنش به این اتفاق ظریف را «قربانی تندروی‌ها» در داخل ایران دانست و نوشت: «دیپلماسی ایران نماد برجسته خود یعنی محمدجواد ظریف که مهندس توافق هسته ای ایران با غرب بود را از دست داد»؛ بنیامین نتانیاهو توئیت کرد که: «ظریف رفت؛ از دستش راحت شدیم. مادامی که من اینجا هستم، رژیم ایران به سلاح هسته‌ای نخواهد رسید.»
مقام‌های امریکایی هم بدون اظهار نظر صریح اعلام کردند که اخبار پیرامون استعفای ظریف را به دقت پیگیری می‌کنند. مایک پمپئو، رئیس دستگاه دیپلماسی امریکا در صفحه توئیتر خود با تأکید براینکه سیاست واشنگتن در قبال ایران تغییر نیافته است، نوشت که از استعفای ظریف مطلع شده و خواهد دید که این استعفا پذیرفته می‌شود یا خیر.
در عین حال «تارو کونو» وزیر خارجه ژاپن در یک کنفرانس خبری هفتگی در توکیو در پاسخ به سؤالی پیرامون استعفای همتای ایرانی اش، ظریف را فردی بسیار میانه‌رو توصیف کرد و با اشاره به نقش کلیدی او در حصول به برجام گفت: «زمان زیادی از آخرین دیدارمان نمی‌گذرد و هنوز استعفای او توسط رئیس‌جمهوری (ایران) تأیید نشده است. این را می‌دانم که طبق قوانین ایران، دکتر ظریف هنوز وزیر خارجه است. من از او می‌خواهم (وزیر خارجه) بماند. آنچه که شنیدم آن است که بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه از ایران دیدن کرد و با (حسن) روحانی رئیس‌جمهوری ملاقات داشت (اما) دکتر ظریف در این نشست حضور نداشت، به طور کلی من درباره اوضاع جاری قدری نگرانم.» استعفای وزیر امور خارجه ایران در رسانه‌های بین المللی نیز بازتاب گسترده ای‌داشت. بسیاری از خبرگزاری‌های معتبر و شبکه‌های تلویزیونی با قطع برنامه‌های عادی این خبرعادی را با عناوینی همچون «کناره‌گیری معمار برجام» منتشر کردند.
وال استریت ژورنال در تحلیل خود از تأثیر تغییر احتمالی وزیر امور خارجه ایران بر سرنوشت برجام، نوشت: «ظریف بود که پس از سال‌ها قطع ارتباط ایران با امریکا، به عنوان اولین وزیر خارجه ایران با کری وزیر خارجه امریکا قدم زد و نتیجه روزها مذاکرات نفسگیر او به توافقی منجر شد که هنوز کارایی خود را دارد و با اینکه امریکا از آن خارج شده، اما ایران، به ماندن در آن ادامه داده است. اما آیا رفتن ظریف به معنای تغییر استراتژی و خروج ایران از برجام است؟»
بهارستان: رئیس جمهوری با استعفای ظریف مخالفت کند
مجلس دیروز در بی خبری از پشت پرده‌های استعفای وزیر خارجه تنها خواستار ماندن ظریف در این سمت شد؛ درخواستی که هم موافقان دولت آن را اعلام کردند و هم مخالفانش. البته هر کدام با لحنی متفاوت. گروه اول بعد از پیام تشکر از زحمات ظریف این درخواست را مطرح کرده و گروه دوم بعد از انتقاداتی مفصل و طولانی از سیاست خارجی دولت و کارنامه ظریف. این همه در حالی است که کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و همین طور فراکسیون امید هم دیروز برای بررسی این استعفا تشکیل جلسه دادند.
با وجود این ، فضای دیروز مجلس تا آخرین ساعات باز هم می‌شد این را برداشت کرد که همچنان نمایندگان خبر و روایت موثقی از چند و چون اتفاقات رخ داده درخصوص استعفای ظریف ندارند. هرچند در این میان چهره‌های اصلی مخالف او روایت‌هایی را نیز مطرح کردند اما صحت آنها جای تردید و شک جدی داشت.
اولین واکنش دیروز نمایندگان به استعفای وزیر خارجه نامه‌ای بود که در اولین ساعات جلسه سه‌شنبه تهیه شده و به امضای 135 نماینده رسید. در این بیانیه که محمدجواد ظریف با عنوان «متعهدترین، محبوب‌ترین و کارآمدترین وزیر دولت‌های یازدهم و دوازدهم» یاد شده خبر استعفای او «بهت آور و شگفت انگیز» و «زمینه خوشحالی و خرسندی دشمنان قسم خورده انقلاب و نظام جمهوری اسلامی» توصیف شده است.
این 135 نماینده ضمن تشکر از تلاش‌های ظریف از رئیس جمهوری خواسته‌اند تا با استعفای او مخالفت کند. ساعاتی پس از تهیه این نامه هم فراکسیون ولایی به عنوان مجموعه نمایندگان منتقد و مخالف دولت در بیانیه‌ای دیگر خواستار ماندن ظریف شد.
با وجود این ،این فراکسیون برخلاف نامه 135 نماینده در بیانیه خود ضمن انتقاد شدید از سیاست خارجی دولت و کارنامه محمد جواد ظریف، استعفای وزیر خارجه را فرار او از پاسخگویی توصیف کرده و از این منظر خواهان ماندن وی در این سمت شده است. چنانچه حاجی بابایی، رئیس این فراکسیون هم در گفت‌وگو با فارس، استعفای ظریف را محصول اختلافات داخلی دولت دانسته و هشدار داده است که «در شرایطی که جنگ اقتصادی داریم، نباید فرمانده سنگر را خالی کند.» دیروز فراکسیون امید هم با حضور سرمدی، قائم مقام و حسین پناهی آذر، معاون پارلمانی برای بررسی این استعفا تشکیل جلسه داد. فاطمه سعیدی، سخنگوی این فراکسیون به ایسنا گفته است که «خروجی این جلسه حمایت فراکسیون امید از وزیر امور خارجه و درخواست برای بازگشت ایشان به رأس وزارت خارجه است. ما به طور جدی این پیغام را به رئیس جمهوری نیز منتقل کردیم که خواستار ادامه فعالیت دکتر ظریف هستیم.»
او هر چند از ارائه توضیحات مقامات وزارت خارجه در رابطه با این استعفا خبر داده اما جزئیات بیشتری از این موضوع ارائه نکرد.
استعفای زمخت!
جوان آنلاین: بهت از ناگهانی بودن استعفا و آشفتگی از بی‌خبری درباره دلیل آن افکار عمومی را به یک سرگردانی تحلیلی رساند. هزار و یک شایعه و حرف و حدیث در نیمه شبی که شب شادی محور مقاومت در منطقه به دلیل دیدار پیروزمندانه رهبر انقلاب با رئیس جمهور سوریه بود، همه چیز را تلخ کرد. یک شایعه می‌گفت: ظریف به دلیل بی اطلاعی از سفر بشار اسد به تهران استعفا داده است. دیگری می‌گفت: موضوع سر لوایح FATF است و استعفا به دلیل عدم تصویب آن است. یکی دیگر پای برجام را وسط می‌کشید و دیگری می‌گفت: ظریف با سفر بشار اسد به ایران مخالف بوده است! شبی را که باید به جشنی پس از هشت سال جنگ با تکفیری‌ها می‌گذراندیم و از بهت رسانه‌های غربی پس از دیدن تصاویر بشار اسد در آغوش حضرت رهبر لذت می‌بردیم، سرگرم گمانه زنی‌های غیرواقعی در مورد قهر ظریف شدیم، آن هم با اخبار قطره چکانی از اینستاگرام ظریف و پیامک زدن‌هایش به فلان خبرنگار و پیام‌هایش در گروه تلگرامی وزارت خارجه! چرا؟ تنها به دلیل اختلافات عمیق شده دولتمردان با یکدیگر که حتی در سطح یک دیدار بین‌المللی هم نمود می‌یابد و دفتر رئیس جمهور به راحتی وزیر خارجه را از یک دیدار مهم خارجی حذف می‌کند!
استعفای رسمی یا قهر اینستاگرامی؟
محمدجواد ظریف استعفای غیرمنتظره‌اش را با یک عکس نوشته در صفحه شخصی اینستاگرامش و خطاب به مردم ایران منتشر کرد. استعفایی که مطابق سلسله مراتب اداری باید خطاب به مقام بالاتر یعنی رئیس جمهور نوشته می‌شد، اما در جملاتی کوتاه و در یک پست اینستاگرامی خبر رفتنش را به اطلاع مردم ایران رساند. او حتی از رئیس جمهور درخواست استعفا نکرد که گفته شود درخواستش قبول شد یا نه، بلکه صرفاً خبر رفتنش را به ملت ایران داد که این رفتار در وهله اول نشان از غیرواقعی بودن این استعفا و بیشتر ابراز یک دلخوری است، زیرا او در موقعیت مهمی مثل خروج امریکا از برجام، استعفا نداد! و البته طبیعی بود که این مدل رفتار به دلخوری او از دولت و رئیس جمهور تعبیر شود. از همین رو شاید تعبیر قهر برای رفتار او مناسب‌تر باشد.
پیش از این شایعاتی در مورد استعفای محمدجواد ظریف وجود داشت و روز گذشته هم حشمت‌الله فلاحت پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگویی اعلام کرد که «ظریف در گذشته چندین بار استعفا داده بود و اینکه این بار آقای ظریف استعفایش را عمومی کرد، نشان‌دهنده آن است که می‌خواهد رئیس‌جمهور با استعفایش موافقت کند.» حال این سؤال مطرح می‌شود که آیا ظریف برای خروج از دولت در پی بهانه بود و حالا این بهانه فراهم شد؟ پیش از این یکی از وزرای مشهور دولت، یعنی قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت به دلیل اختلاف با نوبخت استعفا داد و یکی از معاونان نوبخت جایگزین او شد. عباس آخوندی، وزیر راه و مسکن و شهرسازی هم به دلیل اختلاف نظر با روحانی استعفا داد؛ اختلاف نظر‌هایی که البته آخوندی بعد از پنج سال یادش افتاد! حالا نوبت به ظریف رسیده است؟ اما بهانه ظریف برای این استعفا چه بود؟
اختلافات داخلی و رفتارهای غیرحرفه‌ای دولتمردان
یک پیامک شبانه ظریف به پاسخ خبرنگار یک سایت خبری نشان می‌داد ظریف دلخور است که چرا حضور بشار اسد در تهران و دیدار با روحانی به اطلاع او نرسیده است: «بعد از عکس‌های ملاقاتهای امروز، دیگر جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد.»
در دیدار بشار اسد با رهبری هیچ‌کس از دولت، حتی حسن روحانی حضور ندارد و تصاویر دیدارهای قبلی رهبری با سران کشورها نشان می‌دهد که به کرات دیدار‌ها بدون حضور ظریف و روحانی بوده است. اما در دیدار دو رئیس جمهور عجیب است که ظریف حضور ندارد، در حالی که محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور حاضر است. جالب آنکه از قضا همین رئیس دفتر رئیس جمهور باید در مورد دیدار بشار اسد و حسن روحانی به ظریف اطلاع‌رسانی می‌کرد.
قهر ظریف در شب مهمی که تصاویر اسد در تهران در صدر رسانه‌های جهان بود، رفتاری غیرحرفه‌ای بود. اما دلیل قهر او رفتار غیرحرفه‌ای‌تر دفتر رئیس جمهور بود که وزیر خارجه را از حضور بشار اسد در نهاد ریاست جمهوری مطلع نکرده بودند. این هر دو نشان داد نه ظریف در قامت «قهرمان دیپلماسی» است که نمی‌داند در شبی که ایران قدرت منطقه‌ای‌اش را با حضور بشار در تهران به رخ جهان می‌کشد، وقت منحرف کردن جهت خبری رسانه‌ها به استعفای خودش نیست و نه نهاد ریاست جمهوری این قهرمانی را در مورد ظریف به رغم کلام ظاهری باور دارد که او را به دیدار مهم رؤسای جمهور ایران و سوریه دعوت نمی‌کند.
برخی سخن از ناهماهنگی می‌گویند، از جمله حسام‌الدین آشنا در توئیتی کوتاه نوشت: «امان از ناهماهنگی‌ها!» و یک منبع آگاه در وزارت خارجه هم گفت که «آنچه در برخی ملاقاتهای دیروز موجب رنجش وزیر خارجه شد، ناشی از نوعی ناهماهنگی‌های اجرایی است...»، اما اختلافات داخلی دولت خصوصاً حول واعظی و نوبخت گویا از هماهنگی و ناهماهنگی فراتر رفته است. شنیده می‌شود که واعظی در دولت اول روحانی هم علاقه‌مند بود تا به عنوان وزیرخارجه معرفی شود که نشد و وزارت ارتباطات به او رسید. در دولت دوم هم واعظی این علاقه را داشت و شاید با کناره‌گیری ظریف بتواند به این آرزو برسد. حشمت‌الله فلاحت پیشه می‌گوید: «البته اختلافات وزیر امور خارجه با برخی از دولتی‌ها مسبوق به سابقه است و پیش از این نیز برخی اتفاقات رخ داده بود.»
تشت اختلاف دولتی‌ها از بام افتاد!
حالا پس از این اتفاقات روحانی می‌تواند در سخنرانی نشست سالانه بانک مرکزی از ظریف تمجید کند و از تشکر بشار اسد از وزارت خارجه بگوید و از اینکه بشار اسد گفته دیدارش دیپلماتیک نبوده و صرفاً برای قدردانی آمده و واعظی هم توئیت بزند که از نظر رئیس جمهور یک سیاست خارجه و یک وزیر خارجه داریم و جهانگیری هم زنگ بزند به ظریف که همه با هم از ظریف دلجویی کنند و از دلش دربیاورند، و ظریف هم تأکید کند که دلخوری شخصی ندارد که نیاز به دلجویی باشد و به خاطر رعایت شأن وزارت خارجه استعفا داده و ...، اما واقعیت آن است که جای خالی ظریف در دیدار روحانی و اسد و بعد استعفای ظریف نمود اختلافات درون دولت است.
اختلافاتی که می‌رود تا کل عملکرد دولت و حتی یک دیدار مهم بین‌المللی در ایران را تحت‌الشعاع قرار دهد و در سطح جهانی برای ایران هزینه ایجاد کند. نتانیاهو چرا باید جسارت کند و توئیت خوشحالی از رفتن ظریف بزند؟ چون اختلافات داخلی به او این اجازه را می‌دهد. دعوای ظریف و همکارانش در دولت یک دعوای داخلی است. می‌خواهند با قهر و حذف حلش کنند؟ خودشان می‌دانند. اما حق نداشتند برای یک گلایه داخلی، شب شادی محور مقاومت منطقه را اینگونه خراب کنند.
آقای ظریف! وقت استعفا نبود دلخوری‌ها را در کابینه حل کنید
کیهان نوشت:تنها چند ساعت پس از اعلام خبر سفر رئیس‌جمهور سوریه به تهران و دیدار با مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهور، در آخرین دقایق روز دوشنبه خبری غیرمنتظره منتشر شد؛ ظریف استعفا کرد! انتشار این خبر عجیب و غیرمتعارف آن هم در اینستاگرام(!) و در شرایط حساس فعلی، احتمال واقعی نبودن خبر را به ذهن متبادر می‌کرد.
محمد جواد ظریف نوشته بود:«از بزرگواری مردم عزیز و دلاور ایران و مسئولین محترم در ۶۷ماه گذشته بسیار سپاسگزارم. از ناتوانی برای ادامه خدمت و تمام کاستی‌ها و کوتاهی‌ها در دوران خدمت صمیمانه پوزش می‌خواهم. شاد و سربلند باشید.» اما با گذر زمان مشخص شد متاسفانه خبر صحت دارد.
ساعتی پس از انتشار خبر استعفای ظریف، محمود واعظی رئیس‌دفتر و سرپرست نهاد ریاست جمهوری خبرهای منتشر شده مبنی بر پذیرش استعفای وزیر خارجه توسط روحانی را تکذیب کرد. پس از آن تعداد زیادی از خبرگزاری‌های رسمی کشور به نقل از یک منبع آگاه در وزارت خارجه، استعفای ظریف را تایید کردند! چند خطی غیررسمی که به سرعت و در آن وقت شب به بمب خبری تبدیل شده بود، هیچ مرجع و روزنه‌ای برای صحت سنجی یا علت سنجی نداشت و در چنین شرایطی، بازار انواع و اقسام خبرها و شایعات و تحلیل‌های ضد و نقیض حسابی داغ بود.
عدم حضور ظریف در دیدار روحانی- اسد
یکی از سایتهای حامی دولت با انتشار خبری مدعی شد ظریف در پرسش و پاسخی پیامکی، دلیل استعفایش را اینگونه توضیح داده است: «بعد از عکس‌های ملاقاتهای امروز دیگر جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد.»اشاره این جمله منتسب به ظریف، به دیدار رئیس‌جمهور با بشار اسد است که بدون حضور وزیرخارجه کشورمان برگزار شد.
برخی نمایندگان اصلاح‌طلب مجلس در کنار رسانه‌های زنجیره‌ای در اقدامی تأمل برانگیز اینگونه القاء کردند که فشارهای دولت پنهان موجب شد تا ظریف این تصمیم را بگیرد. این ادعای مضحک در حالی است که به عقیده کارشناسان، علت اصلی تصمیم ظریف مبنی بر استعفا، اختلافات داخلی اعضای ارشد دولت است.
گفتنی است اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور- 6 اسفند-(ساعاتی قبل از اعلام استعفای ظریف در فضای مجازی) در مراسم تجليل از برگزيدگان بيست و هفتمين جشنواره دانشجوي نمونه گفته بود:«امروز زمان عافیت طلبی، مسئولیت‌گریزی و گِله‌گذاری نیست».
یکی از فعالین رسانه‌ای در واکنش به خبر استعفای ظریف و فضاسازی رسانه‌های زنجیره‌ای درباره این خبر نوشت:«ربط دادن استعفای ظریف به سیاست‌های رهبری و نظام در حمایت از مقاومت، متوهمانه به نظر می‌رسد. منشاء استعفا، دعوای داخلی در دولت است».
احمد علیرضا بیگی نماینده مردم تبریز در مجلس گفت: ظریف بیش از دو ماه است که استعفای خود را تقدیم می‌کند و استعفای اخیر آخرین استعفای وی بوده است.
اختلافات اعضای دولت
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه رئیس‌کمیسیون امنیت ملی مجلس در حاشیه نشست علنی روز سه‌شنبه پارلمان در جمع خبرنگاران درباره دلایل استعفای ظریف، گفت: از گلایه‌های ایشان اطلاع داشتیم و مشخصاً برخی از اختلافات در داخل دولت بود.
به گزارش فارس، فلاحت پیشه در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا گلایه‌های ظریف مربوط به ناهماهنگی‌ها ارتباطی با سفر بشار اسد به ایران دارد، در این باره گفت: اگر ناهماهنگی وجود داشته است در درون دولت بوده است. طبق پروتکل باید آقای ظریف در دیدار بشار اسد با رئیس‌جمهور حضور پیدا می‌کرد که به هر دلیل موضوع بین آقای ظریف و دولت است. موضوع فراتر از این حرف‌ها است و نباید موضوع ناهماهنگی را به سیاست ایران در سوریه ربط داد، سیاست ایران در سوریه، مسئولیت و هماهنگی‌ها مشخص است. خود آقای ظریف هم بارها اعلام کرده است که با قاسم سلیمانی و دیگران ارتباط تنگاتنگی دارد.
رئیس‌کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با بیان اینکه ظریف با استعفا قهرمان نمی‌شود، گفت: انتظار می‌رود ظریف بماند و سیاست‌خارجی کشور را پیش ببرد.
حمیدرضا حاجی بابایی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز گفت: متأسفانه طی سال‌های اخیر و زمانی که شرایط سخت‌تر شده و باید وزرا به صورت جهادی کار کنند این افراد یکی یکی استعفا می‌دهند و می‌روند. وزیر بهداشت، وزیر راه و وزیر امور خارجه استعفا می‌دهند.
حاجی بابایی افزود: اگر واقعا در داخل کشور اختلافاتی وجود دارد آقای رئیس‌جمهور باید مدیریت کند. نباید اختلافات درونی دولت منجر به استعفا شود.
وی در ادامه گفت: زمانی که ما در شرایط جنگ اقتصادی قرار داریم و وزیر امور خارجه که فرمانده جبهه دیپلماسی ماست و باید ارتباطات ایران را در سطح بین‌المللی افزایش دهد تا بتواند به اقتدار جمهوری اسلامی کمک کند، استعفا می‌دهد. استعفا تحت هر شرایط کاری پسندیده نیست و نشان از ضعف است.
محمدابراهیم رضایی عضو هیئت‌رئیسه کمیسیون امنیت ملی مجلس، استعفای ظریف را اقدامی‌اشتباه دانست و در عین حال گفت که وزیر خارجه با روحانی اختلاف دارد.
گفتنی است در تصاویر منتشر شده از دیدار رهبر معظم انقلاب با بشار اسد، تصویری از مقامات دولتی همانند رئیس‌جمهور و یا معاون اول رئیس‌جمهور دیده نمی‌شود. مسئله‌ای که نشان می‌دهد که دولتی‌ها بیشتر خود را برای دیداری رسمی و جداگانه روسای جمهور دو کشور آماده کرده بودند.
به گزارش جهان، آنچه بیشتر سؤال برانگیز است، عدم حضور ظریف در دیدار روحانی و بشار اسد است. مسئله‌ای که بیش از همه از عدم هماهنگی در درون دولت خبر می‌دهد. اینکه چگونه این غفلت صورت گرفته و یا دفتر رئیس‌جمهور دقت نکرده و یا عدم حضور ظریف را چندان غیرطبیعی ندیده است، مسایلی است که دولتی‌ها خودشان باید جواب بدهند. البته اگر حتی ادعا شود که ظریف از حضور بشار اسد در تهران خبری نداشته باز هم به کوتاهی مقامات دولت برمی‌گردد.
ظریف باید بماند
فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس در بیانیه‌ای به خبر استعفای ظریف واکنش نشان دادند.
در بخشی از این بیانیه آمده است: متأسفانه دولت آقای روحانی در اثر خوش بینی یا به هر دلیل دیگری شش سال وقت کشور را صرف مذاکرات بیهوده با آمریکا و اروپا کرد و در این مدت نه تنها دستاوردی از این مذاکرات برای ملت ایران حاصل نشد بلکه چون همه امور کشور را به مذاکرات و رابطه با اروپا و آمریکا موکول کرده بودند زمینه رکود بی‌سابقه تاریخی و اختلال در اقتصاد و معیشت کشور را فراهم ساخت.
در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: متأسفانه دستگاه دیپلماسی کشور نه تنها حداقل وقت و انرژی را صرف حفظ روابط راهبردی ایران با همسایگان و چین، هند و روسیه نکرد بلکه به صورت سؤال برانگیزی با بی‌محلی به آنها حتی مدت طولانی از اعزام سفیر به برخی این کشورها اجتناب می‌کرد؛ این دو‌اشتباه فاحش جناب آقای روحانی و ظریف موجب شد دولت آقای روحانی مشمول جمله مشهور «از اینجا مانده و از آنجا رانده» شود.
در این بیانیه تصریح شد: اکنون برای آقای روحانی و به ویژه ظریف دو راه وجود دارد؛ یک راه عزت و مردانگی و خدمت به مردم است و آن عبرت آموزی از گذشته و اصلاح‌اشتباهات و تغییر رویکرد و شهامت اعلام آن به مردم است و راه دیگر این است که برای فرار از پاسخگویی با بهانه‌گیری‌های سیاست بازانه فقط خود را از این وضعیتی که ساخته‌اند فراری دهند و مردم و کشور را در تنگناهایی که به وجود آورده‌اند رها کنند. فراکسیون ولایی با اطلاع از اختلافاتی که مدتی است بین آقای روحانی و آقای ظریف ایجاد شده است معتقد است در شرایطی که امروز به وجود آمده است، فرار کردن از میدان پاسخگویی چه به بهانه اختلاف با رئیس‌جمهور باشد و چه به بهانه فشار مخالفان باشد از منظر مردم عزت ایجاد نمی‌کند بلکه آن مسیری که موجب ماندگاری ظریف و عاقبت بخیری ایشان می‌شود عبرت گرفتن از گذشته و اصلاح‌اشتباهات و استفاده از تجربیات خود برای روزآمد کردن دستگاه دیپلماسی کشور است و در شرایط سختی فرار کردن از میدان پاسخگویی و تنها گذاشتن روحانی، مردانگی سیاسی تلقی نمی‌شود؛ ظریف باید بماند.
گفتنی است، ۱۳۵ نماینده مجلس در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور، خواستار مخالفت جدی وی با استعفای وزیر امور خارجه شدند. لازم به ذکر است که تعدادی از مدعیان اصلاحات از استعفای ظریف استقبال کرده و آن را اقدامی «به موقع»! و «تحسین برانگیز»! نامیده و مدعی بودند که ظریف باید با این اقدام، امتیازگیری کند!
از شما بعید بود!
دوشنبه عصر، انتشار خبر سفر بشاراسد رئیس‌جمهور سوریه به ایران و دیدار با رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهور، بازتاب بسیار وسیعی در رسانه‌های جهان و افکار عمومی داشت. به محض انتشار این خبر، رسانه‌های مطرح جهان و منطقه به آن پرداختند و تحلیل‌های مختلفی در این زمینه ارائه کردند. هنوز زمان انتشار این خبر به دو ساعت نرسیده بود که خبر استعفای ظریف، این اتفاق بسیار مهم را تحت‌الشعاع قرار داده و به حاشیه برد!این انتظار از آقای ظریف وجود داشت که در جایگاه وزیر امور خارجه و با سابقه سی و چند سال در حوزه دیپلماسی، زمان شناسی انجام تصمیم استعفا را مدنظر قرار می‌داد. وی باید به دلیل اهمیت ویژه این سفر و با هدف جلوگیری از حاشیه‌سازی برای این سفر بسیار مهم، حداقل می‌توانست در زمانی دیگر تصمیم خود را رسانه‌ای کند و یا بهتر آنکه با حوصله و دور از تصمیم‌های احساسی و دفعی، در مورد چنین موضوع مهمی دست به اقدام بزند، هر چند اخبار غیرسمی حکایت از آن داشت که ظریف معتقد است این تصمیم را در جهت حفظ جایگاه دستگاه دیپلماسی گرفته است که البته در جای خود قابل نقد و بررسی است. علاوه‌بر این، مسئولیت‌پذیری اقتضا می‌کند که در دورانی که خسارات زیادی به واسطه برجام و رویکرد دستگاه دیپلماسی به ریاست ظریف بر کشور و مردم تحمیل شده، ماند و پاسخگوی وضع موجود بود.دیروز سایت دانا با انتشار خبری نوشت به متن استعفای ظریف دست یافته که از این قرار است.
« با توجه به اقدام امروز در پخش عکس‌های ملاقات ریاست جمهوری سوریه با حضرتعالی و با توجه به درخواست‌های مکرر قبلی برای معاف شدن از این مسئولیت رسما از همین ساعت استعفای خود را تقدیم می‌دارم.
جناب آقای رئیس‌جمهور
اگر جنابعالی که در هر زمان که اراده می‌فرمائید بدون توجه به ملاقاتهای داخلی و خارجی و متن سخنرانی‌های عمومی بنده (حقیر فدوی) را احضار می‌کنید، ذره‌ای برای اعتبار وزیرامور خارجه جمهوری اسلامی ایران در صحنه بین‌المللی ارزش قائل بودید، می‌توانستید پس از ورود آقای بشار اسد (به فرض عدم اطلاع قبلی شما) به دفترتان دستور می‌دادید که بنده را بدون اعلام دلیل، احضار کنند و سپس از ملاقات عکس و فیلم تهیه می‌کردید.فاصله دفتر من تا کاخ ریاست جمهوری 5دقیقه است جناب رئیس‌جمهور.» البته مقامات دولت این متن را بصورت قطعی تایید نکرده‌اند و آن را متنی تقطیع شده دانسته‌اند. بهرحال مجموعه اخباری که منتشر شده نشان می‌دهد دلخوری و اختلافات گذشته ظریف و آقای روحانی مربوط به هفته‌ها و بلکه ماه‌ها پیش بوده و ماجرای روز دوشنبه تنها یکی از عواملی است که ظریف را به این تصمیم رسانده است. تصمیمی که از یک دیپلمات با سابقه مانند آقای ظریف بعید بود و انتظار می‌رفت و می‌رود اینگونه اختلافات که شاید درصد قابل توجهی از آن عادی نیز باشد، در فضای کابینه و محملی دور از فرصت‌طلبی دشمنان حل و فصل شود. دولت روحانی وعده‌های بسیاری به مردم داده است و وزارت خارجه را به عنوان کلید گشایش این وعده‌ها معرفی کرد. بسیاری از مسائل امروز کشور محصول عملکرد وزارت امور خارجه است و به‌طور منطقی انتظار می‌رود آقای ظریف به عنوان معمار روند فعلی سیاست خارجی و برجام، بر سر کار مانده و مسئولیت سیاست خود را پذیرا باشد و به مشکلات خودساخته، خود رسیدگی کند. نباید با مسئولیت‌گریزی، برای برخی شارلاتان‌ها فرصت ایجاد کرد که ناکارآمدی و خرابکاری‌های خود را لاپوشانی کرده و از تاثیر منفی استعفای وزیر خارجه بر بازار مرثیه‌سرایی کنند.
فریاد استعفا با ارتعاش ظریف
همدلی: وزیر امور خارجه بالاخره تاب نیاورد و پس ازچندبار شایعه در خصوص استعفا، سرانجام آن را عملی و از صدارت بر وزارت خارجه کناره گیری کرد.
شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها و خبرگزاری‌های داخلی و خارجی در حالی از زمان اعلام اینستاگرامی وزیر خارجه با امواج زیاد اخبار این استعفا را منتشر می‌کردند که خوشحال‌ترین گروه‌ها، براندازان و تندروها و دلواپسان داخلی هستند که نتوانستند این شادمانی را پنهان کنند.
وقتی داده‌ها در مورد چنین خبر مهمی بسیار کم باشد، گمانه‌زنی‌ها و حدس‌ها جای آن را می‌گیرد و یکی از این گمانه‌زنی‌ها این بود که عدم حضور ظریف در دیدار «بشار اسد» با رهبر انقلاب و حضور چهره‌هایی دیگر، موجبات دلخوری ظریف را فراهم آورده تا او در اقدامی احساسی، استعفایش را بنویسد. این گمانه البته بسیار دور از منطق است. هرچند که ظریف بارها از مداخله نهادهای موازی در برنامه‌های وزارت خارجه گلایه کرده بود اما موضوع استعفایش نمی‌تواند احساسی و به دلیل عدم حضور در دیدار و نشست بشار اسد با رهبری باشد.
گمانه بعدی می‌تواند این باشد که نظام قصد دارد در یک تغییر موضع بنیادین در سیاست خارجه، روش برخورد با جهان غرب را تغییر دهد چون احتمالا دیپلماسی را دیگر راه چاره ندیده و به همین دلیل نیازی به چهره‌ای تمام دیپلمات مانند ظریف وجود نداشته است.
از سوی دیگر نشست ورشو و نشست امنیتی مونیخ که به فواصل اندک برگزار شد می‌تواند حاوی پیام‌هایی از اروپا و آمریکا به جمهوری اسلامی ایران باشد، چرا که آخرین نفس برجام یعنی «اینستکس» نیز عملا کارایی نداشته و اعلام شده که جمهوری اسلامی راهی جز پذیرفتن شروط آمریکا که برخی از این شروط نیز مورد تایید اروپا است، ندارد.
این موارد می‌تواند ظریف را به این نتیجه رسانده باشد که در کنار توهین‌ها، تحقیرها و اتهام‌های دلواپسان داخلی، در حوزه دیپلماسی نیز دیگر کاری برای انجام دادن ندارد و چون دست‌های خود را با وجود اعتراض‌ها و فریادهای قبلی همچنان بسته دید، ترجیح داد کناره گیری کند.
آنچه مسلم است استعفای ظریف که علاوه‌بر تشخص دولتی، تشخصی جهانی نیز دارد و بسیاری از دستاوردهای حوزه سیاست خارجی نتیجه همین تشخص و اعتبار شخصی او بوده، تاثیراتی بنیادین در سیاست خارجی و به تبع آن در سیاست داخلی خواهد داشت.
پرواز موشک‌ها در زمان تصویب برجام، دخالت یونیفورم پوشان و غیر یونیفورم پوشان بی اطلاع در حوزه پیچیده و فوق تخصصی سیاست خارجی و رشته کردن هر آنچه وزیر خارجه پنبه کرده بود برای استعفای «آقای دیپلمات» کافی است.
هر چند انتقادهای بسیاری نیز به ظریف و عملکرد او وارد است اما بی انصافی است که دستاوردهای او را در این حوزه به هیچ انگاریم و او را با انواع اتهام‌ها و توهین‌ها بنوازیم.
ظریف رفت اما سخنان او در اتحادیه اروپا هرگز از یادها محو نمی‌شود آنجا که با غرور و کمی عصبانیت از روی صندلی‌اش بلند شد و گفت که برای یک موشک به خاطر مقابله با صدام حسین، التماس شما (اروپاییان) را می‌کردیم! و این التماس را چند بار با صدای بلند تکرار کرد. در فیلم تنگه ابوقریب سکانسی در لحظه کوبیدن مواضع رزمندگان وجود داشت که به شدت خاطرات آن روزهای ایثار را زنده کرد جایی که فرمانده به بچه‌های رزمنده می‌گفت: «توی کانال‌ها مهمات جا نمونه» و رزمندگان در حالی که باید مراقب جان شیرین بودند، تک گلوله‌های شلیک نشده کلاشینکف‌ها را جمع می‌کردند. وقتی گلوله برای خودش غنیمت بود و ظریف عین حقیقت آن روزهای جبهه‌ها را به درستی نقل کرد. آنانی که این روزها موج توهین و اتهام را به او سرازیر می‌کنند، سن‌شان به شلیک یک گلوله قد می‌دهد؟
همدلی در همین خصوص نظر دو کارشناس در حوزه داخلی و بین‌المللی را درباره پیامدهای استعفای ظریف در این دو حوزه بررسی کرده است. نخست نظرات «عبدالله ناصری» مدیرعامل پیشین خبرگزاری ایرنا، کنشگر سیاسی اصلاح‌طلب و استاد تاریخ دانشگاه الزهرا و سپس نظر «فریدون مجلسی» دیپلمات با سابقه و کارشناس مسائل بین‌الملل را از نظر می‌گذرانید.
به گمانم رهبری هم مایلند که ظریف همچنان وزیر خارجه باشد
در خصوص استعفای آقای ظریف، دو دسته خیلی خوشحال شدند و نتوانستند آن را مخفی کنند، یکی براندازان و دیگری تندروهای داخلی. درعین حال نبودن آقای ظریف یک تغییر گفتار و کردار در سیاست خارجی خواهد داشت و حتما پیامدهای داخلی در بر دارد، تحلیل شما در این باره چیست؟
همانطور که گفتید دلواپسان و براندازان، هم‌سو هستند و این نشان می‌دهد حضور آقای ظریف در راس وزارت خارجه به رغم ناهماهنگی‌هایی که در حوزه تصمیم‌گیری روابط بین‌الملل و سیاست خارجی وجود دارد، اتفاق بزرگی است. آقای ظریف جدای از اینکه وزیر خارجه کشور تاثیرگذاری مانند ایران که جایگاه مهمی در جهان دارد است از سوی دیگر شخصا کردیت و اعتباری دارد که به نقش بین‌المللی‌اش افزوده می‌شود و زمینه‌های مختلف فعالیت ایشان را تسهیل می‌کند. اگر چه ناهماهنگی‌ها باعث شده بخشی از زحمات ایشان از بین برود. امثال آقایان ظریف، زنگنه و اردکانیان از دسته وزرایی هستند که در کابینه تعدادشان اندک است اما در حوزه تخصصی خود فارغ از مقام رسمی دولتی اشخاصی با اعتبار جهانی‌اند که می‌توانند نقش‌های بهتری ایفا کنند. نظام جمهوری اسلامی، کانون‌های قدرت و شخص رئیس جمهور حتما باید مشکلات و دغدغه های ظریف را برطرف کنند تا ایشان به کار خود ادامه دهد.
آیا پیش بینی شما این است که ایشان باز می‌گردد؟
به گمانم بله، چون آقای ظریف به عنوان وزیر خارجه در جامعه جهانی پذیرفته شده و از طرفی باید باور کنیم که برخی از موضع‌گیری‌هایش در خارج و در داخل کشور، به رغم میل باطنی بوده و با توجه به شناختی که از آقای ظریف دارم ایشان ملاحظاتی داشته است. شرایط کنونی فرصتی بود که ایشان یک ارزیابی از خودش داشته باشد و زمانی است که رئیس‌جمهور با کانون های دیگر تصمیم گیری در مورد مشکلات دستگاه دیپلماسی و نا هماهنگی های آن فکری بکنند.
ناصری افزود: آقای ظریف بدون تفکر استعفا نداده و در جامعه هم همه می‌دانند که مشکلاتی داشته که باید بخشی از مشکلات ایشان در ناهماهنگی‌های موجود حل شود یا اگر چنین نشد حتما باید پای استعفایش بایستد. از طرفی باید دید با وجود حل نشدن مشکلات، آقای ظریف کسی هست که پای این استعفا بایستد؟ به باور من نه فقط رئیس جمهور بلکه رهبری هم تمایلی به نبودن آقای ظریف در دستگاه دیپلماسی ندارند و ترجیح می دهند آقای ظریف همچنان در راس وزارت خارجه باقی بمانند.
اگر استعفا قطعی شود باعث فشار بیشتر نیروهای تندرو در داخل و فشار بیشتر به دولت به خصوص در بحث لوایح چه تاثیری خواهد داشت؟
اینجا نقش آقای روحانی مهم می‌شود که در وزارت خارجه «پسا‌ظریف» قرار است چگونه عمل کنند؟ چون آقای روحانی در زمینه سیاست خارجی و روابط بین‌الملل هم کار کرده، مدعی است و به حق هم مدعی است پس در حال حاضر باید ارزیابی کند که اگر ظریف رفتنی شود، همه چیز دست رئیس جمهور است که چه کسی را به جای ایشان معرفی کند تا کسی بتواند گفتمان بین المللی دولت روحانی را ادامه بدهد.
کارشکنی و موازی‌کاری ظریف را خسته کرد
«فریدون مجلسی» کارشناس روابط بین‌الملل و دیپلمات سابق در گفت‌وگو با «همدلی» و در واکنش به خبر استعفای محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران، گفت: «به نظر من ظریف را کار خسته نکرد، بلکه خسته کارشکنی‌های کسانی بود که موازی کاری می‌کردند».
او افزود: «به هر حال ظریف نماینده دولت تدبیر و امید در وزارت امورخارجه و امید 24 میلیون ملتی است که خواهان صلح و مخالف جنگ و تنش هستند. استعفای ظریف نه تنها در ایران و منطقه بلکه به صورت گسترده‌ای و به سرعت در رسانه‌های جهانی بازتاب پیدا کرد».
مجلسی در ادامه با اشاره به پروژه‌ها و کارهای عقب افتاده وزارت امور خارجه گفت: «وزارت امور خارجه چند پروژه مهم در دستور کار داشت که با رفتن ظریف همه‌آنها نیمه کاره خواهد ماند. پروژه‌هایی که کلیت قریب به اتفاق آنها روح واحدی دارند و آن چیزی نیست جز حل مشکلات کشور از مسیر مذاکره، مساله برجام و علاوه‌بر اینها شکستن سیاست یک‌جانبه‌گرایی و دشمنی آمریکا در قبال ایران».
این دیپلمات برجسته ادامه داد: «به نظر نمی‌رسد کسانی که امروز خوشحال بودند، بتوانند از طریق مذاکره مشکلات مردم را حل کنند».
فریدون مجلسی در پاسخ به این سوال که، در صورت تایید استعفای ظریف توسط رئیس جمهور، آینده برجام چه خواهد شد، گفت: «معتقدم در این صورت و با توجه به این تفکر که امروز را به خاطر رفتن و استعفای ظریف جشن گرفتند برجامی نیز وجود نخواهد داشت چون تفکری که امروز دست به خوشحالی زد اساسا سیاست خارجی و دیپلماسی نیست، بلکه برنامه‌ای برای بازگشت تخاصم، تنش و در نهایت جنگ است. همان آرزویی که برخی داخلی‌ها و تندروهای آمریکایی به دنبال آن هستند».
این دیپلمات سابق در ادامه، واکنش اروپایی‌ها نسبت به استعفای ظریف را اینگونه بیان کرد: «اروپایی‌ها تا پیش از استعفا نیز نگرانی‌های خودشان را نسبت به آمریکا داشتند و آن نیز از این جهت است که آمریکا با نادیده گرفتن ایران و قانون‌شکنی برابر توافق هسته‌ای و به طریق مشابه مبادرت به زیر پا گذاشتن دیگر معاهدات بین‌المللی کند و در روابط خارجی خود رویه حرکت خلاف جهت اصول بین‌الملل را در پیش گرفته تا بتواند از این طریق به اروپا بیش از پیش فشار وارد کند. اروپا در پی این بود تا بتواند برجام را اجرایی کنند، اما بدون شعار و تهدید از جانب ایران».
مجلسی گفت: « به نظر من اکنون با وجود این استعفا به مرحله‌ای رسیده ایم که می‌توان گفت به «راه حل نهایی» مورد علاقه افراطیون داخلی ایران قدم به قدم نزدیک می‌شویم آن جنگ و یکسره کردن برجام است.
او در پایان گفت: «بدون شک در چنین شرایطی، مهارت‌های دیپلماتیک و تصمیمات عقلای سیاستگذاری کشور را می‌طلبد که بتوانند از عهده کار برآیند و از نزدیک شدن به راه حل مورد علاقه افراطیون جلوگیری کنند».
متن استعفای اینستاگرامی وزیر امور خارجه
محمدجواد ظریف نوشت: «با عرض تبریک به مناسبت میلاد خجسته حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، روز مادر و روز زن، از بزرگواری مردم عزیز و دلاور ایران و مسئولین محترم در ۶۷ ماه گذشته بسیار سپاسگزارم. از ناتوانی برای ادامه خدمت و تمام کاستی‌ها و کوتاهی‌ها در دوران خدمت صمیمانه پوزش می‌خواهم. شاد و سربلند باشید».
واکنش آمریکا به استعفای ظریف
تسنیم ـ «مایک پامپئو» وزیر امور خارجه آمریکا در صفحه شخصی خود در توئیتر به استعفای «محمد جواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران واکنش نشان داد.
پامپئو در این پیام گفت: «از استعفای ظریف مطلع شده اما سیاست آمریکا در قبال ایران تغییر نخواهد کرد و رفتار ایران باید به رفتار یک کشور عادی تغییر یابد».
همچنین یک سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز اعلام کرد: «واشنگتن از نزدیک اخبار مربوط به استعفای ظریف را دنبال خواهد کرد».
واکنش نتانیاهو به استعفای ظریف
«بنیامین نتانیاهو»، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی با انتشار پیامی در واکنش به خبر استعفای «محمد جواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران ابراز خرسندی کرد.
نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در حساب رسمی خود در توئیتر نوشت: «ظریف رفت. از دستش راحت شدیم. مادامی که من اینجا هستم، رژیم ایران به سلاح هسته‌ای نخواهد رسید».
خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی از تهران نوشت: «محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران اواخر وقت روز دوشنبه دراقدامی غیر منتظره و بدون هشدار قبلی با انتشار پیامی بر روی صفحه اینستاگرام از سمت خود استعفا داد. وی عامل اصلی در به ثمر رسیدن توافق هسته‌ای در سال 2015 بود».
شبکه تلویزیونی «سی ان ان» با انتشار تصویری از ظریف، خبر استعفای وی را منعکس کرد.
شبکه تلویزیونی «بی بی سی» با قطع برنامه های عادی خود به بازتاب این خبر پرداخت.
شبکه تلویزیونی «راشاتودی» خبر استعفای ظریف را در گزارشی منعکس کرد.
بازتاب استعفای ظریف در شبکه ژاپنی «ان اچ کی»
خبرگزاری «فرانس پرس» با اشاره به این استعفا، اعلام کرد: «ظریف دوشنبه شب در صفحه اینستاگرام استعفای خود را از این سمت اعلام کرد».
روزنامه گاردین در این باره نوشت: «استعفای ظریف ضربه‌ای سنگین به توافقنامه هسته‌ای است».
وال استریت ژورنال» نوشت: «وزیر خارجه ایران در یک پست اینستاگرامی استعفای خود را اعلام کرد».
فارن پالسی»، هم استعفای ظریف را بازتاب داد.
روزنامه «نیویورک تایمز» استعفای ظریف را منعکس کرد.
روزنامه صهیونیستی «جروزالم پست» و «هاآرتص» هم از استعفای ظریف نوشتند.
رویترز: «ظریف استعفا داد. وی نقشی مهم در توافق هسته ای داشت اما با خروج آمریکا از این توافق از سوی مخالفان مورد حمله قرار گرفت».
ان بی سی: «ظریف استعفا داد اما هنوز مشخص نیست که آیا استعفای وی پذیرفته شده یا خیر؟».
واشنگتن پست: «ظریف وزیر امور خارجه ایران استعفا داد».
فرانس ۲۴ : «استعفای ظریف درحالی منتشر می‌شود که وی همچنان به خاطر خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام زیر فشار شدید قرار دارد».
آناتولی ترکیه: «در گفت و گو با عباس موسوی معاون سخنگوی وزارت امورخارجه، استعفای ظریف تایید شده است».
اسپوتنیک: «ظریف با انتشار پستی در اینستاگرام اقدام به استعفا کرد».
«شینهوا» خبرگزاری رسمی چین: «ظریف نقش اصلی و مهمی در امضای برجام ایفا کرد».
پایگاه خبری کنگره آمریکا: «استعفای ظریف هنوز نهایی نشده و باید مورد تایید رئیس‌جمهور ایران قرار گیرد».
بازتاب گسترده استعفا در رسانه‌های عربی
شبکه‌های الجزیره قطر در پیامی نوشت: «استعفای ظریف خبری بزرگ و سنگین برای ایران است. به طوری که برای معاونان وزارت امور خارجه نیز غیر منتظره بود».
پایگاه خبری «لبنان ۲۴» نوشت: «در اقدامی ناگهانی، ظریف استعفا کرد. رسانه‌های ایرانی در ارتباط با علل پشت پرده این استعفا به لبنان ۲۴ گفتند: فشارها علیه وی و دولت روحانی از سوی محافظه کاران و رد تصویب الحاق ایران به «اف ای تی اف» از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام از علل عمده این استعفا است».
و همچنین شبکه‌های «الجزیره»، «الحدث»، «العربیه»، «المیادین»، «روسیا الیوم» و «اسکای نیوز» عربی از جمله دیگر شبکه‌های تلویزیونی عربی هستند که به استعفای ظریف پرداختند.
سخنگوی وزارت خارجه: استعفای ظریف مورد پذیرش قرار نگرفته است
بهرام قاسمی سخنگو و رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه پیرامون تفسیرها و گمانه زنی‌های مختلف در خصوص دلایل استعفای دکتر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه گفت: هر گونه تفسیر و تحلیل علل استعفای دکتر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، غیر از آن چه ایشان در صفحه اینستاگرام شخصی خود آورده‌اند نادرست و عاری از هر گونه حقیقت است و همان گونه که دفتر ریاست محترم جمهوری اعلام داشتند این استعفا مورد پذیرش قرار نگرفته است.
به گزارش عصرایران، قاسمی با اشاره به اینکه بهره‌برداری و سواستفاده سیاسی - جناحی توسط برخی از محافل خاص نسبت به اقدام وزیر امور خارجه امری کاملا مذموم و مردود است و افزود: دغدغه و تمام تلاش ایشان از بدو تصدی وزارت امور خارجه ارتقای اقتدار، اعتبار و صلابت سیاست خارجی کشور بوده و تقلیل اندیشه و ایده والای تقویت و پاسداری از سیاست خارجی به رفتارهای عاطفی، احساسی و شخصی جلوه دادن مسائل ملی و کلان امری غیرمنصفانه، ناعادلانه و خلاف آرمان‌های مقدس انقلاب و اخلاق اسلامی و منافع و مصالح عالیه کشور است.
سخنگوی وزارت امور خارجه ضمن تکذیب خبر برخی از رسانه‌های خبری مبنی بر قصد استعفای جمعی از مدیران و سفرای جمهوری اسلامی ایران، تاکید کرد: همانگونه که آقای دکتر ظریف اشاره کرده‌اند وزارت امور خارجه و کلیه مدیران و سفرای جمهوری اسلامی ایران با کمال صلابت و جدیت تمام به انجام وظایف خطیر خود در جهت پیشبرد سیاست خارجی کشور و مصالح، منافع و امنیت ملی ایران ادامه خواهند داد.
قاسمی در پایان اظهار داشت: آقای دکتر محمد جواد ظریف به عنوان وزیر امور خارجه با تمام توان و با بهره گیری از دانش، مهارت و تجارب گراسنگ و طولانی خود در حوزه مسائل دیپلماسی و امور بین‌المللی تاکنون سعی وافر و بدون وقفه‌ای در مسیر ارتقای جایگاه و منزلت سیاست خارجی در عرصه روابط دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی به عمل آورده‌اند و بی‌شک مردم فهیم و آگاه ایران قدران تلاش و کوشش‌های موثر ایشان هستند و بر آن ارج می‌گذارند و بدان واقفند.
ظریف بماند
ایران نوشت: عده‌ای معتقد بودند کناره‌گیری اینستاگرامی او به حضور و دیدارهای بشار اسد در ایران باز می‌گردد؛ دیدارهایی که ظریف به عنوان وزیر امور خارجه در آن حضور نداشت. برخی نیز این استعفا را با برجام و FATF مرتبط می‌دانستند. بازار گمانه‌زنی داغ بود تا اینکه سایت «انتخاب» خبر داد که ظریف در جواب به سؤال پیامکی این رسانه از دلایل استعفا نوشته است: «بعد از عکس‌های ملاقاتهای امروز، دیگر جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد.»
اشاره ظریف به دیدار روز گذشته حسن روحانی با بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه بوده است. دیداری که ظاهراً بدون هماهنگی و اطلاع وزیر امور خارجه در تهران انجام شده است. در تصاویر منتشر شده از این دیدار سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس در کنار رؤسای جمهوری ایران و سوریه حضور داشت. اما بعد از انتشار خبر استعفای وزیر امور خارجه ایران، شماری از دیپلمات‌ها و مدیران وزارت خارجه نیز اعلام کردند در صورت موافقت با استعفای ظریف، آنها نیز استعفا خواهند داد. تصمیمی که وزیر خارجه در واکنش به آن ضمن توصیه به پرهیز از چنین اقداماتی گفت: «برای بنده خدمت در کنار شما افتخار بود و امیدوارم استعفای بنده تلنگری برای بازگشت وزارت امور خارجه به جایگاه قانونی‌اش در روابط خارجی باشد.»
ظریف همچنین روز گذشته در گفت‌وگویی کوتاه به رمزگشایی از دلیل استعفای خود پرداخت و در پاسخی مکتوب به پرسش خبرگزاری آریا درباره چرایی این استعفا نوشت: «استعفای من صرفاً به منظور دفاع از شأن و جایگاه وزارت امور خارجه در روابط خارجی بوده است که آن را در کنار سایر توانمندی‌ها برای امنیت ملی ایران حیاتی می‌دانم. من ناراحتی و دلخوری شخصی ندارم و نیازی به دلجویی ندارم. به عنوان وزیر خارجه وظیفه داشتم به خاطر منافع ملی و اقتدار کشور در برابر رعایت نشدن جایگاه وزارت خارجه واکنش نشان دهم. بقیه گمانه‌زنی‌ها صرفاً زاییده تخیلات افراد است.»
دلجویی روحانی
ساعاتی پس از انتشار خبر استعفای ظریف حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران در جمع مدیران بانکی کشور سخنانی را مطرح کرد که به نظر می‌رسید در واکنش به استعفا و با هدف دلجویی از وزیر خارجه مستعفی‌اش بوده است. روحانی با بیان اینکه وزارتخانه‌های امور خارجه، نفت و بانک مرکزی، خط مقدم ما در مبارزه و مقابله با امریکا هستند، گفت: «من از آقایان ظریف، زنگنه و همتی به عنوان کسانی که در این خط مقدم مبارزه ایستاده و تحت فشارند، قدردانی می‌کنم.»
رئیس جمهوری همچنین به سفر روز گذشته بشار اسد به تهران اشاره کرد و گفت: «اینکه روز گذشته رئیس جمهوری سوریه از دمشق به سمت تهران پرواز می‌کند، خدمت مقام معظم رهبری می‌رسد و دیداری هم با من انجام می‌دهد و اعلام می‌کند که برای تشکر از ملت، دولت و رهبر انقلاب و همچنین قدردانی از وزارت خارجه به ایران سفر کرده است، نشان می‌دهد که وقتی همه ما در کنار هم باشیم، موفق می‌شویم.»
این سخنان روحانی در دلجویی تلویحی از وزیر امور خارجه کابینه‌اش در همراهی با طیف گسترده‌ای از نخبگان و مردم بود که نسبت به رد درخواست استعفای ظریف از سوی روحانی ابراز امیدواری کردند. با این وجود از آنجا که شماری از جریان‌های مخالف دولت از همان ساعات اولیه این گونه القا کردند که استعفای ظریف مورد پذیرش روحانی قرار گرفته است، محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهوری بلافاصله در واکنش به آن در توئیتر خود نوشت: «اخبار منتشر شده مبنی بر پذیرش استعفای دکتر ظریف از سوی رئیس جمهوری قویاً تکذیب می‌شود.» او همچنین در پیام توئیتری دیگر به دفاع از ظریف برخاست و نوشت: «سخنان امروز رئیس جمهوری در تجلیل از وزیر امور خارجه‌اش، گواهی روشن بر رضایت کامل نماینده ملت ایران از مواضع و عملکرد هوشمندانه و مؤثر دکتر ظریف، پاسخ محکمی به برخی تحلیل‌های نادرست و مغرضانه است. از نظر دکتر روحانی، جمهوری اسلامی ایران تنها یک سیاست خارجی و یک وزیر امور خارجه دارد.»
روز گذشته همچنین برخی رسانه‌ها از تماس معاون اول رئیس جمهوری با وزیر امور خارجه در جهت متقاعد کردن ظریف برای ماندن در مسئولیت خبر دادند.
در عین حال مرتضی سرمدی، قائم مقام وزیر امور خارجه در نشست شورای مرکزی فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی با بیان توضیحاتی درخصوص استعفای وزیر امور خارجه، برخی شائبه‌ها درخصوص این استعفا را رد و تأکید کرد که استعفای ظریف با هماهنگی رئیس جمهوری نبوده است.
روز گذشته همچنین متن مجعولی تحت عنوان استعفانامه وزیر امور خارجه خطاب به رئیس جمهوری در برخی رسانه‌ها منتشر شد که سخنگوی وزارت امور خارجه بلافاصله آن را تکذیب کرد. بهرام قاسمی هرگونه تفسیر و تحلیل علل استعفای ظریف غیر از آنچه خود او در صفحه اینستاگرامش نوشت را نادرست و عاری از هرگونه حقیقت دانست و گفت: همان گونه که دفتر ریاست محترم جمهوری اعلام داشتند، این استعفا مورد پذیرش قرار نگرفته است.
نگرانی‌ها از استعفا؛ روحانی قبول نکند
روز گذشته بسیاری از سیاستمداران و بویژه نمایندگان مجلس به تحلیل دلایل منتج به استعفای وزیر امور خارجه پرداختند و در عین حال نسبت به تأثیر نامطلوب پایان حضور ظریف در رأس دستگاه دیپلماسی کشور ابراز نگرانی کردند.
علی مطهری، نایب‌رئیس مجلس در حاشیه جلسه دیروز مجلس با بیان این که «رئیس جمهور نباید با استعفای ظریف موافقت کند»، تأکید کرد: «جایگزینی در حد ظریف برای وزارت خارجه وجود ندارد.» مطهری با بیان اینکه «طبق قانون اساسی وزارت خارجه متولی سیاست خارجی کشور است ولی استقلال کافی ندارد» در پاسخ به اینکه آیا برای رفع این نقیصه مجلس می‌تواند کمک کند یا خیر، افزود: «مجلس می‌تواند کمک کند اما باید بیشتر شخص رئیس جمهور از ابتدا اقتدار بیشتری می‌داشت و اجازه برخی دخالت‌ها در سیاست خارجی را نمی‌داد. با وجودی که الان مقداری دیر شده ولی به هرحال رئیس جمهوری مجری قانون اساسی است و باید از حقوق وزارت خارجه دفاع کند.»
محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران هم گفت: ظریف که طی سه دهه گذشته یکی از موفق‌ترین دیپلمات‌های نظام محسوب می‌شود، مورد اعتماد ویژه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی قرار داشته و رهبر معظم انقلاب نیز بارها طی سال‌های اخیر از ایشان تقدیر کرده‌اند. امیدواریم با حمایت ویژه رئیس جمهور و سایر مسئولان از دکتر ظریف، ایشان قدرتمندتر از گذشته به خدمت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ادامه دهند.
الیاس حضرتی نماینده تهران نیز ناهماهنگی‌ها در حوزه سیاست خارجی و دخالت نهادهای مختلف در این حوزه را علت نارضایتی ظریف دانست و گفت: «این خیلی بد است که وزیر امور خارجه یک کشور در جریان یک اقدام ویژه در حوزه سیاست خارجی نباشد. آقای بشار اسد به تهران آمده است اما وزیر امور خارجه خبر ندارد! این خیلی بد است. » او از حسن روحانی خواست با استعفای ظریف به جد مخالفت کند و موانع کار او را از بین ببرد.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز ظریف را بهترین گزینه برای اداره سیاست خارجی کشور در حال حاضر دانست و افزود: «امیدوارم مدیریت آینده وزارت امور خارجه با ظریف و نه بدون ظریف باشد، ولی هرگونه که شود این نباید باعث نوسانات در کشور گردد.»
منتقدان، شادمان از استعفای ظریف
برخلاف طیف گسترده نخبگان سیاسی کشور که از اثرات سوء استعفای ظریف ابراز نگرانی کردند، مخالفان و منتقدان او فضای خبری این استعفا را فرصت مناسبی برای تکرار هجمه‌هایشان علیه او یافتند.
از جمله روح‌الله حسینیان با ابراز خوشحالی از استعفای ظریف، گفت: «این استعفا باید پیش از اینها رخ می‌داد، زیرا سیاست خارجه دولت ضرر‌های زیادی به ایران زد. تردید نکنید که امریکایی‌ها بیش از همه از این استعفا ناراحتند، زیرا ظریف تنها کسی بود که توانست آرزوی دیرینه امریکا یعنی مذاکره با ایران را محقق کند، اما برخلاف امریکا ما از استعفای ظریف خوشحالیم.» حمید رسایی، نماینده پیشین مجلس که در انتخابات مجلس دهم نتوانست در میان ۳۰ منتخب تهران باشد هم با اظهار خوشحالی از استعفای ظریف در صفحه اینستاگرام خود به اتهام‌زنی علیه وزیر امور خارجه پرداخت و نوشت: «کسی که از دوره دبیرستان تا سال‌های پایانی دولت دهم در امریکا زندگی کرده، بعد از تحمیل توافقنامه‌های ننگین از جمله توافق برجام و در حالی که از تحمیل FATF، CFT و پالرمو ناامید شده است، همزمان با سفر محور مقاومت (بشار اسد) به ایران از سمت خود استعفا داد.» موضعگیری‌هایی که سبب شد بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی از همراستا بودن‌شان با خرسندی دشمنان خارجی از این استعفا ابراز تأسف کنند.
واکنش چهرهها
چهرهها، مسئولان و فعالان رسانه‌ای در شبکه‌های اجتماعی و نیز در گفت وگو با خبرگزاری‌ها به طور گسترده به خبر استعفای وزیر امور خارجه واکنش نشان دادند و خواستار بازپس‌گیری استعفای ظریف شدند.
حسام‌الدین آشنا مشاور رئیس جمهوری: «امان از ناهماهنگی‌ها!» « بی‌بی‌سی فارسی برنامه فوق العاده پخش می کند. خون آشامان، ایران ستیزان، براندازان خارجی و داخلی جشن مرگ دیپلماسی را گرفته اند.عزت ایران در گرو تکریم وزیر خارجه قدرتمند است. حکمت اقتضا می کند منافع ملی در اولویت قرارگیرد.مصلحت نه در استعفا که در استقامت و احیای دیپلماسی است.»
معصومه ابتکار معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری: «لحظه لحظه این ماه‌ها و این هفته‌ها و این روزها دکتر ظریف از طرف افراطیون داخلی و خارجی مورد بی‌رحمانه‌ترین حملات، تهمت‌ها و تخریب‌ها بود و دوستان همیشه گفتند طاقت بیار رفیق، برای عزت و سربلندی ایران، طاقت بیار...»
محمدجواد آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات: «ننشین برادر، پاشو بایست جواد جان! مردم نگرانند.»
پرویز اسماعیلی معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس جمهوری: «مژگان عزیز، نفس نفس‌زنان گفت: آقای ظریف! می‌خواستم بگم کار شما برای من و سایر بیمارها مثل رساندن اکسیژن بود. (بعد برجام/اول مرداد ۹۴) کپسول اکسیژن او افتاد. گریستی و آن را به دستش دادی. مژگان امروز پیش خداست. ولی ایران و ایرانیان هستند و به تو خیلی احتیاج دارند آقای ظریف!»
مرتضی مرادیان سفیر ایران در دانمارک: «فقط ببینند در خارج از کشور چه کسانی از استعفای ظریف خوشحال هستند. ظریف کسی است که بالاترین مقامات امریکا، اسرائیل و سعودی به صورت مستقیم به او حمله کرده‌اند. او مانعی بزرگ برای آنها بود. کاش قدر سرمایه‌های خود را می‌دانستیم. قضاوت تاریخ در مورد فضای سیاسی این روزهای کشور خواندنی خواهد بود.»
محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید مجلس: از رئیس جمهور هم می‌خواهیم مانند گذشته قرص و محکم از دکتر ظریف حمایت کنند و مانع این شوند که سرمایه ارزنده‌ای مانند آقای ظریف از دولت خارج شود.
علیرضا رحیمی، عضو هیأت رئیسه مجلس: مخالفان ذوق مرگ نشوند. آقای روحانی شهامت داشته باشد و ظرف 24 ساعت این استعفا را با کمال قاطعیت رد کند.
امیر محبیان، تحلیلگر سیاسی اصولگرا: روحانی با بی توجهی به پای خود شلیک کرد.
ناهید تاج‌الدین، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس: نخبه‌کشی؛ رسم تأسف‌باری در تاریخ سیاسی ماست که باید به خاطر منافع ملی آن را متوقف کنیم. آقای ظریف! دیپلماسی شما، دیپلماسی عمومی بود و نگرانی مردم از استعفایتان به وضوح گویای همین امر است. به خاطر مردم و دیپلماسی عمومی در تصمیم‌تان تجدید نظر کنید.
آذر منصوری، فعال سیاسی اصلاح‌طلب: برای منافع ملی یک جاهایی باید با صدای بلند ایستاد و بدون لکنت از مردم و کشور دفاع کرد، یک جاهایی باید با اقتدارو صبر مذاکره کرد حتی اگر 22 ماه طول بکشد. یک جاهایی هم باید استعفا داد.
عزت‌الله ضرغامی، رئیس پیشین صدا و سیما: ظریف رکورددار تعریف و تمجید و تحسین از سوی رهبر انقلاب است. یک ناهماهنگی قابل درک نباید او را به اینجا بکشاند. ظریف باید برگردد و نگذارد شیرینی این دیدار تاریخی در کام‌ها تلخ شود.
رضا نصری، حقوقدان برجسته بین‌الملل: اگر دشمنان ایران میلیاردها دلار سرمایه برای ترویج ایران‌هراسی داشتند، اگر هزاران لابیست در پایتخت‌های غرب برای فرستادن ایران به شورای امنیت داشتند و... مردم ایران جواد ظریف را داشتند و کفایت می‌کرد. از ظریف دلجویی کنید!
استعفای ظریف؛ نگرانی دوستان و خرسندی دشمنان
«از دستش راحت شدیم» خلاصه واکنش نخست وزیر اسرائیل به خبر استعفای ظریف که نشان می‌داد سیاست‌های وزارت امور خارجه تحت مدیریت او تا چه حد برای منافع کشورهای متخاصم ایران در عرصه بین‌المللی دردسرساز بوده است.
از نیمه شب سه‌شنبه که محمدجواد ظریف با گذاشتن پستی در اینستاگرام استعفای خود را اعلام کرد، این خبر همانقدر که با ابراز نگرانی دوستداران منافع ایران همراه بود واکنش‌های متفاوت مقامات اسرائیل و امریکا را به همراه داشت. چنین بود که در نقطه مقابل ولید جنبلاط، رئیس حزب سوسیال ترقی‌خواه لبنان که در واکنش به این اتفاق ظریف را «قربانی تندروی‌ها» در داخل ایران دانست و نوشت: «دیپلماسی ایران نماد برجسته خود یعنی محمدجواد ظریف که مهندس توافق هسته ای ایران با غرب بود را از دست داد»؛ بنیامین نتانیاهو توئیت کرد که: «ظریف رفت؛ از دستش راحت شدیم. مادامی که من اینجا هستم، رژیم ایران به سلاح هسته‌ای نخواهد رسید.»
مقام‌های امریکایی هم بدون اظهار نظر صریح اعلام کردند که اخبار پیرامون استعفای ظریف را به دقت پیگیری می‌کنند. مایک پمپئو، رئیس دستگاه دیپلماسی امریکا در صفحه توئیتر خود با تأکید براینکه سیاست واشنگتن در قبال ایران تغییر نیافته است، نوشت که از استعفای ظریف مطلع شده و خواهد دید که این استعفا پذیرفته می‌شود یا خیر.
در عین حال «تارو کونو» وزیر خارجه ژاپن در یک کنفرانس خبری هفتگی در توکیو در پاسخ به سؤالی پیرامون استعفای همتای ایرانی اش، ظریف را فردی بسیار میانه‌رو توصیف کرد و با اشاره به نقش کلیدی او در حصول به برجام گفت: «زمان زیادی از آخرین دیدارمان نمی‌گذرد و هنوز استعفای او توسط رئیس‌جمهوری (ایران) تأیید نشده است. این را می‌دانم که طبق قوانین ایران، دکتر ظریف هنوز وزیر خارجه است. من از او می‌خواهم (وزیر خارجه) بماند. آنچه که شنیدم آن است که بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه از ایران دیدن کرد و با (حسن) روحانی رئیس‌جمهوری ملاقات داشت (اما) دکتر ظریف در این نشست حضور نداشت، به طور کلی من درباره اوضاع جاری قدری نگرانم.» استعفای وزیر امور خارجه ایران در رسانه‌های بین المللی نیز بازتاب گسترده ای‌داشت. بسیاری از خبرگزاری‌های معتبر و شبکه‌های تلویزیونی با قطع برنامه‌های عادی این خبرعادی را با عناوینی همچون «کناره‌گیری معمار برجام» منتشر کردند.
وال استریت ژورنال در تحلیل خود از تأثیر تغییر احتمالی وزیر امور خارجه ایران بر سرنوشت برجام، نوشت: «ظریف بود که پس از سال‌ها قطع ارتباط ایران با امریکا، به عنوان اولین وزیر خارجه ایران با کری وزیر خارجه امریکا قدم زد و نتیجه روزها مذاکرات نفسگیر او به توافقی منجر شد که هنوز کارایی خود را دارد و با اینکه امریکا از آن خارج شده، اما ایران، به ماندن در آن ادامه داده است. اما آیا رفتن ظریف به معنای تغییر استراتژی و خروج ایران از برجام است؟»
بهارستان: رئیس جمهوری با استعفای ظریف مخالفت کند
مجلس دیروز در بی خبری از پشت پرده‌های استعفای وزیر خارجه تنها خواستار ماندن ظریف در این سمت شد؛ درخواستی که هم موافقان دولت آن را اعلام کردند و هم مخالفانش. البته هر کدام با لحنی متفاوت. گروه اول بعد از پیام تشکر از زحمات ظریف این درخواست را مطرح کرده و گروه دوم بعد از انتقاداتی مفصل و طولانی از سیاست خارجی دولت و کارنامه ظریف. این همه در حالی است که کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و همین طور فراکسیون امید هم دیروز برای بررسی این استعفا تشکیل جلسه دادند.
با وجود این ، فضای دیروز مجلس تا آخرین ساعات باز هم می‌شد این را برداشت کرد که همچنان نمایندگان خبر و روایت موثقی از چند و چون اتفاقات رخ داده درخصوص استعفای ظریف ندارند. هرچند در این میان چهره‌های اصلی مخالف او روایت‌هایی را نیز مطرح کردند اما صحت آنها جای تردید و شک جدی داشت.
اولین واکنش دیروز نمایندگان به استعفای وزیر خارجه نامه‌ای بود که در اولین ساعات جلسه سه‌شنبه تهیه شده و به امضای 135 نماینده رسید. در این بیانیه که محمدجواد ظریف با عنوان «متعهدترین، محبوب‌ترین و کارآمدترین وزیر دولت‌های یازدهم و دوازدهم» یاد شده خبر استعفای او «بهت آور و شگفت انگیز» و «زمینه خوشحالی و خرسندی دشمنان قسم خورده انقلاب و نظام جمهوری اسلامی» توصیف شده است.
این 135 نماینده ضمن تشکر از تلاش‌های ظریف از رئیس جمهوری خواسته‌اند تا با استعفای او مخالفت کند. ساعاتی پس از تهیه این نامه هم فراکسیون ولایی به عنوان مجموعه نمایندگان منتقد و مخالف دولت در بیانیه‌ای دیگر خواستار ماندن ظریف شد.
با وجود این ،این فراکسیون برخلاف نامه 135 نماینده در بیانیه خود ضمن انتقاد شدید از سیاست خارجی دولت و کارنامه محمد جواد ظریف، استعفای وزیر خارجه را فرار او از پاسخگویی توصیف کرده و از این منظر خواهان ماندن وی در این سمت شده است. چنانچه حاجی بابایی، رئیس این فراکسیون هم در گفت‌وگو با فارس، استعفای ظریف را محصول اختلافات داخلی دولت دانسته و هشدار داده است که «در شرایطی که جنگ اقتصادی داریم، نباید فرمانده سنگر را خالی کند.» دیروز فراکسیون امید هم با حضور سرمدی، قائم مقام و حسین پناهی آذر، معاون پارلمانی برای بررسی این استعفا تشکیل جلسه داد. فاطمه سعیدی، سخنگوی این فراکسیون به ایسنا گفته است که «خروجی این جلسه حمایت فراکسیون امید از وزیر امور خارجه و درخواست برای بازگشت ایشان به رأس وزارت خارجه است. ما به طور جدی این پیغام را به رئیس جمهوری نیز منتقل کردیم که خواستار ادامه فعالیت دکتر ظریف هستیم.»
او هر چند از ارائه توضیحات مقامات وزارت خارجه در رابطه با این استعفا خبر داده اما جزئیات بیشتری از این موضوع ارائه نکرد.
استعفای زمخت!
جوان آنلاین: بهت از ناگهانی بودن استعفا و آشفتگی از بی‌خبری درباره دلیل آن افکار عمومی را به یک سرگردانی تحلیلی رساند. هزار و یک شایعه و حرف و حدیث در نیمه شبی که شب شادی محور مقاومت در منطقه به دلیل دیدار پیروزمندانه رهبر انقلاب با رئیس جمهور سوریه بود، همه چیز را تلخ کرد. یک شایعه می‌گفت: ظریف به دلیل بی اطلاعی از سفر بشار اسد به تهران استعفا داده است. دیگری می‌گفت: موضوع سر لوایح FATF است و استعفا به دلیل عدم تصویب آن است. یکی دیگر پای برجام را وسط می‌کشید و دیگری می‌گفت: ظریف با سفر بشار اسد به ایران مخالف بوده است! شبی را که باید به جشنی پس از هشت سال جنگ با تکفیری‌ها می‌گذراندیم و از بهت رسانه‌های غربی پس از دیدن تصاویر بشار اسد در آغوش حضرت رهبر لذت می‌بردیم، سرگرم گمانه زنی‌های غیرواقعی در مورد قهر ظریف شدیم، آن هم با اخبار قطره چکانی از اینستاگرام ظریف و پیامک زدن‌هایش به فلان خبرنگار و پیام‌هایش در گروه تلگرامی وزارت خارجه! چرا؟ تنها به دلیل اختلافات عمیق شده دولتمردان با یکدیگر که حتی در سطح یک دیدار بین‌المللی هم نمود می‌یابد و دفتر رئیس جمهور به راحتی وزیر خارجه را از یک دیدار مهم خارجی حذف می‌کند!
استعفای رسمی یا قهر اینستاگرامی؟
محمدجواد ظریف استعفای غیرمنتظره‌اش را با یک عکس نوشته در صفحه شخصی اینستاگرامش و خطاب به مردم ایران منتشر کرد. استعفایی که مطابق سلسله مراتب اداری باید خطاب به مقام بالاتر یعنی رئیس جمهور نوشته می‌شد، اما در جملاتی کوتاه و در یک پست اینستاگرامی خبر رفتنش را به اطلاع مردم ایران رساند. او حتی از رئیس جمهور درخواست استعفا نکرد که گفته شود درخواستش قبول شد یا نه، بلکه صرفاً خبر رفتنش را به ملت ایران داد که این رفتار در وهله اول نشان از غیرواقعی بودن این استعفا و بیشتر ابراز یک دلخوری است، زیرا او در موقعیت مهمی مثل خروج امریکا از برجام، استعفا نداد! و البته طبیعی بود که این مدل رفتار به دلخوری او از دولت و رئیس جمهور تعبیر شود. از همین رو شاید تعبیر قهر برای رفتار او مناسب‌تر باشد.
پیش از این شایعاتی در مورد استعفای محمدجواد ظریف وجود داشت و روز گذشته هم حشمت‌الله فلاحت پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگویی اعلام کرد که «ظریف در گذشته چندین بار استعفا داده بود و اینکه این بار آقای ظریف استعفایش را عمومی کرد، نشان‌دهنده آن است که می‌خواهد رئیس‌جمهور با استعفایش موافقت کند.» حال این سؤال مطرح می‌شود که آیا ظریف برای خروج از دولت در پی بهانه بود و حالا این بهانه فراهم شد؟ پیش از این یکی از وزرای مشهور دولت، یعنی قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت به دلیل اختلاف با نوبخت استعفا داد و یکی از معاونان نوبخت جایگزین او شد. عباس آخوندی، وزیر راه و مسکن و شهرسازی هم به دلیل اختلاف نظر با روحانی استعفا داد؛ اختلاف نظر‌هایی که البته آخوندی بعد از پنج سال یادش افتاد! حالا نوبت به ظریف رسیده است؟ اما بهانه ظریف برای این استعفا چه بود؟
اختلافات داخلی و رفتارهای غیرحرفه‌ای دولتمردان
یک پیامک شبانه ظریف به پاسخ خبرنگار یک سایت خبری نشان می‌داد ظریف دلخور است که چرا حضور بشار اسد در تهران و دیدار با روحانی به اطلاع او نرسیده است: «بعد از عکس‌های ملاقاتهای امروز، دیگر جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد.»
در دیدار بشار اسد با رهبری هیچ‌کس از دولت، حتی حسن روحانی حضور ندارد و تصاویر دیدارهای قبلی رهبری با سران کشورها نشان می‌دهد که به کرات دیدار‌ها بدون حضور ظریف و روحانی بوده است. اما در دیدار دو رئیس جمهور عجیب است که ظریف حضور ندارد، در حالی که محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور حاضر است. جالب آنکه از قضا همین رئیس دفتر رئیس جمهور باید در مورد دیدار بشار اسد و حسن روحانی به ظریف اطلاع‌رسانی می‌کرد.
قهر ظریف در شب مهمی که تصاویر اسد در تهران در صدر رسانه‌های جهان بود، رفتاری غیرحرفه‌ای بود. اما دلیل قهر او رفتار غیرحرفه‌ای‌تر دفتر رئیس جمهور بود که وزیر خارجه را از حضور بشار اسد در نهاد ریاست جمهوری مطلع نکرده بودند. این هر دو نشان داد نه ظریف در قامت «قهرمان دیپلماسی» است که نمی‌داند در شبی که ایران قدرت منطقه‌ای‌اش را با حضور بشار در تهران به رخ جهان می‌کشد، وقت منحرف کردن جهت خبری رسانه‌ها به استعفای خودش نیست و نه نهاد ریاست جمهوری این قهرمانی را در مورد ظریف به رغم کلام ظاهری باور دارد که او را به دیدار مهم رؤسای جمهور ایران و سوریه دعوت نمی‌کند.
برخی سخن از ناهماهنگی می‌گویند، از جمله حسام‌الدین آشنا در توئیتی کوتاه نوشت: «امان از ناهماهنگی‌ها!» و یک منبع آگاه در وزارت خارجه هم گفت که «آنچه در برخی ملاقاتهای دیروز موجب رنجش وزیر خارجه شد، ناشی از نوعی ناهماهنگی‌های اجرایی است...»، اما اختلافات داخلی دولت خصوصاً حول واعظی و نوبخت گویا از هماهنگی و ناهماهنگی فراتر رفته است. شنیده می‌شود که واعظی در دولت اول روحانی هم علاقه‌مند بود تا به عنوان وزیرخارجه معرفی شود که نشد و وزارت ارتباطات به او رسید. در دولت دوم هم واعظی این علاقه را داشت و شاید با کناره‌گیری ظریف بتواند به این آرزو برسد. حشمت‌الله فلاحت پیشه می‌گوید: «البته اختلافات وزیر امور خارجه با برخی از دولتی‌ها مسبوق به سابقه است و پیش از این نیز برخی اتفاقات رخ داده بود.»
تشت اختلاف دولتی‌ها از بام افتاد!
حالا پس از این اتفاقات روحانی می‌تواند در سخنرانی نشست سالانه بانک مرکزی از ظریف تمجید کند و از تشکر بشار اسد از وزارت خارجه بگوید و از اینکه بشار اسد گفته دیدارش دیپلماتیک نبوده و صرفاً برای قدردانی آمده و واعظی هم توئیت بزند که از نظر رئیس جمهور یک سیاست خارجه و یک وزیر خارجه داریم و جهانگیری هم زنگ بزند به ظریف که همه با هم از ظریف دلجویی کنند و از دلش دربیاورند، و ظریف هم تأکید کند که دلخوری شخصی ندارد که نیاز به دلجویی باشد و به خاطر رعایت شأن وزارت خارجه استعفا داده و ...، اما واقعیت آن است که جای خالی ظریف در دیدار روحانی و اسد و بعد استعفای ظریف نمود اختلافات درون دولت است.
اختلافاتی که می‌رود تا کل عملکرد دولت و حتی یک دیدار مهم بین‌المللی در ایران را تحت‌الشعاع قرار دهد و در سطح جهانی برای ایران هزینه ایجاد کند. نتانیاهو چرا باید جسارت کند و توئیت خوشحالی از رفتن ظریف بزند؟ چون اختلافات داخلی به او این اجازه را می‌دهد. دعوای ظریف و همکارانش در دولت یک دعوای داخلی است. می‌خواهند با قهر و حذف حلش کنند؟ خودشان می‌دانند. اما حق نداشتند برای یک گلایه داخلی، شب شادی محور مقاومت منطقه را اینگونه خراب کنند.
آقای ظریف! وقت استعفا نبود دلخوری‌ها را در کابینه حل کنید
کیهان نوشت:تنها چند ساعت پس از اعلام خبر سفر رئیس‌جمهور سوریه به تهران و دیدار با مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهور، در آخرین دقایق روز دوشنبه خبری غیرمنتظره منتشر شد؛ ظریف استعفا کرد! انتشار این خبر عجیب و غیرمتعارف آن هم در اینستاگرام(!) و در شرایط حساس فعلی، احتمال واقعی نبودن خبر را به ذهن متبادر می‌کرد.
محمد جواد ظریف نوشته بود:«از بزرگواری مردم عزیز و دلاور ایران و مسئولین محترم در ۶۷ماه گذشته بسیار سپاسگزارم. از ناتوانی برای ادامه خدمت و تمام کاستی‌ها و کوتاهی‌ها در دوران خدمت صمیمانه پوزش می‌خواهم. شاد و سربلند باشید.» اما با گذر زمان مشخص شد متاسفانه خبر صحت دارد.
ساعتی پس از انتشار خبر استعفای ظریف، محمود واعظی رئیس‌دفتر و سرپرست نهاد ریاست جمهوری خبرهای منتشر شده مبنی بر پذیرش استعفای وزیر خارجه توسط روحانی را تکذیب کرد. پس از آن تعداد زیادی از خبرگزاری‌های رسمی کشور به نقل از یک منبع آگاه در وزارت خارجه، استعفای ظریف را تایید کردند! چند خطی غیررسمی که به سرعت و در آن وقت شب به بمب خبری تبدیل شده بود، هیچ مرجع و روزنه‌ای برای صحت سنجی یا علت سنجی نداشت و در چنین شرایطی، بازار انواع و اقسام خبرها و شایعات و تحلیل‌های ضد و نقیض حسابی داغ بود.
عدم حضور ظریف در دیدار روحانی- اسد
یکی از سایتهای حامی دولت با انتشار خبری مدعی شد ظریف در پرسش و پاسخی پیامکی، دلیل استعفایش را اینگونه توضیح داده است: «بعد از عکس‌های ملاقاتهای امروز دیگر جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد.»اشاره این جمله منتسب به ظریف، به دیدار رئیس‌جمهور با بشار اسد است که بدون حضور وزیرخارجه کشورمان برگزار شد.
برخی نمایندگان اصلاح‌طلب مجلس در کنار رسانه‌های زنجیره‌ای در اقدامی تأمل برانگیز اینگونه القاء کردند که فشارهای دولت پنهان موجب شد تا ظریف این تصمیم را بگیرد. این ادعای مضحک در حالی است که به عقیده کارشناسان، علت اصلی تصمیم ظریف مبنی بر استعفا، اختلافات داخلی اعضای ارشد دولت است.
گفتنی است اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور- 6 اسفند-(ساعاتی قبل از اعلام استعفای ظریف در فضای مجازی) در مراسم تجليل از برگزيدگان بيست و هفتمين جشنواره دانشجوي نمونه گفته بود:«امروز زمان عافیت طلبی، مسئولیت‌گریزی و گِله‌گذاری نیست».
یکی از فعالین رسانه‌ای در واکنش به خبر استعفای ظریف و فضاسازی رسانه‌های زنجیره‌ای درباره این خبر نوشت:«ربط دادن استعفای ظریف به سیاست‌های رهبری و نظام در حمایت از مقاومت، متوهمانه به نظر می‌رسد. منشاء استعفا، دعوای داخلی در دولت است».
احمد علیرضا بیگی نماینده مردم تبریز در مجلس گفت: ظریف بیش از دو ماه است که استعفای خود را تقدیم می‌کند و استعفای اخیر آخرین استعفای وی بوده است.
اختلافات اعضای دولت
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه رئیس‌کمیسیون امنیت ملی مجلس در حاشیه نشست علنی روز سه‌شنبه پارلمان در جمع خبرنگاران درباره دلایل استعفای ظریف، گفت: از گلایه‌های ایشان اطلاع داشتیم و مشخصاً برخی از اختلافات در داخل دولت بود.
به گزارش فارس، فلاحت پیشه در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا گلایه‌های ظریف مربوط به ناهماهنگی‌ها ارتباطی با سفر بشار اسد به ایران دارد، در این باره گفت: اگر ناهماهنگی وجود داشته است در درون دولت بوده است. طبق پروتکل باید آقای ظریف در دیدار بشار اسد با رئیس‌جمهور حضور پیدا می‌کرد که به هر دلیل موضوع بین آقای ظریف و دولت است. موضوع فراتر از این حرف‌ها است و نباید موضوع ناهماهنگی را به سیاست ایران در سوریه ربط داد، سیاست ایران در سوریه، مسئولیت و هماهنگی‌ها مشخص است. خود آقای ظریف هم بارها اعلام کرده است که با قاسم سلیمانی و دیگران ارتباط تنگاتنگی دارد.
رئیس‌کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با بیان اینکه ظریف با استعفا قهرمان نمی‌شود، گفت: انتظار می‌رود ظریف بماند و سیاست‌خارجی کشور را پیش ببرد.
حمیدرضا حاجی بابایی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز گفت: متأسفانه طی سال‌های اخیر و زمانی که شرایط سخت‌تر شده و باید وزرا به صورت جهادی کار کنند این افراد یکی یکی استعفا می‌دهند و می‌روند. وزیر بهداشت، وزیر راه و وزیر امور خارجه استعفا می‌دهند.
حاجی بابایی افزود: اگر واقعا در داخل کشور اختلافاتی وجود دارد آقای رئیس‌جمهور باید مدیریت کند. نباید اختلافات درونی دولت منجر به استعفا شود.
وی در ادامه گفت: زمانی که ما در شرایط جنگ اقتصادی قرار داریم و وزیر امور خارجه که فرمانده جبهه دیپلماسی ماست و باید ارتباطات ایران را در سطح بین‌المللی افزایش دهد تا بتواند به اقتدار جمهوری اسلامی کمک کند، استعفا می‌دهد. استعفا تحت هر شرایط کاری پسندیده نیست و نشان از ضعف است.
محمدابراهیم رضایی عضو هیئت‌رئیسه کمیسیون امنیت ملی مجلس، استعفای ظریف را اقدامی‌اشتباه دانست و در عین حال گفت که وزیر خارجه با روحانی اختلاف دارد.
گفتنی است در تصاویر منتشر شده از دیدار رهبر معظم انقلاب با بشار اسد، تصویری از مقامات دولتی همانند رئیس‌جمهور و یا معاون اول رئیس‌جمهور دیده نمی‌شود. مسئله‌ای که نشان می‌دهد که دولتی‌ها بیشتر خود را برای دیداری رسمی و جداگانه روسای جمهور دو کشور آماده کرده بودند.
به گزارش جهان، آنچه بیشتر سؤال برانگیز است، عدم حضور ظریف در دیدار روحانی و بشار اسد است. مسئله‌ای که بیش از همه از عدم هماهنگی در درون دولت خبر می‌دهد. اینکه چگونه این غفلت صورت گرفته و یا دفتر رئیس‌جمهور دقت نکرده و یا عدم حضور ظریف را چندان غیرطبیعی ندیده است، مسایلی است که دولتی‌ها خودشان باید جواب بدهند. البته اگر حتی ادعا شود که ظریف از حضور بشار اسد در تهران خبری نداشته باز هم به کوتاهی مقامات دولت برمی‌گردد.
ظریف باید بماند
فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس در بیانیه‌ای به خبر استعفای ظریف واکنش نشان دادند.
در بخشی از این بیانیه آمده است: متأسفانه دولت آقای روحانی در اثر خوش بینی یا به هر دلیل دیگری شش سال وقت کشور را صرف مذاکرات بیهوده با آمریکا و اروپا کرد و در این مدت نه تنها دستاوردی از این مذاکرات برای ملت ایران حاصل نشد بلکه چون همه امور کشور را به مذاکرات و رابطه با اروپا و آمریکا موکول کرده بودند زمینه رکود بی‌سابقه تاریخی و اختلال در اقتصاد و معیشت کشور را فراهم ساخت.
در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: متأسفانه دستگاه دیپلماسی کشور نه تنها حداقل وقت و انرژی را صرف حفظ روابط راهبردی ایران با همسایگان و چین، هند و روسیه نکرد بلکه به صورت سؤال برانگیزی با بی‌محلی به آنها حتی مدت طولانی از اعزام سفیر به برخی این کشورها اجتناب می‌کرد؛ این دو‌اشتباه فاحش جناب آقای روحانی و ظریف موجب شد دولت آقای روحانی مشمول جمله مشهور «از اینجا مانده و از آنجا رانده» شود.
در این بیانیه تصریح شد: اکنون برای آقای روحانی و به ویژه ظریف دو راه وجود دارد؛ یک راه عزت و مردانگی و خدمت به مردم است و آن عبرت آموزی از گذشته و اصلاح‌اشتباهات و تغییر رویکرد و شهامت اعلام آن به مردم است و راه دیگر این است که برای فرار از پاسخگویی با بهانه‌گیری‌های سیاست بازانه فقط خود را از این وضعیتی که ساخته‌اند فراری دهند و مردم و کشور را در تنگناهایی که به وجود آورده‌اند رها کنند. فراکسیون ولایی با اطلاع از اختلافاتی که مدتی است بین آقای روحانی و آقای ظریف ایجاد شده است معتقد است در شرایطی که امروز به وجود آمده است، فرار کردن از میدان پاسخگویی چه به بهانه اختلاف با رئیس‌جمهور باشد و چه به بهانه فشار مخالفان باشد از منظر مردم عزت ایجاد نمی‌کند بلکه آن مسیری که موجب ماندگاری ظریف و عاقبت بخیری ایشان می‌شود عبرت گرفتن از گذشته و اصلاح‌اشتباهات و استفاده از تجربیات خود برای روزآمد کردن دستگاه دیپلماسی کشور است و در شرایط سختی فرار کردن از میدان پاسخگویی و تنها گذاشتن روحانی، مردانگی سیاسی تلقی نمی‌شود؛ ظریف باید بماند.
گفتنی است، ۱۳۵ نماینده مجلس در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور، خواستار مخالفت جدی وی با استعفای وزیر امور خارجه شدند. لازم به ذکر است که تعدادی از مدعیان اصلاحات از استعفای ظریف استقبال کرده و آن را اقدامی «به موقع»! و «تحسین برانگیز»! نامیده و مدعی بودند که ظریف باید با این اقدام، امتیازگیری کند!
از شما بعید بود!
دوشنبه عصر، انتشار خبر سفر بشاراسد رئیس‌جمهور سوریه به ایران و دیدار با رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهور، بازتاب بسیار وسیعی در رسانه‌های جهان و افکار عمومی داشت. به محض انتشار این خبر، رسانه‌های مطرح جهان و منطقه به آن پرداختند و تحلیل‌های مختلفی در این زمینه ارائه کردند. هنوز زمان انتشار این خبر به دو ساعت نرسیده بود که خبر استعفای ظریف، این اتفاق بسیار مهم را تحت‌الشعاع قرار داده و به حاشیه برد!این انتظار از آقای ظریف وجود داشت که در جایگاه وزیر امور خارجه و با سابقه سی و چند سال در حوزه دیپلماسی، زمان شناسی انجام تصمیم استعفا را مدنظر قرار می‌داد. وی باید به دلیل اهمیت ویژه این سفر و با هدف جلوگیری از حاشیه‌سازی برای این سفر بسیار مهم، حداقل می‌توانست در زمانی دیگر تصمیم خود را رسانه‌ای کند و یا بهتر آنکه با حوصله و دور از تصمیم‌های احساسی و دفعی، در مورد چنین موضوع مهمی دست به اقدام بزند، هر چند اخبار غیرسمی حکایت از آن داشت که ظریف معتقد است این تصمیم را در جهت حفظ جایگاه دستگاه دیپلماسی گرفته است که البته در جای خود قابل نقد و بررسی است. علاوه‌بر این، مسئولیت‌پذیری اقتضا می‌کند که در دورانی که خسارات زیادی به واسطه برجام و رویکرد دستگاه دیپلماسی به ریاست ظریف بر کشور و مردم تحمیل شده، ماند و پاسخگوی وضع موجود بود.دیروز سایت دانا با انتشار خبری نوشت به متن استعفای ظریف دست یافته که از این قرار است.
« با توجه به اقدام امروز در پخش عکس‌های ملاقات ریاست جمهوری سوریه با حضرتعالی و با توجه به درخواست‌های مکرر قبلی برای معاف شدن از این مسئولیت رسما از همین ساعت استعفای خود را تقدیم می‌دارم.
جناب آقای رئیس‌جمهور
اگر جنابعالی که در هر زمان که اراده می‌فرمائید بدون توجه به ملاقاتهای داخلی و خارجی و متن سخنرانی‌های عمومی بنده (حقیر فدوی) را احضار می‌کنید، ذره‌ای برای اعتبار وزیرامور خارجه جمهوری اسلامی ایران در صحنه بین‌المللی ارزش قائل بودید، می‌توانستید پس از ورود آقای بشار اسد (به فرض عدم اطلاع قبلی شما) به دفترتان دستور می‌دادید که بنده را بدون اعلام دلیل، احضار کنند و سپس از ملاقات عکس و فیلم تهیه می‌کردید.فاصله دفتر من تا کاخ ریاست جمهوری 5دقیقه است جناب رئیس‌جمهور.» البته مقامات دولت این متن را بصورت قطعی تایید نکرده‌اند و آن را متنی تقطیع شده دانسته‌اند. بهرحال مجموعه اخباری که منتشر شده نشان می‌دهد دلخوری و اختلافات گذشته ظریف و آقای روحانی مربوط به هفته‌ها و بلکه ماه‌ها پیش بوده و ماجرای روز دوشنبه تنها یکی از عواملی است که ظریف را به این تصمیم رسانده است. تصمیمی که از یک دیپلمات با سابقه مانند آقای ظریف بعید بود و انتظار می‌رفت و می‌رود اینگونه اختلافات که شاید درصد قابل توجهی از آن عادی نیز باشد، در فضای کابینه و محملی دور از فرصت‌طلبی دشمنان حل و فصل شود. دولت روحانی وعده‌های بسیاری به مردم داده است و وزارت خارجه را به عنوان کلید گشایش این وعده‌ها معرفی کرد. بسیاری از مسائل امروز کشور محصول عملکرد وزارت امور خارجه است و به‌طور منطقی انتظار می‌رود آقای ظریف به عنوان معمار روند فعلی سیاست خارجی و برجام، بر سر کار مانده و مسئولیت سیاست خود را پذیرا باشد و به مشکلات خودساخته، خود رسیدگی کند. نباید با مسئولیت‌گریزی، برای برخی شارلاتان‌ها فرصت ایجاد کرد که ناکارآمدی و خرابکاری‌های خود را لاپوشانی کرده و از تاثیر منفی استعفای وزیر خارجه بر بازار مرثیه‌سرایی کنند.
فریاد استعفا با ارتعاش ظریف
همدلی: وزیر امور خارجه بالاخره تاب نیاورد و پس ازچندبار شایعه در خصوص استعفا، سرانجام آن را عملی و از صدارت بر وزارت خارجه کناره گیری کرد.
شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها و خبرگزاری‌های داخلی و خارجی در حالی از زمان اعلام اینستاگرامی وزیر خارجه با امواج زیاد اخبار این استعفا را منتشر می‌کردند که خوشحال‌ترین گروه‌ها، براندازان و تندروها و دلواپسان داخلی هستند که نتوانستند این شادمانی را پنهان کنند.
وقتی داده‌ها در مورد چنین خبر مهمی بسیار کم باشد، گمانه‌زنی‌ها و حدس‌ها جای آن را می‌گیرد و یکی از این گمانه‌زنی‌ها این بود که عدم حضور ظریف در دیدار «بشار اسد» با رهبر انقلاب و حضور چهره‌هایی دیگر، موجبات دلخوری ظریف را فراهم آورده تا او در اقدامی احساسی، استعفایش را بنویسد. این گمانه البته بسیار دور از منطق است. هرچند که ظریف بارها از مداخله نهادهای موازی در برنامه‌های وزارت خارجه گلایه کرده بود اما موضوع استعفایش نمی‌تواند احساسی و به دلیل عدم حضور در دیدار و نشست بشار اسد با رهبری باشد.
گمانه بعدی می‌تواند این باشد که نظام قصد دارد در یک تغییر موضع بنیادین در سیاست خارجه، روش برخورد با جهان غرب را تغییر دهد چون احتمالا دیپلماسی را دیگر راه چاره ندیده و به همین دلیل نیازی به چهره‌ای تمام دیپلمات مانند ظریف وجود نداشته است.
از سوی دیگر نشست ورشو و نشست امنیتی مونیخ که به فواصل اندک برگزار شد می‌تواند حاوی پیام‌هایی از اروپا و آمریکا به جمهوری اسلامی ایران باشد، چرا که آخرین نفس برجام یعنی «اینستکس» نیز عملا کارایی نداشته و اعلام شده که جمهوری اسلامی راهی جز پذیرفتن شروط آمریکا که برخی از این شروط نیز مورد تایید اروپا است، ندارد.
این موارد می‌تواند ظریف را به این نتیجه رسانده باشد که در کنار توهین‌ها، تحقیرها و اتهام‌های دلواپسان داخلی، در حوزه دیپلماسی نیز دیگر کاری برای انجام دادن ندارد و چون دست‌های خود را با وجود اعتراض‌ها و فریادهای قبلی همچنان بسته دید، ترجیح داد کناره گیری کند.
آنچه مسلم است استعفای ظریف که علاوه‌بر تشخص دولتی، تشخصی جهانی نیز دارد و بسیاری از دستاوردهای حوزه سیاست خارجی نتیجه همین تشخص و اعتبار شخصی او بوده، تاثیراتی بنیادین در سیاست خارجی و به تبع آن در سیاست داخلی خواهد داشت.
پرواز موشک‌ها در زمان تصویب برجام، دخالت یونیفورم پوشان و غیر یونیفورم پوشان بی اطلاع در حوزه پیچیده و فوق تخصصی سیاست خارجی و رشته کردن هر آنچه وزیر خارجه پنبه کرده بود برای استعفای «آقای دیپلمات» کافی است.
هر چند انتقادهای بسیاری نیز به ظریف و عملکرد او وارد است اما بی انصافی است که دستاوردهای او را در این حوزه به هیچ انگاریم و او را با انواع اتهام‌ها و توهین‌ها بنوازیم.
ظریف رفت اما سخنان او در اتحادیه اروپا هرگز از یادها محو نمی‌شود آنجا که با غرور و کمی عصبانیت از روی صندلی‌اش بلند شد و گفت که برای یک موشک به خاطر مقابله با صدام حسین، التماس شما (اروپاییان) را می‌کردیم! و این التماس را چند بار با صدای بلند تکرار کرد. در فیلم تنگه ابوقریب سکانسی در لحظه کوبیدن مواضع رزمندگان وجود داشت که به شدت خاطرات آن روزهای ایثار را زنده کرد جایی که فرمانده به بچه‌های رزمنده می‌گفت: «توی کانال‌ها مهمات جا نمونه» و رزمندگان در حالی که باید مراقب جان شیرین بودند، تک گلوله‌های شلیک نشده کلاشینکف‌ها را جمع می‌کردند. وقتی گلوله برای خودش غنیمت بود و ظریف عین حقیقت آن روزهای جبهه‌ها را به درستی نقل کرد. آنانی که این روزها موج توهین و اتهام را به او سرازیر می‌کنند، سن‌شان به شلیک یک گلوله قد می‌دهد؟
همدلی در همین خصوص نظر دو کارشناس در حوزه داخلی و بین‌المللی را درباره پیامدهای استعفای ظریف در این دو حوزه بررسی کرده است. نخست نظرات «عبدالله ناصری» مدیرعامل پیشین خبرگزاری ایرنا، کنشگر سیاسی اصلاح‌طلب و استاد تاریخ دانشگاه الزهرا و سپس نظر «فریدون مجلسی» دیپلمات با سابقه و کارشناس مسائل بین‌الملل را از نظر می‌گذرانید.
به گمانم رهبری هم مایلند که ظریف همچنان وزیر خارجه باشد
در خصوص استعفای آقای ظریف، دو دسته خیلی خوشحال شدند و نتوانستند آن را مخفی کنند، یکی براندازان و دیگری تندروهای داخلی. درعین حال نبودن آقای ظریف یک تغییر گفتار و کردار در سیاست خارجی خواهد داشت و حتما پیامدهای داخلی در بر دارد، تحلیل شما در این باره چیست؟
همانطور که گفتید دلواپسان و براندازان، هم‌سو هستند و این نشان می‌دهد حضور آقای ظریف در راس وزارت خارجه به رغم ناهماهنگی‌هایی که در حوزه تصمیم‌گیری روابط بین‌الملل و سیاست خارجی وجود دارد، اتفاق بزرگی است. آقای ظریف جدای از اینکه وزیر خارجه کشور تاثیرگذاری مانند ایران که جایگاه مهمی در جهان دارد است از سوی دیگر شخصا کردیت و اعتباری دارد که به نقش بین‌المللی‌اش افزوده می‌شود و زمینه‌های مختلف فعالیت ایشان را تسهیل می‌کند. اگر چه ناهماهنگی‌ها باعث شده بخشی از زحمات ایشان از بین برود. امثال آقایان ظریف، زنگنه و اردکانیان از دسته وزرایی هستند که در کابینه تعدادشان اندک است اما در حوزه تخصصی خود فارغ از مقام رسمی دولتی اشخاصی با اعتبار جهانی‌اند که می‌توانند نقش‌های بهتری ایفا کنند. نظام جمهوری اسلامی، کانون‌های قدرت و شخص رئیس جمهور حتما باید مشکلات و دغدغه های ظریف را برطرف کنند تا ایشان به کار خود ادامه دهد.
آیا پیش بینی شما این است که ایشان باز می‌گردد؟
به گمانم بله، چون آقای ظریف به عنوان وزیر خارجه در جامعه جهانی پذیرفته شده و از طرفی باید باور کنیم که برخی از موضع‌گیری‌هایش در خارج و در داخل کشور، به رغم میل باطنی بوده و با توجه به شناختی که از آقای ظریف دارم ایشان ملاحظاتی داشته است. شرایط کنونی فرصتی بود که ایشان یک ارزیابی از خودش داشته باشد و زمانی است که رئیس‌جمهور با کانون های دیگر تصمیم گیری در مورد مشکلات دستگاه دیپلماسی و نا هماهنگی های آن فکری بکنند.
ناصری افزود: آقای ظریف بدون تفکر استعفا نداده و در جامعه هم همه می‌دانند که مشکلاتی داشته که باید بخشی از مشکلات ایشان در ناهماهنگی‌های موجود حل شود یا اگر چنین نشد حتما باید پای استعفایش بایستد. از طرفی باید دید با وجود حل نشدن مشکلات، آقای ظریف کسی هست که پای این استعفا بایستد؟ به باور من نه فقط رئیس جمهور بلکه رهبری هم تمایلی به نبودن آقای ظریف در دستگاه دیپلماسی ندارند و ترجیح می دهند آقای ظریف همچنان در راس وزارت خارجه باقی بمانند.
اگر استعفا قطعی شود باعث فشار بیشتر نیروهای تندرو در داخل و فشار بیشتر به دولت به خصوص در بحث لوایح چه تاثیری خواهد داشت؟
اینجا نقش آقای روحانی مهم می‌شود که در وزارت خارجه «پسا‌ظریف» قرار است چگونه عمل کنند؟ چون آقای روحانی در زمینه سیاست خارجی و روابط بین‌الملل هم کار کرده، مدعی است و به حق هم مدعی است پس در حال حاضر باید ارزیابی کند که اگر ظریف رفتنی شود، همه چیز دست رئیس جمهور است که چه کسی را به جای ایشان معرفی کند تا کسی بتواند گفتمان بین المللی دولت روحانی را ادامه بدهد.
کارشکنی و موازی‌کاری ظریف را خسته کرد
«فریدون مجلسی» کارشناس روابط بین‌الملل و دیپلمات سابق در گفت‌وگو با «همدلی» و در واکنش به خبر استعفای محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران، گفت: «به نظر من ظریف را کار خسته نکرد، بلکه خسته کارشکنی‌های کسانی بود که موازی کاری می‌کردند».
او افزود: «به هر حال ظریف نماینده دولت تدبیر و امید در وزارت امورخارجه و امید 24 میلیون ملتی است که خواهان صلح و مخالف جنگ و تنش هستند. استعفای ظریف نه تنها در ایران و منطقه بلکه به صورت گسترده‌ای و به سرعت در رسانه‌های جهانی بازتاب پیدا کرد».
مجلسی در ادامه با اشاره به پروژه‌ها و کارهای عقب افتاده وزارت امور خارجه گفت: «وزارت امور خارجه چند پروژه مهم در دستور کار داشت که با رفتن ظریف همه‌آنها نیمه کاره خواهد ماند. پروژه‌هایی که کلیت قریب به اتفاق آنها روح واحدی دارند و آن چیزی نیست جز حل مشکلات کشور از مسیر مذاکره، مساله برجام و علاوه‌بر اینها شکستن سیاست یک‌جانبه‌گرایی و دشمنی آمریکا در قبال ایران».
این دیپلمات برجسته ادامه داد: «به نظر نمی‌رسد کسانی که امروز خوشحال بودند، بتوانند از طریق مذاکره مشکلات مردم را حل کنند».
فریدون مجلسی در پاسخ به این سوال که، در صورت تایید استعفای ظریف توسط رئیس جمهور، آینده برجام چه خواهد شد، گفت: «معتقدم در این صورت و با توجه به این تفکر که امروز را به خاطر رفتن و استعفای ظریف جشن گرفتند برجامی نیز وجود نخواهد داشت چون تفکری که امروز دست به خوشحالی زد اساسا سیاست خارجی و دیپلماسی نیست، بلکه برنامه‌ای برای بازگشت تخاصم، تنش و در نهایت جنگ است. همان آرزویی که برخی داخلی‌ها و تندروهای آمریکایی به دنبال آن هستند».
این دیپلمات سابق در ادامه، واکنش اروپایی‌ها نسبت به استعفای ظریف را اینگونه بیان کرد: «اروپایی‌ها تا پیش از استعفا نیز نگرانی‌های خودشان را نسبت به آمریکا داشتند و آن نیز از این جهت است که آمریکا با نادیده گرفتن ایران و قانون‌شکنی برابر توافق هسته‌ای و به طریق مشابه مبادرت به زیر پا گذاشتن دیگر معاهدات بین‌المللی کند و در روابط خارجی خود رویه حرکت خلاف جهت اصول بین‌الملل را در پیش گرفته تا بتواند از این طریق به اروپا بیش از پیش فشار وارد کند. اروپا در پی این بود تا بتواند برجام را اجرایی کنند، اما بدون شعار و تهدید از جانب ایران».
مجلسی گفت: « به نظر من اکنون با وجود این استعفا به مرحله‌ای رسیده ایم که می‌توان گفت به «راه حل نهایی» مورد علاقه افراطیون داخلی ایران قدم به قدم نزدیک می‌شویم آن جنگ و یکسره کردن برجام است.
او در پایان گفت: «بدون شک در چنین شرایطی، مهارت‌های دیپلماتیک و تصمیمات عقلای سیاستگذاری کشور را می‌طلبد که بتوانند از عهده کار برآیند و از نزدیک شدن به راه حل مورد علاقه افراطیون جلوگیری کنند».
متن استعفای اینستاگرامی وزیر امور خارجه
محمدجواد ظریف نوشت: «با عرض تبریک به مناسبت میلاد خجسته حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، روز مادر و روز زن، از بزرگواری مردم عزیز و دلاور ایران و مسئولین محترم در ۶۷ ماه گذشته بسیار سپاسگزارم. از ناتوانی برای ادامه خدمت و تمام کاستی‌ها و کوتاهی‌ها در دوران خدمت صمیمانه پوزش می‌خواهم. شاد و سربلند باشید».
واکنش آمریکا به استعفای ظریف
تسنیم ـ «مایک پامپئو» وزیر امور خارجه آمریکا در صفحه شخصی خود در توئیتر به استعفای «محمد جواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران واکنش نشان داد.
پامپئو در این پیام گفت: «از استعفای ظریف مطلع شده اما سیاست آمریکا در قبال ایران تغییر نخواهد کرد و رفتار ایران باید به رفتار یک کشور عادی تغییر یابد».
همچنین یک سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز اعلام کرد: «واشنگتن از نزدیک اخبار مربوط به استعفای ظریف را دنبال خواهد کرد».
واکنش نتانیاهو به استعفای ظریف
«بنیامین نتانیاهو»، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی با انتشار پیامی در واکنش به خبر استعفای «محمد جواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران ابراز خرسندی کرد.
نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در حساب رسمی خود در توئیتر نوشت: «ظریف رفت. از دستش راحت شدیم. مادامی که من اینجا هستم، رژیم ایران به سلاح هسته‌ای نخواهد رسید».
خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی از تهران نوشت: «محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران اواخر وقت روز دوشنبه دراقدامی غیر منتظره و بدون هشدار قبلی با انتشار پیامی بر روی صفحه اینستاگرام از سمت خود استعفا داد. وی عامل اصلی در به ثمر رسیدن توافق هسته‌ای در سال 2015 بود».
شبکه تلویزیونی «سی ان ان» با انتشار تصویری از ظریف، خبر استعفای وی را منعکس کرد.
شبکه تلویزیونی «بی بی سی» با قطع برنامه های عادی خود به بازتاب این خبر پرداخت.
شبکه تلویزیونی «راشاتودی» خبر استعفای ظریف را در گزارشی منعکس کرد.
بازتاب استعفای ظریف در شبکه ژاپنی «ان اچ کی»
خبرگزاری «فرانس پرس» با اشاره به این استعفا، اعلام کرد: «ظریف دوشنبه شب در صفحه اینستاگرام استعفای خود را از این سمت اعلام کرد».
روزنامه گاردین در این باره نوشت: «استعفای ظریف ضربه‌ای سنگین به توافقنامه هسته‌ای است».
وال استریت ژورنال» نوشت: «وزیر خارجه ایران در یک پست اینستاگرامی استعفای خود را اعلام کرد».
فارن پالسی»، هم استعفای ظریف را بازتاب داد.
روزنامه «نیویورک تایمز» استعفای ظریف را منعکس کرد.
روزنامه صهیونیستی «جروزالم پست» و «هاآرتص» هم از استعفای ظریف نوشتند.
رویترز: «ظریف استعفا داد. وی نقشی مهم در توافق هسته ای داشت اما با خروج آمریکا از این توافق از سوی مخالفان مورد حمله قرار گرفت».
ان بی سی: «ظریف استعفا داد اما هنوز مشخص نیست که آیا استعفای وی پذیرفته شده یا خیر؟».
واشنگتن پست: «ظریف وزیر امور خارجه ایران استعفا داد».
فرانس ۲۴ : «استعفای ظریف درحالی منتشر می‌شود که وی همچنان به خاطر خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام زیر فشار شدید قرار دارد».
آناتولی ترکیه: «در گفت و گو با عباس موسوی معاون سخنگوی وزارت امورخارجه، استعفای ظریف تایید شده است».
اسپوتنیک: «ظریف با انتشار پستی در اینستاگرام اقدام به استعفا کرد».
«شینهوا» خبرگزاری رسمی چین: «ظریف نقش اصلی و مهمی در امضای برجام ایفا کرد».
پایگاه خبری کنگره آمریکا: «استعفای ظریف هنوز نهایی نشده و باید مورد تایید رئیس‌جمهور ایران قرار گیرد».
بازتاب گسترده استعفا در رسانه‌های عربی
شبکه‌های الجزیره قطر در پیامی نوشت: «استعفای ظریف خبری بزرگ و سنگین برای ایران است. به طوری که برای معاونان وزارت امور خارجه نیز غیر منتظره بود».
پایگاه خبری «لبنان ۲۴» نوشت: «در اقدامی ناگهانی، ظریف استعفا کرد. رسانه‌های ایرانی در ارتباط با علل پشت پرده این استعفا به لبنان ۲۴ گفتند: فشارها علیه وی و دولت روحانی از سوی محافظه کاران و رد تصویب الحاق ایران به «اف ای تی اف» از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام از علل عمده این استعفا است».
و همچنین شبکه‌های «الجزیره»، «الحدث»، «العربیه»، «المیادین»، «روسیا الیوم» و «اسکای نیوز» عربی از جمله دیگر شبکه‌های تلویزیونی عربی هستند که به استعفای ظریف پرداختند.
سخنگوی وزارت خارجه: استعفای ظریف مورد پذیرش قرار نگرفته است
بهرام قاسمی سخنگو و رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه پیرامون تفسیرها و گمانه زنی‌های مختلف در خصوص دلایل استعفای دکتر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه گفت: هر گونه تفسیر و تحلیل علل استعفای دکتر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، غیر از آن چه ایشان در صفحه اینستاگرام شخصی خود آورده‌اند نادرست و عاری از هر گونه حقیقت است و همان گونه که دفتر ریاست محترم جمهوری اعلام داشتند این استعفا مورد پذیرش قرار نگرفته است.
به گزارش عصرایران، قاسمی با اشاره به اینکه بهره‌برداری و سواستفاده سیاسی - جناحی توسط برخی از محافل خاص نسبت به اقدام وزیر امور خارجه امری کاملا مذموم و مردود است و افزود: دغدغه و تمام تلاش ایشان از بدو تصدی وزارت امور خارجه ارتقای اقتدار، اعتبار و صلابت سیاست خارجی کشور بوده و تقلیل اندیشه و ایده والای تقویت و پاسداری از سیاست خارجی به رفتارهای عاطفی، احساسی و شخصی جلوه دادن مسائل ملی و کلان امری غیرمنصفانه، ناعادلانه و خلاف آرمان‌های مقدس انقلاب و اخلاق اسلامی و منافع و مصالح عالیه کشور است.
سخنگوی وزارت امور خارجه ضمن تکذیب خبر برخی از رسانه‌های خبری مبنی بر قصد استعفای جمعی از مدیران و سفرای جمهوری اسلامی ایران، تاکید کرد: همانگونه که آقای دکتر ظریف اشاره کرده‌اند وزارت امور خارجه و کلیه مدیران و سفرای جمهوری اسلامی ایران با کمال صلابت و جدیت تمام به انجام وظایف خطیر خود در جهت پیشبرد سیاست خارجی کشور و مصالح، منافع و امنیت ملی ایران ادامه خواهند داد.
قاسمی در پایان اظهار داشت: آقای دکتر محمد جواد ظریف به عنوان وزیر امور خارجه با تمام توان و با بهره گیری از دانش، مهارت و تجارب گراسنگ و طولانی خود در حوزه مسائل دیپلماسی و امور بین‌المللی تاکنون سعی وافر و بدون وقفه‌ای در مسیر ارتقای جایگاه و منزلت سیاست خارجی در عرصه روابط دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی به عمل آورده‌اند و بی‌شک مردم فهیم و آگاه ایران قدران تلاش و کوشش‌های موثر ایشان هستند و بر آن ارج می‌گذارند و بدان واقفند.
