کانال مالی اروپا با ایران بعد از کش و قوسهای زیاد ثبت شد
ماکت SPV
13 بهمن 1397 ساعت 8:34
پس از مدتها کشوقوس کشورهای اروپایی پنج شنبه شب در اقدامی نمادین برای اجرای سازوکار مالی (SPV) کانال مالی جدیدی به نام «اینستکس» را ثبت و اعلام کردند. در بیانیه مشترک جرمی هانت، ژان ایو لودریان و هایکو ماس، وزرای خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان آمده است که این کانال مالی جدید از مبادلات مشروع اروپا حمایت میکند و در ابتدا بر ضروریترین بخشها برای مردم ایران، همچون صنایع دارویی، تجهیزات پزشکی و محصولات کشاورزی و غذایی متمرکز میشود.
پس از خروج آمريكا از برجام و اعمال دوباره تحريمها عليه ايران و همچنين قطع دسترسي ما به سوييفت مشكلات در خصوص مراودات بانكي با دنيا براي كشورمان صدچندان شد. از همان زمان كه اروپا اعلام كرده بود به برجام پايبند است، از راهاندازي يك سازوكار مالي مشترك با ايران خبر داده بود. با وجود اينكه اين موضوع تا به امروز چندين بار به تعويق افتاد اما در روزهاي گذشته حمید بعیدینژاد، سفیر ایران در انگلیس در توييتي از ثبت کانال مالی آلمان، انگلیس و فرانسه با ایران خبر داد. خبري كه در اين روزها و شرايط نابسامان اقتصادي ميتواند براي مردم كشور ما نقطه اميدي تلقي شود. وي در اين خصوص گفته بود كه مقر این نهاد مالی با نام INSTEX که کوتاه شده عبارت «ابزار تبادلات تجاری» است در پاریس است و هر سه کشور اروپایی سهامدار آن هستند و ريیس آن فردی آلمانی است. در همين راستا يك رسانه آلماني نيز از ثبت رسمی کانال مالی به منظور تبادلات بازرگانی میان اروپا با ایران خبر داد. شبکه خبری آلمانی NDR روز پنجشنبه هفته گذشته اعلام کرد که آلمان، فرانسه و بریتانیا، به صورت رسمی کانالی به منظور تبادل مالی با ایران ایجاد کردهاند. همچنين اعلام شده بود كه پاریس میزبان اين کانال مالی است و یک بانکدار برجسته آلمانی نيز مسئولیت آن را بر عهده دارد. بریتانیا هم ريیس هیات نظارت است و از هر کدام از این کشورها نيز یک نفر از وزارت امور خارجه حضور خواهد داشت. در اين باره اعلام شده بود كه كشورهاي ديگر اروپايي نيز در صورت تمايل ميتوانند به اين كانال مالي اضافه شوند. باید به این نکته توجه داشت که اینستکس نه آن ابزاری بوده که به آن نیاز داشتهایم و نه برای مبادلات اقتصادی ایران کافی است و شاید پیش زمینه و درآمدی بر ایجاد SPV در ادامه مسیر باشد.
جزييات كانال مالي
اتحاديه اروپا كه اين كانال مالي را به منزله پیامی برای تهران و واشنگتن تلقی میکند، معتقد است با وجود اينكه این ابزار به بانکها این امکان را میدهد که با وجود تحریمهای آمریکا با ایران همکاری داشته باشند اما به طور قطع اين كار آسان نخواهد بود. این کانال مالی در مرحله نخست اقلام غذایی و دارویی و ابزار پزشکی را در بر میگیرد و درادامه ميتوان فعاليت آن را به اقلام و كالاهاي ديگر توسعه داد.
شبكه ان دي آر آلمان در زمينه اين كانال مالي اعلام كرد: منابع مطلع گفتهاند که این سازوکار قرار است به آن دسته از بازرگانان و تجاری که روابط اقتصادی قانونی و مشروعی با ایران دارند، اجازه دهد بدون نقض تحریمهای آمریکا این روابط را پیگیری کنند. همچنین سازوکار ویژه مالی با ایران قرار است نقل و انتقالات مالی در آن بخشهایی را که هدف تحریمهای آمریکا نیست، ممکن سازد، شامل اقلام غذایی ، دارویی و تجهیزات پزشکی.
ساماندهي تبادلات ريالي
در خصوص اين سازوكار مالي جديد، عباس عراقچی گفته است: این یک سازوکار ویژه مالی است که اروپاییها چندین ماه به دنبال ایجاد آن بودند و هدف سازوکار این است تا مجموعه دریافتها و پرداختهای ایران با اروپا، صادرات و واردات ما و همه اینها وارد این سازوکار مالی شود و از طریق این سازوکار تبادلات دو طرف صورت گیرد. همچنین قرار است سازوکار مشابهی هم به این منظور در ایران تشکیل شود تا بتوانند تبادلات ریالی را برای طرفهای ایرانی ساماندهی کند. این در حقیقت سیستمی است تا شرکتهایی که مایل باشند با ایران کار تجاری انجام دهند، تبادلات مالی خود را از طریق این سازوکار انجام دهند.
این سازوکار وقتی برای ما منفعت کامل را خواهد داشت که برای کشورها یا شرکتهای غیراروپایی نیز در دسترس باشد. ظاهرا گام بعدی این خواهد بود و در این صورت است که مجموعه خریدهای بینالمللی ما میتواند زیر نظر این سازوکار انجام شود. آنطور که ما مطلع هستیم اروپاییها این سازوکار را به شکلی طراحی کردهاند تا شرکتهایی که میخواهند با ایران کارکنند مشمول تحریمهای آمریکا نشوند، البته فشار آمریکا نیز سرجای خودش هست. آمریکاییها تهدید کردهاند که با این سازوکار مقابله خواهند کرد، اینکه طول کشید تا اروپاییها این سازوکار را تعیین کنند برای این بود که بتوانند راهکارهایی پیدا کنند تا این تحریم عملیاتی نباشد.
البته این سازوکار اصولا برای کالاهای تحریمی طراحی شده و اینکه برخی گفتهاند که این سازوکار برای کالاهای غیرتحریمی مانند مواد غذایی و از این قبیل طراحی شده، ممکن است که شروع کار با این کالاها باشد تا مکانیزمی برای پرداختها شکل بگیرد اما این سازوکار برای کالاهای تحریمی خواهد بود. از نظر ما این قدم اول از مجموعه تعهداتی است که اروپاییها در قبال ایران متعهد شدهاند که در بیانیه ماه می ۲۰۱۷ که بین وزرای خارجه ایران و سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه تدوین شد، مجموعهای از تعهدات را پذیرفتند و این قدم اول است که با ایجاد یک کانال بانکی بقیه فعالیتها هم میتواند آماده شود و امیدواریم که این کانال مالی به طور کامل اجرا شود و ناقص نباشد تا همه کالاها را در بر گیرد.
هدف این سازوکار این است که کاری کند تا شرکتهایی که با ایران کار میکنند توسط آمریکا تحریم نشوند. اين كانال در حقیقت سیستمی را ایجاد می کند تا شرکتهایی که مایل باشند با ایران کار تجاری انجام دهند، تبادلات مالی خود را از طریق این سازوکارانجام دهند.
توضيحات وزير راه
وزیر راه و شهرسازی نيز گفت: اروپاییها با طراحی این سازوکار مالی به دنبال مصونیتبخشی به شرکتهای خود در برابر تحریم آمریکاییها هستند اما این ابزار طراحی گسترده و فراگیری ندارد. محمد اسلامي هدف این سازوکار را آسیب نرسیدن به آن دسته از شرکت های اروپایی ميداند که با ایران ارتباط داشته یا قصد همکاری دارند.
عزم اروپا برای حفظ برجام
نایب رییس مجلس شورای اسلامی نيز ایجاد کانال مالی اروپا با ایران را مثبت ارزیابی کرد و گفت: ثبت کانال مالی اروپایی ها با ایران نشاندهنده اراده آنها برای حفظ برجام است. وي در اين باره افزود: اروپاییها با این کار می خواهند در مقابل سیاستهای آمریکا از خودشان استقلال نشان دهند. ما از این طریق میتوانیم با برخی شرکت های اروپایی رابطه تجاری داشته باشیم و این موضوع میتواند کمکی در روابط اقتصادی ما با اروپا باشد.
چالش آمريكايي
پيش از اين خبرگزاري آسوشيتدپرس در خبري نوشته بود كه کاخ سفید به اروپاییها در مورد ثبت و راهاندازی كانال مالي تذکر داده و اعلام کرده بود اگر آنها بکوشند تحریمها علیه ایران را دور بزنند با جریمهها و اقدامات تنبیهی سنگین مواجه خواهند شد. همچنين روزنامه واشنگتن پست سازوکار مالی اروپا با ایران را چالشی جدی برای هژمونی اقتصاد آمریکا ميداند. اين رسانه آمريكايي در اين باره نوشت: در بلندمدت، ایجاد این سازوکار مالی جدید ممکن است قدرت مالی ایالات متحده را تحت تاثیر قرار دهد. ایجاد یک سازوکار مالی مستقل از نفوذ و فشارهای آمریکا در میان مدت و بلندمدت، تهدیدی برای ادامه سلطه اقتصادی آمریکا بر جهان است. تحریمهای جدید ایالات متحده نهتنها بر شرکتهای آمریکایی، بلکه بیشتر بر شرکتهای اروپایی تاثیر گذاشته است، با وجودی که کشورهای اروپایی (فرانسه، بریتانیا و آلمان) همچنان از برجام حمایت میکنند. با اعلام ایجاد سازوکار مالی جدید اروپاییها برای تجارت با ایران، اروپا دست به ایجاد یک نهاد مالی مستقل زده است. این نهاد، پشتیبان ادامه تجارت شرکتهای اروپایی با ایران خواهد بود. نهادی که تاسیس آن میتواند عواقب زیادی برای اقتصاد جهانی و قدرت و «هژمونی» ایالات متحده آمریکا داشته باشد. با تمام اين اوصاف وزارت خارجه آمریکا در بیانیهای به راهاندازی کانال ویژه تجارت اروپا با ایران واکنش نشان داده است. در این بیانیه آمده است: «به دقت گزارشها را درباره کانال ویژه مالی رصد میکنیم تا جزيیات بیشتری درباره ساز و کار آن به دست بیاوریم. همانطور که ريیسجمهور آمریکا روشن کرده، سازمانهایی که وارد فعالیتهای قابل تحریم با ایران شوند خودشان را در معرض پیامدهای جدی از جمله منع دسترسی به نظام مالی آمریکا و کاستن از توان تجارت با ایالات متحده یا شرکتهای آمریکایی قرار میدهند. انتظار نداریم کانالهایی از این دست به هیچ نحو بر کارزار فشار حداکثری ما علیه ایران اثرگذار باشند».
اين طور كه به نظر ميرسد اتحاديه اروپا در فعاليت اين سازوكار مالي مشترك با ايران بسيار مصمم است و تلاش خودر انيز انجام داده كه به هر طريق ممكن بتواند در مسيري قدم بگذارد كه از تمامي تحريمهاي آمريكا در امان باشد. با اين حال با توجه به تهديدهاي آمريكا در خصوص فعاليت اين سازوكار مالي بايد ديد كه اين اقدام تا چه اندازه ميتواند موفق عمل كند؛ اقدامي كه به يقين براي كشور ما يك برد بزرگ را در زمينه اقتصاد بينالملل رقم خواهد زد.
یک «تقریباً هیچ» مالی
جوان آنلاین نوشت: به گزارش خبرگزارش فرانسه، مقر این شرکت در پاریس است و پر فیشر، بانکدار باسابقه آلمانی و رئیس پیشین کامرتس بانک، ریاست این شرکت را برعهده میگیرد. همچنین انگلیس ناظر بر فعالیت آن خواهد بود. در این بیانیه آمده است: «ابزار پشتیبان تجارت مالی در درازمدت قصد دارد به روی فعالان اقتصادی از کشورهای ثالث که مایل به تجارت با ایران هستند گشوده شود و سه کشور اروپایی کماکان نحوه دستیابی به این هدف را بررسی میکنند». روند اجرایی شدن این کانال مالی که در درازمدت محقق خواهد شد، عملاً برای ایران هیچ دستاورد ملموسی نخواهد داشت و این زمان دور و دراز ممکن است تا پایان عمر برجام نیز طول بکشد و به همین خاطر، اجرای مبادلات اقتصادی بین شرکتهای بزرگ اروپایی با ایران در هالهای از ابهام قرار دارد. از سوی دیگر، ایجاد ابزار پشتیبان مبادلات تجاری، اولین گام مهم اتخاذشده از سوی سه کشور اروپایی است و برای اروپاییها گام بزرگی به شمار میرود که در ماههای اخیر گفتهاند که بهرغم تحریمهای امریکا، قصد دارند برجام را بدون واشنگتن حفظ کنند. به گزارش فارس، روی کاغذ، قرار است این ساز و کار که دو شعبه اروپایی و ایرانی دارد، حساب شرکتهای بدهکار و بستانکار در دو طرف را تسویه کند، به این صورت که به عنوان نمونه یک شرکت اروپایی بدهکار به ایران، بدهی خود را به INSTEX پرداخت میکند و INSTEX هم به نمایندگی از ایران این پول را در قالب انتقال وجه یا تخصیص اعتبار، به شرکتهایی منتقل میکند که به ایران کالا صادر کرده و طلبکار هستند.
به گزارش بیبیسی، قرار است تمام ۲۸ عضو اتحادیه اروپا کانال مالی ایجادشده توسط آلمان، بریتانیا و فرانسه را تأیید کنند. این مسیر مالی برای مبادلات بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اروپا ایجاد شده، اما هدف آن است که در بلندمدت کشورهای دیگر نیز بتوانند از آن برای معامله با ایران استفاده کنند. وزیر خارجه انگلیس، ثبت این سازوکار را گامی بزرگ خواند، اما تصریح کرد که «کارهای بیشتری بایستی صورت گیرد». هانت گفت: «سه کشور اروپایی در یک همکاری تنگاتنگ تلاش میکنند تمام ابعاد تکنیکی و حقوقی لازم را برای فعال شدن این مکانیسم مورد توجه قرار دهند. این اقدامات شامل همکاری با ایران برای راهاندازی ساختارهای لازم است». به گزارش بلومبرگ، هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان درباره راهاندازی کانال ویژه مالی اتحادیه اروپا با ایران گفت: «این گامی است که روشن میکند هنگامی که دیگران دیدگاههای متفاوتی دارند ما در اتحادیه اروپا میتوانیم به صورت راسخ و متحد راه خودمان را برویم». یک منبع به خبرگزاری فرانسه گفته است: «عملیاتی شدن ابزار حمایت از مبادلات تجاری مستلزم فعال شدن ساختارهایی در ایران است که به موازات ترتیبات اروپاییها عمل کند، که ممکن است این کار زمانبر باشد». این منبع گفته است: «این قدمی نیست که در درجه اول چندان تجاری باشد، اما حرکت استراتژیکی است». آنچه تحتعنوان سازوکار مالی اروپا برای تجارت غیردلاری با ایران توسط آلمان، فرانسه و انگلیس رونمایی شده همچنان در مرحله نخست قرار دارد و برای گسترش دامنه فعالیت آن کارهای فنی فراوانی باقی مانده است. برجام به عنوان توافقی که ماحصل دیپلماسی جهانی است، برای اروپا جنبه حیثیتی دارد و موضعگیرهای سیاسی اروپاییها در حمایت از برجام درهمین چارچوب قرار دارد. با این وجود کارآمدی سازوکار مالی اروپا فقط به موضعگیری سیاسی محدود نمیشود و باید روند منتفع شدن ایران از مزایای اقتصادی برجام را هم فراهم کند. این درحالی است که مقامات اروپایی بارها گفتهاند که هیچگونه کنترلی بر شرکتهای خود برای مبادله با ایران ندارند.
مشروط کردن به تعهدات ایران
اگرچه مقامات ایرانی گفتهاند که باید سریعتر از مزایای برجام منتفع شوند، اما اجرای سازوکار مالی اروپا به اقدامات آتی ایران مشروط شده است. به گزارش خبرگزاری رویترز، در بیانیه سه کشور اروپایی آمده است: «ایجاد این ابزار اولین گام مهمی است که از سوی سه کشور اروپایی برداشته شده و عملیاتی کردن آن گام به گام انجام خواهد شد. همچنین کار روی جزئیات ملموس و عملیاتی برای مشخص کردن نحوه فعالیت این شرکت و همکاری در راستای ایجاد نهاد مؤثر و شفاف برای عملیاتی کردن آن ادامه دارد». در بخش دیگری از این بیانیه آمده: «فعالیت ابزار حمایت مبادلات تجاری مطابق با بالاترین معیارهای بینالمللی در زمینه پولشویی، مبارزه با تأمین مالی تروریسم و تبعیت از تحریمهای اتحادیه اروپا و سازمان ملل خواهد بود. از این رو سه کشور اروپایی از ایران میخواهند فوراً تمامی لوازم برنامه FATF را اجرایی کند». به نظر میرسد بیانیه سه کشور اروپایی برای دادن امتیازهایی به ایران با گروکشیهایی همراه است. در این بیانیه انجام تعهدات نیمبند برجامی اروپا بعد از سه سال به پذیرش تعهدات FATF مشروط شده است. طبق برجام، اروپا موظف است بدون هیچگونه پیش شرطی تعهدات خود را اجرا کند، اما آنچه از سازوکار جدید مالی اروپا و اظهارات مقامات اروپایی بر میآید اروپا نه تنها علاقهای به اجرای تعهدات خود ندارد بلکه آن را به کانال تأمین غذا برای ایران محدود کرده است که از ایران عقبنشینیهای امنیتی هم میخواهد. این درحالی است که ایران بارها گفته است که درباره مسائل امنیتی خود مذاکره نخواهد کرد.
واکنش ایران
هرچند مقامات وزارت خارجه ایران از کانال مالی اروپا استقبال کردهاند، اما این مسئله را برای بهرهمند شدن از مزایای برجام، ناکافی توصیف کردهاند. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران با استقبال از این اقدام اروپا در توئیت نوشت: «ایران از ساز و کار ویژه مالی اروپا و ایران (INSTEX) -گام بسیار پرتأخیر اول- در اجرای تعهدات می۲۰۱۸ اعضای اروپایی برجام برای حفظ برجام با تضمین بهرهمندی ایرانیان از مزایای این توافق پس از اعمال مجدد تحریم غیرقانونی امریکا استقبال میکند. ما برای تعامل سازنده با اروپا با شرایط برابر و احترام متقابل آماده هستیم». بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه هم در سخنانی تأکید کرد: «ایران برای ادامه تعامل سازنده با اتحادیه اروپایی و کشورهای عضو براساس احترام و تأمین منافع متقابل آمادگی دارد. در عین حال با توجه به اجرای محدود و ناقص و همراه با تأخیر فراوان تعهدات اتحادیه اروپا در بیانیه می۲۰۱۸ اعتقاد دارد که اتحادیه اروپا میبایست این اقدام و سایر تعهدات خود را برای بهرهمندی مردم ایران از منافع اقتصادی برجام تسریع کند». سید عباسعراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران ابراز امیدواری کرد که کانال مالی اروپا بهطور کامل اجرایی شود و ناقص نباشد و همه کالاها را در بر بگیرد. عراقچی گفت: «ساز و کار مالی اروپا وقتی برای ایران منفعت کامل خواهد داشت که برای کشورها یا شرکتهای غیراروپایی نیز در دسترس باشد.»
واکنشهای جهانی
همزمان با راهاندازی کانال ویژه تجارت اتحادیه اروپا با ایران مقامات کشورهای مختلف به این موضوع واکنش نشان دادند. به گزارش شبکه راشاتودی، امریکا که مخالف سرسخت همکاری مبادلاتی اروپا و ایران است، در واکنش به کانال مالی اروپا گفت: «به دقت گزارشها را درباره کانال ویژه مالی رصد میکنیم تا جزئیات بیشتری درباره ساز و کار آن به دست بیاوریم. همانطور که رئیسجمهور روشن کرده، سازمانهایی که وارد فعالیتهای قابلتحریم با ایران شوند خودشان را در معرض پیامدهای جدی از جمله منع دسترسی به نظام مالی امریکا و کاستن از توان تجارت با ایالات متحده یا شرکتهای امریکایی قرار میدهند.» بهرغم مخالفت امریکا سایر کشورها از این اقدام اروپا استقبال کردهاند. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، یک مقام روس در واکنش به راهاندازی کانال ویژه تجارت اتحادیه اروپا با ایران گفت که مسکو فعالانه با کشورهای اروپایی برای اطمینان حاصل کردن از اجرای موفق مکانیزم تجارت با ایران همکاری خواهد کرد. گنگ شوانگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین هم اعلام کردکه پکن بهشدت از تلاش کشورهای اروپایی برای ایجاد سیستم مالی جدید با اروپا موسوم به «اینستکس» و حفظ توافق هستهای تهران حمایت میکند. فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در بیانیهای نوشت: «از ثبت ابزار پشتیبان مبادلات تجاری که یک کانال ویژه تجارتی است که فرانسه، آلمان و انگلیس سهامداران اولیه آن هستند استقبال میکنم. برداشته شدن تحریمها بُعد اساسی برنامه جامع اقدام مشترک در توافق هستهای با ایران است. ابزاری که امروز راه اندازی شد، برای فعالان اقتصادی چارچوب مورد نیاز برای پیشبرد تجارت مشروع با ایران را فراهم میکند». یک دیپلمات اروپایی نیز به خبرگزاری رویترز گفت: «ابزار پشتیبان مبادلات تجاری تغییر محسوسی در اوضاع ایجاد نخواهد کرد، اما یک پیام مهم سیاسی است که به ایران نشان دهیم مصمم به حفظ برجام هستیم. همچنین میخواهیم به ایالات متحده نشان دهیم ما بهرغم تحریمهای فراسرزمینی آنها از منافعمان دفاع میکنیم.»
کد مطلب: 406870