تاریخ انتشار
چهارشنبه ۴ تير ۱۳۹۹ ساعت ۱۲:۰۷
کد مطلب : ۴۲۲۴۵۸
جایگاه شیعیان در ساختار سیاسی لبنان
۰
کبنا ؛شیعیان لبنان به تدریج نقشی بسیار مهم و پررنگ در حیات سیاسی این کشور یافته و توانسته‌اند در ساختار قانونی و سیاسی لبنان جایگاهی غیرقابل‌انکار را نصیب خود کنند. نمایندگان شیعه اکنون در تصمیم‌گیری‌های سرنوشت‌ساز نقش کارآمدی ایفا می‌کنند.
تعداد دقیق پیروان مذاهب مختلف در لبنان، همواره محل مناقشه بوده و از سال ۱۹۳۲ تا به امروز، سرشماری دقیقی در این زمینه صورت نگرفته و دولت لبنان تنها به انتشار مجموع جمعیت این کشور بدون ذکر پیروان هر مذهب اکتفا کرده است. به نوشته روزنامه «النهار» لبنان، موسسه بین‌المللی اطلاعات در پایان سال ۲۰۱۸ میلادی جمعیت لبنان را ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تن ذکر می‌کند. برپایه این سرشماری طی سال‌های گذشته از شمار مسیحیان کاسته شده و بر شمار شیعیان این کشور افزوده شده است؛ به طوری که اکنون ۳۱.۶% درصد از جمعیت لبنان را شیعیان تشکیل می‌دهند. با توجه به این آمار شیعیان بزرگترین گروه مذهبی اسلامی لبنانند و اکثریت مطلقی را در نظام مذهبی این کشور به دست آورده‌اند. عمده جمعیت شیعیان در بیروت، بقاع و جنوب لبنان ساکنند.
مذهب در لبنان، تنها به معنای اعتقادی شخصی با آداب و رسوم عبادی خاص نیست، بلکه عنصری است که ویژگی سیاسی و اجتماعی لبنان را مشخص می‌کند. بر این اساس، مذهب به واسطه نظام طایفه‌ای لبنان در تقسیم قدرت، منافع و پست‌های اجرایی، سیاسی شده، به بنیان سیاست در این کشور تبدیل شده و شیعیان با توجه به وزن جمعیتی خود سهمی را در ساختار قدرت لبنان دارند.
نقش شیعیان در ساختار سیاسی لبنان
شیعیان در نقش بزرگترین گروه مذهبی لبنان، نه تنها قدمتی طولانی در تاریخ این کشور دارند، بلکه در سال‌های اخیر نقش بسیار مهم و پررنگی را در حیات سیاسی این کشور ایفا کرده‌اند.
صفحه عربی تارنمای «میدل ایست اونلاین» در گزارشی با عنوان «جایگاه سیاسی شیعیان در لبنان» به قلم «خلیل حسین» نوشته است: شیعیان توانسته‌اند در ساختار قانونی و سیاسی لبنان جایگاهی مهم را نصیب خود کنند و نمایندگان این گروه در تصمیم‌گیری‌ها سرنوشت سازی نقش کارامدی دارند. پس از توافق طائف نامزدهای جنبش امل توانستند بخشی از کرسی‌های پارلمان را به دست آورند و «نبیه بری» توانست به ریاست مجلس دست یابد. در دوره‌های بعد حزب الله توانست نمایندگانی را راهی مجلس کند و در دولت‌های لبنان نمایندگانی داشته باشد و به این ترتیب جنبش امل و حزب الله توانستند در ساختار سیاسی نظام لبنان مشارکت اساسی داشته باشند. همچین افرادی از شیعیان توانستند در ساختار اداری و نهادهای دولتی وارد شوند. شیعیان لبنان در مقایسه با دیگر طوایف تعصب بیشتری به لبنان دارد و این گروه به دلیل مشارکت و حضور کارامد در حیات سیاسی داخلی و خارجی لبنان تمایل زیادی به پیش برد وحدت ملی دارند و این یک درخواست اساسی نزد شیعیان است که در اوج بحران هم به آن پایبند بوده اند.
بر اساس قانون هر کدام از طوایف تعداد مشخصی از کرسی‌های را در پارلمان لبنان در اختیار دارد. به صورت کلی ۱۲۸ کرسی پارلمان به نسبت مساوی بین مسلمانان و مسیحیان تقسیم شده است. بر اساس قانون، ۶۴ کرسی متعلق به مسلمانان نیز اینگونه تقسیم شده است از این تعداد شیعیان ۲۷ کرسی پارلمان را در اختیار دارند. در کابینه جدید لبنان به ریاست «حسان دیاب» که بهمن ماه گذشته موفق شد رای اعتماد ۶۳ نماینده از ۸۴ نماینده حاضر مجلس ملی این کشور را به دست آورد «غازی وزنی» وزیر دارایی (گرایش به نبیه بری رییس مجلس و رهبر جنبش شیعی امل لبنان)، «حمد حسن» وزیر بهداشت (گرایش به حزب الله لبنان)، «عماد حب الله»، وزیر صنعت (گرایش به حزب الله لبنان)، «عباس مرتضی» وزیر کشاورزی و فرهنگ (گرایش به نبیه بری رییس مجلس و رهبر جنبش شیعی امل لبنان) شیعه هستند.
گروه‌های برجسته شیعه
حزب الله لبنان در جامعه ۱۸ طایفه‌ای لبنان، از درون شیعیان جنوب این کشور که سخت‌ترین و شدیدترین محدودیت‌ها نسبت به آنان اعمال می‌شد، ظاهر شد. حزب الله لبنان یکی از این بازیگران است که پس از گذر موفقیت آمیز از ایستگاه‌های دشوار نظامی توانست تا در این کشور به جایگاه بسیار مناسب سیاسی و اجتماعی دست یابد. حزب‌الله لبنان بزرگترین و تاثیرگذارترین جنبش لبنانی است که نقش بسیار مهمی در ساختار سیاسی این کشور دارد. به دنبال حمله رژیم صهیونیستی به لبنان در سال ۱۹۸۲ ، تعدادی از جوانان لبنانی در کنار یکدیگر قرار گرفتند و با هدف بیرون راندن متجاوزین یک گروه مقاومت تشکیل دادند. جنگ‌های چریکی و فعالیت سیاسی این جوانان سبب شد تا افسانه شکست ناپذیری ارتش صهیونیستی نابود شود و این ارتش اولین طعم تلخ شکست را در سال ۲۰۰۰ بچشد و دست از پا درازتر از جنوب لبنان عقب نشینی کند.
به دنبال این عقب نشینی ارتش صهیونیستی از جنوب لبنان، نقش حزب الله در عرصه تحولات داخلی و خارجی لبنان پررنگ‌تر شد چرا که مردم این کشور آن افتخار می‌کردند و آن را به عنوان یک پیشتوانه قوی در برابر توطئه دشمنان می‌دانستند به همین دلیل حزب الله توانست در عرصه داخلی لبنان نقش برجسته‌تری ایفا کند و بارها عوامل جاسوسی رژیم صهیونیستی را دستگیر کرد و جریان تبادل آنان با اسیران لبنانی تعداد زیادی از آنان آزاد شدند این موضوع به محبوبیت بیشتر حزب‌الله افزود.
«جنبش امل» هم به عنوان یک گروه برجسته در سال ۱۹۷۴ میلادی به وجود آمد و وارث جنبش اجتماعی حرکة المحرومین است. مؤسس این جنبش امام «موسی صدر» است و شهید «مصطفی چمران» اولین فرمانده آن بود. امام موسی صدر یکی از شخصیت‌های اسلامی است که نقش برجسته‌ای در تاریخ سیاسی و اجتماعی لبنان بر جای گذاشت.
وی که در سال ۱۹۶۰ وارد شهر صور شد تا به امور شیعیان لبنانی بپردازد. در آن زمان فقر در میان شیعیان لبنانی بیداد می‌کرد به همین دلیل آنان از وضعیت اجتماعی مناسبی برخوردار نبودند. امام موسی صدر برای رهایی شیعیان از فقیر و بی‌سوادی کوشید با راه اندازی موسسات خیریه سطح زندگی آنان را بهبود بخشد. تلاش‌های او سبب شد تا در مرحله اول شیعیان و در مرحله دوم سایر اقشار فقیر لبنانی از خدمات موسسات بهداشتی، اقتصادی و آموزشی شیعیان بهره‌مند شوند و سطح زندگی آنان ارتقا یابد. دهه‌ها تلاش محرومیت زدایی از شیعیان به تقویت جایگاه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آنان کمک چشم‌گیری کرد.
نیروهای وابسته به امل نقش برجسته‌ای در دفاع از شیعیان در جریان جنگ‌های داخلی لبنان داشتند. پس از این جنگ به عنوان یکی از امضاکنندگان پیمان طائف در استقرار ثبات و امنیت لبنان نقش مثبتی ایفا کردند. با وجود این پس از حمله ارتش صهیونیستی در سال ۱۹۸۲ به لبنان نیروهای جنبش امل در جنوب این کشور و اطراف بیروت، دره بقاع و چند نقطه دیگر مستقر شدند. در این جنگ خسارت زیادی به نظامیان اسرائیلی وارد کردند به طوری‌که یگان ویژه چترباز ارتش صهیونیستی را در ساحل خلده تار و مال ساختند و رشادت‌های جوانان این جنبش آنان را به سمبلی از مبارزه علیه اسرائیل تبدیل کرد بویژه اینکه سالیان متمادی علیه این رژیم دوشاش رزمندگان حزب‌الله در جنوب لبنان جنگید.
--------------
منابع
۱: روزنامه النهار لبنان، ۲۷ می ۲۰۱۹، «کم یبلغ عدد سکان لبنان، وکیف یتوزّعون بحسب الطوائف؟»، (https://www.annahar.com/article/۱۰۰۲۴۳۴-)
۲: خبرگزاری صدا و سیما، ۳ بهمن ۱۳۹۸، «گرایش سیاسی اعضای کابینه جدید لبنان»، (https://www.iribnews.ir/fa/news/۲۶۲۸۲۸۳/)
۳: تارنمای میدل ایست اونلاین، الخمیس ۲۰۱۰/۰۱/۱۴، «الموقع السیاسی للطائفة الشیعة فی لبنان»، (https://middle-east-online.com/)
تعداد دقیق پیروان مذاهب مختلف در لبنان، همواره محل مناقشه بوده و از سال ۱۹۳۲ تا به امروز، سرشماری دقیقی در این زمینه صورت نگرفته و دولت لبنان تنها به انتشار مجموع جمعیت این کشور بدون ذکر پیروان هر مذهب اکتفا کرده است. به نوشته روزنامه «النهار» لبنان، موسسه بین‌المللی اطلاعات در پایان سال ۲۰۱۸ میلادی جمعیت لبنان را ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تن ذکر می‌کند. برپایه این سرشماری طی سال‌های گذشته از شمار مسیحیان کاسته شده و بر شمار شیعیان این کشور افزوده شده است؛ به طوری که اکنون ۳۱.۶% درصد از جمعیت لبنان را شیعیان تشکیل می‌دهند. با توجه به این آمار شیعیان بزرگترین گروه مذهبی اسلامی لبنانند و اکثریت مطلقی را در نظام مذهبی این کشور به دست آورده‌اند. عمده جمعیت شیعیان در بیروت، بقاع و جنوب لبنان ساکنند.
مذهب در لبنان، تنها به معنای اعتقادی شخصی با آداب و رسوم عبادی خاص نیست، بلکه عنصری است که ویژگی سیاسی و اجتماعی لبنان را مشخص می‌کند. بر این اساس، مذهب به واسطه نظام طایفه‌ای لبنان در تقسیم قدرت، منافع و پست‌های اجرایی، سیاسی شده، به بنیان سیاست در این کشور تبدیل شده و شیعیان با توجه به وزن جمعیتی خود سهمی را در ساختار قدرت لبنان دارند.
نقش شیعیان در ساختار سیاسی لبنان
شیعیان در نقش بزرگترین گروه مذهبی لبنان، نه تنها قدمتی طولانی در تاریخ این کشور دارند، بلکه در سال‌های اخیر نقش بسیار مهم و پررنگی را در حیات سیاسی این کشور ایفا کرده‌اند.
صفحه عربی تارنمای «میدل ایست اونلاین» در گزارشی با عنوان «جایگاه سیاسی شیعیان در لبنان» به قلم «خلیل حسین» نوشته است: شیعیان توانسته‌اند در ساختار قانونی و سیاسی لبنان جایگاهی مهم را نصیب خود کنند و نمایندگان این گروه در تصمیم‌گیری‌ها سرنوشت سازی نقش کارامدی دارند. پس از توافق طائف نامزدهای جنبش امل توانستند بخشی از کرسی‌های پارلمان را به دست آورند و «نبیه بری» توانست به ریاست مجلس دست یابد. در دوره‌های بعد حزب الله توانست نمایندگانی را راهی مجلس کند و در دولت‌های لبنان نمایندگانی داشته باشد و به این ترتیب جنبش امل و حزب الله توانستند در ساختار سیاسی نظام لبنان مشارکت اساسی داشته باشند. همچین افرادی از شیعیان توانستند در ساختار اداری و نهادهای دولتی وارد شوند. شیعیان لبنان در مقایسه با دیگر طوایف تعصب بیشتری به لبنان دارد و این گروه به دلیل مشارکت و حضور کارامد در حیات سیاسی داخلی و خارجی لبنان تمایل زیادی به پیش برد وحدت ملی دارند و این یک درخواست اساسی نزد شیعیان است که در اوج بحران هم به آن پایبند بوده اند.
بر اساس قانون هر کدام از طوایف تعداد مشخصی از کرسی‌های را در پارلمان لبنان در اختیار دارد. به صورت کلی ۱۲۸ کرسی پارلمان به نسبت مساوی بین مسلمانان و مسیحیان تقسیم شده است. بر اساس قانون، ۶۴ کرسی متعلق به مسلمانان نیز اینگونه تقسیم شده است از این تعداد شیعیان ۲۷ کرسی پارلمان را در اختیار دارند. در کابینه جدید لبنان به ریاست «حسان دیاب» که بهمن ماه گذشته موفق شد رای اعتماد ۶۳ نماینده از ۸۴ نماینده حاضر مجلس ملی این کشور را به دست آورد «غازی وزنی» وزیر دارایی (گرایش به نبیه بری رییس مجلس و رهبر جنبش شیعی امل لبنان)، «حمد حسن» وزیر بهداشت (گرایش به حزب الله لبنان)، «عماد حب الله»، وزیر صنعت (گرایش به حزب الله لبنان)، «عباس مرتضی» وزیر کشاورزی و فرهنگ (گرایش به نبیه بری رییس مجلس و رهبر جنبش شیعی امل لبنان) شیعه هستند.
گروه‌های برجسته شیعه
حزب الله لبنان در جامعه ۱۸ طایفه‌ای لبنان، از درون شیعیان جنوب این کشور که سخت‌ترین و شدیدترین محدودیت‌ها نسبت به آنان اعمال می‌شد، ظاهر شد. حزب الله لبنان یکی از این بازیگران است که پس از گذر موفقیت آمیز از ایستگاه‌های دشوار نظامی توانست تا در این کشور به جایگاه بسیار مناسب سیاسی و اجتماعی دست یابد. حزب‌الله لبنان بزرگترین و تاثیرگذارترین جنبش لبنانی است که نقش بسیار مهمی در ساختار سیاسی این کشور دارد. به دنبال حمله رژیم صهیونیستی به لبنان در سال ۱۹۸۲ ، تعدادی از جوانان لبنانی در کنار یکدیگر قرار گرفتند و با هدف بیرون راندن متجاوزین یک گروه مقاومت تشکیل دادند. جنگ‌های چریکی و فعالیت سیاسی این جوانان سبب شد تا افسانه شکست ناپذیری ارتش صهیونیستی نابود شود و این ارتش اولین طعم تلخ شکست را در سال ۲۰۰۰ بچشد و دست از پا درازتر از جنوب لبنان عقب نشینی کند.
به دنبال این عقب نشینی ارتش صهیونیستی از جنوب لبنان، نقش حزب الله در عرصه تحولات داخلی و خارجی لبنان پررنگ‌تر شد چرا که مردم این کشور آن افتخار می‌کردند و آن را به عنوان یک پیشتوانه قوی در برابر توطئه دشمنان می‌دانستند به همین دلیل حزب الله توانست در عرصه داخلی لبنان نقش برجسته‌تری ایفا کند و بارها عوامل جاسوسی رژیم صهیونیستی را دستگیر کرد و جریان تبادل آنان با اسیران لبنانی تعداد زیادی از آنان آزاد شدند این موضوع به محبوبیت بیشتر حزب‌الله افزود.
«جنبش امل» هم به عنوان یک گروه برجسته در سال ۱۹۷۴ میلادی به وجود آمد و وارث جنبش اجتماعی حرکة المحرومین است. مؤسس این جنبش امام «موسی صدر» است و شهید «مصطفی چمران» اولین فرمانده آن بود. امام موسی صدر یکی از شخصیت‌های اسلامی است که نقش برجسته‌ای در تاریخ سیاسی و اجتماعی لبنان بر جای گذاشت.
وی که در سال ۱۹۶۰ وارد شهر صور شد تا به امور شیعیان لبنانی بپردازد. در آن زمان فقر در میان شیعیان لبنانی بیداد می‌کرد به همین دلیل آنان از وضعیت اجتماعی مناسبی برخوردار نبودند. امام موسی صدر برای رهایی شیعیان از فقیر و بی‌سوادی کوشید با راه اندازی موسسات خیریه سطح زندگی آنان را بهبود بخشد. تلاش‌های او سبب شد تا در مرحله اول شیعیان و در مرحله دوم سایر اقشار فقیر لبنانی از خدمات موسسات بهداشتی، اقتصادی و آموزشی شیعیان بهره‌مند شوند و سطح زندگی آنان ارتقا یابد. دهه‌ها تلاش محرومیت زدایی از شیعیان به تقویت جایگاه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آنان کمک چشم‌گیری کرد.
نیروهای وابسته به امل نقش برجسته‌ای در دفاع از شیعیان در جریان جنگ‌های داخلی لبنان داشتند. پس از این جنگ به عنوان یکی از امضاکنندگان پیمان طائف در استقرار ثبات و امنیت لبنان نقش مثبتی ایفا کردند. با وجود این پس از حمله ارتش صهیونیستی در سال ۱۹۸۲ به لبنان نیروهای جنبش امل در جنوب این کشور و اطراف بیروت، دره بقاع و چند نقطه دیگر مستقر شدند. در این جنگ خسارت زیادی به نظامیان اسرائیلی وارد کردند به طوری‌که یگان ویژه چترباز ارتش صهیونیستی را در ساحل خلده تار و مال ساختند و رشادت‌های جوانان این جنبش آنان را به سمبلی از مبارزه علیه اسرائیل تبدیل کرد بویژه اینکه سالیان متمادی علیه این رژیم دوشاش رزمندگان حزب‌الله در جنوب لبنان جنگید.
--------------
منابع
۱: روزنامه النهار لبنان، ۲۷ می ۲۰۱۹، «کم یبلغ عدد سکان لبنان، وکیف یتوزّعون بحسب الطوائف؟»، (https://www.annahar.com/article/۱۰۰۲۴۳۴-)
۲: خبرگزاری صدا و سیما، ۳ بهمن ۱۳۹۸، «گرایش سیاسی اعضای کابینه جدید لبنان»، (https://www.iribnews.ir/fa/news/۲۶۲۸۲۸۳/)
۳: تارنمای میدل ایست اونلاین، الخمیس ۲۰۱۰/۰۱/۱۴، «الموقع السیاسی للطائفة الشیعة فی لبنان»، (https://middle-east-online.com/)
