دریافت لینک صفحه با کد QR
یادداشت|
چرا تاب آوری شهرها و کلان شهرهای ایران در برابر سیل کاهش یافته است؟
22 فروردين 1398 ساعت 15:53
مدیران عملیاتی شهر را سکوی پرتاب برای تصدی مناسب بالاتر می‌بینند پس خطر واقعی و عامل اصلی بسیاری ازمشکلات شهرهای ایران حاکمیت چنین تفکری بر شهرها می‌باشد لذا خطر همچنان باقی است تا زمانی که مدیران شهری، شهر را بیلبوردی برای نمایش توانایی‌های فردی خود می‌بینند.
سطح آب گرفتگی معابر و جاری شدن سیل در شهرهای مختلف و همچنین بروز سیلاب‌های سهمگین در مناطق مختلف کشور خاصه استان‌های غربی و جنوب غربی در ماه جاری و همچنین رجوع به گزارش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی که در رابطه با سیل انجام گرفته (1396)، گواهی است بر این واقعیت که شوربختانه تاب آوری شهرها و کلان شهرها در برابر سیل کاهش یافته است.
جامعه شناسان و شهر سازان تاب آوری را میزان تخریب و زیانی که یک شهر قادر است جذب کند بدون اینکه از حالت عادی خارج شود و میزان توانایی شهر برای سازماندهی مجدد خود دانسته‌اند. علل متنوع و متکثری برای کاهش تاب آوری شهرها در برابر سیل می‌توان ذکر نمود از تخریب جنگل‌ها و عدم لایروبی رودخانه‌ها و همچنین بی توجهی به اهمیت وجود مسیل‌ها و ... اما در مقال حاضر سعی نگارنده بر آن است تا از منظر دانش شهرسازی به بررسی نقش مدیرت شهری در کاهش تاب آوری شهرها در برابر سیل بپردازد.
در دانش شهرسازی تاکید بسیار شده که طراحان و برنامه ریزان شهری در طرح ریزی ها و سیاستگذاری های شهری به شاخصه‌های متعددی که برای شهر تاب آور در برابر انواع مخاطرات طبیعی برشمرده شده توجه کنند در این بین بر سه اصل بیشتر از سایر اصول ذکر شده تاکید شده، که این اصول عبارتند از؛ توجه به مکان یابی صحیح وتخصیص بهینه زمین به کاربری‌های مختلف، تخصیص بهینه منابع مالی پایدار شهر به حوزه‌های مختلفی که قانونگذار برای مدیریت شهری مسولیت و مأموریت تعریف نموده و همچنین توجه به این اصل که، فعالیت‌های توسعه‌ای سبب افزایش آسیب پذیری جامعه نسبت به مخاطرات نشود.
در تهران در بستر مسیل فرحزاد، بوستان نهج البلاغه ساخته شده است، موزه منطقه‌ی خوزستان در دل یک جزیره در اطراف رودخانه کارون بنا شده، در دهه هفتاد در خیابان ظفر تهران روی رودخانه را پوشاندند و مرکز خرید درست کردند، در قم شهرداری در بستر قم رود پارکینگ احداث کرده و در شیراز به بهای تسهیل در تردد سواره در بستر رودخانه خشک جاده ساحلی احداث کرده‌اند. در گزارش مرکز پژوهشهای مجلس که در سال 1396 منتشر شده، به این نکته مهم در رابطه با چرایی افزایش قدرت تخریبی سیل در سال‌های اخیر اشاره شده، در غالب شهرها و کلان شهرها در حریم رود دره‌ها، رستوران‌ها و ویلاها سر برآورده‌اند. برخلاف دنیا، در دهه‌های گذشته عمده فعالیت شهرداران و شهرداری‌های کشور توجه به توسعه زیر ساخت های حمل ونقل رو زمینی چون ساخت اتوبان‌ها شهری، تقاطع‌های چند سطحی و اتوبان‌های طبقاتی بوده است. در شهر تهران، مدیریت شهری پایتخت میلیاردها تومان هزینه می‌کند تا در هنگامه‌ای که واقعیت تغییر اقلیم بر همگان روشن شده دریاچه چیتگر را احداث کند و در یاسوج شهری که حاشیه نشینی بلای جان آن شده و خواهد شد و از نظر سرانه تاسیسات، تجهیزات و تسهیلات شهری وضعیت ناخوشایندی دارد، شهردار این شهر نیت تجدید حیات تیم فوتبال شهرداری را دارد.
در بیش از دو دهه گذشته قصد شهرداران تبدیل شهر به کارگاه عظیم عمرانی بوده است، در این نگاه و باور به شهر و مدیریت شهری، پروژه‌های رو زمینی و کوتاه مدت در اولویت تخصیص بودجه و اجرا قرار می‌گیرند، تاکید بر پراکنش این پروژه‌ها در سطح شهر نه به جهت تحقق عدالت در توزیع امکانات که هدف از این استراتژی تجلی شعار "شهر به مثابه یک کارگاه عظیم عمرانی" است. بربیلبورد های شهرها دائماً از واژگان "اولین" و "بزرگ‌ترین" برای توصیف و معرفی برخی از پروژه‌های شهری استفاده می‌شود.
چون زمان اتمام پروژه‌ها، مهم و منابع مالی شهر محدود می‌باشد لذا مدیران شهر بی توجه به حقوق نسل‌های آینده، شهرداری را می‌فروشند تا با تخصیص منابع نا پایدار به توسعه شهر بپردازند.
آری؛ اگر مدیریت شهری اجازه ساخت و ساز در حریم رودخانه‌های شهری و مسیل‌ها را صادر نمی‌نمودند، اگر در پروژه‌های ساخت اتوبان‌های شهری، مسیل‌ها را به آبراهه‌هایی با عرض و توان عبور محدود تبدیل نمی‌کرد، اگر اجازه ساخت و ساز و بارگذاری‌های سنگین در حریم مسیل‌ها و رودخانه‌های شهری را صادر نمی‌نمود و اگر شهرداری‌ها به وظایف قانونی که قانون گذار در رابطه با لایروبی رودخانه‌های شهری و مسیل‌ها برای آنها تعیین کرده، عمل می‌نمودند و منابع مالی لازم برای این اقدامات را تخصیص می‌دادند در روزهای اخیر شاهد این حجم از آبگرفتگی ها در سطح شهرها و کلان شهرها و همچنین وقایع تلخ شهرهای شیراز، خرم آباد، پلدختر، معمولان و سایر شهرها نبودیم وسخن آخر آنکه می‌باید کاهش سطح تاب آوری شهرها در برابر مخاطرات طبیعی خاصه مخاطره‌ای چون سیل را به صورت ویژه از منظر حاکمیت تفکر مدیریت عملیاتی بر شهرها در طی دهه‌های اخیر تحلیل و برای ارتقاء سطح تاب آوری شهرها از این منظر چاره اندیشی نمود، مدیران عملیاتی شهر را سکوی پرتاب برای تصدی مناسب بالاتر می‌بینند پس خطر واقعی و عامل اصلی بسیاری ازمشکلات شهرهای ایران حاکمیت چنین تفکری بر شهرها می‌باشد لذا خطر همچنان باقی است تا زمانی که مدیران شهری، شهر را بیلبوردی برای نمایش توانایی‌های فردی خود می‌بینند.
----------------------------------
عارف لایق زاده_شهرساز
کد مطلب: 408579