بوی بی صاحب!

عصر دیروز اتفاقی عجیب شهر تهران را در چالشی جدی فروبرد. حوالی ساعت سه بود که در تحریریه روزنامه با چالش بوی نامطبوعی روبه رو شدیم. اولین تماس ها با سرایداری ساختمان بود چرا که تصور می شد ماجرا مربوط به فاضلاب ساختمان باشد اما کمی بعد این تصور به فاضلاب کل منطقه چهارراه ولیعصر تسری یافت و تنها چند تماس و دقایقی چرخیدن در شبکه های اجتماعی کافی بود که متوجه شویم موضوع فراتر از یک ساختمان یا یکی، دو خیابان است . تقریبا بیش از نیمی از تهران دیروز درگیر بوی مرموز ی بود که شهر تهران را در کام خود می کشید. حوالي عصر ديروز، انتشار بويي عجيب در اكثر مناطق تهران،بسياري از شهروندان تهرانی را نگران كرد؛ بويي كه ابتدا گفته شد ناشي از تركيدگي لوله اصلي فاضلاب در ميدان انقلاب است اما دقايقي بعد مسئولان شركت آب و فضلاب اعلام كردند كه هيچ گزارشي از تركيدگي شبكه فاضلاب در پايتخت مخابره نشده است.به این ترتیب بود که بازی تایید و تکذیب، تقریبا چهار ساعت شهروندان تهرانی را درگیر خود کرد.همزمان مسئولان مركز مديريت بحران شهر نيز اعلام كردند تيم هايی مامور بررسي علت انتشار بوي مشكوك در تهران شده اند. گزارش هاي ميداني و مشاهدات مردمي اما نشان مي داد اين بو نزديك به بوي آتش سوزي و البته گوگرد است و همين مساله موجب گمانه زني هاي بسيار در فضاي مجازي درباره عامل انتشار بو شد. از اولین گمانه زنی ها موضوع كوه دماوند و آتش فشان سال ها خفته اين كوه بود كه شایعاتی غير موثق درباره انتشار بوي گودگرد از محل كوه دماوند و احتمال وقوع آتش فشاني يا زلزله را منتشر كرده بودند.اين در حالي بود كه شرايط جغرافيايي تهران و اينكه نخستين بار، منشأ بو از مركز تهران و حوالي ميدان انقلاب و حسن آباد گزارش شد، احتمال ارتباط انتشار بو با منشأ زميني را كم مي كرد.
از ظفر تا میرداماد، از سیدخندان تا تهرانپارس، از امام حسین تا شهر ری، شهروندان تهرانی روز گذشته گزارش‌هایی را از استشمام بوی بدی شبیه به بوی فاضلاب به شهرداری و آتش‌نشانی تهران اعلام کردند. عده‌ای می‌گفتند که ابتدا این بو از میدان حسن‌آباد بلند شده و برخی از شهروندان شهر ری مدعی شده‌اند که از چند روز گذشته بوی خفیف‌تری از آنچه دیروز در فضای شهر پیچیده، استشمام کرده‌اند. خبر انتشار بوی نامطبوع در شهر هر چه که بود به سرعت پیچید و خیابان‌های تهران را خلوت کرد.
شبکه‌های اجتماعی به سرعت تبدیل به فضایی برای واکنش به این بوی شدند. سلماز در توئیتر نوشته: «اعتماد به نفس که ندارم. فکر کردم بو از توی ماشین منه که هرجا می‌رم هست. آشغالا رو خالی کردم کل ماشین رو گشتم هیچی پیدا نشد.» ترانه، کاربر دیگری نوشته: «خواهرم رفته همه راه پله خونه شونو گشته دنبال منبع بو، آشغالی یا مثلا حیوون مرده‌ای! میگه تو دلم همسایه‌ها رو هم لعنت می‌کردم. خونه‌شون نزدیک هفت حوضه.» در میان واکنش‌های این چنینی به بوی بد تهران، عده‌ای هم با این بوی نامطبوع جک ساختند. کاربری نوشته: «‏اینکه این بو فراگیره‌رو سریع به همه اطلاع بدین. بذارید بچه‌های کمتری کتک بخورن.» کاربر دیگری نوشته: «برید دنبال سلطان لوبیا بگردید، کار خودشه.» در این بین هم افرادی بودند که می‌گفتند این بوی یک ماده شیمیایی است و خطرناک به نظر می‌رسد. کاربری در واکنش به این حرفای درگوشی در توئیتر نوشته: « تو‌رو خدا بو‌رو سیاسی نکنین، بزارین یه بو واسه مردم بمونه.»
در همين رابطه معاون سیاسی و اجتماعی استاندار تهران حوالي ساعت 19 عصر اعلام کرد: براساس اعلام هواشناسی و دیگر نهادهای متولی، منشأبوی نامطبوع که از عصر چهارشنبه در پایتخت متصاعد شده ناشی از مشکل آلودگی هوایی نیست بلکه منشأ زمینی دارد و خطرناک نیز نیست.
ترکیدن لوله فاضلاب، اولین مقصر و اولین تکذیب
شکرا... حسن بیگی ترکیدگی لوله فاضلاب را به عنوان عامل این بو رد کرد و گفت که شهروندان خبرها را از منابع رسمی در این مواقع پیگیری کنند.سخنگوی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نیز براساس گزارش آبفا، شرکت گاز و نیز پالایشگاه تهران اعلام کرد که هیچ حادثه ای در تاسیسات این نهادها رخ نداده است.اين در حالي بود كه بر اساس اعلام محيط زيست، ایستگا‌ه‌های سنجش آلودگی هوا هم بعد از انتشار این بو افزایش آلودگی ۵۰ واحدی را نشان می‌داد و هوا برای افراد کم توان ناسالم شده است. از عصر ديروز اما پيرو عدم اطلاع رساني دقيق و شفاف از سوي دستگاه‌هاي مسئول موجي از اخبار ضد و نقيض درباره منشأ بوي مشكوك تهران منتشر شد و برخي سايت ها حتي اعلام كردند منشأ بو بد در تهران نشت یکی از مراکز پالایشگاهی یا گازی است! خبری که نخستین بار پایگاه خبری خبرآنلاین آن را منتشر کرد. هر چند پیش از انتشار این خبر حداقل سه مورد دیگر وجود داشت که موضوع بوی تهران را به آن منتسب کردند . از ماجرای ترکیدن فاضلاب میدان انقلاب تا فرضیه پیچیده شدن بو از مرکز دفن زباله در آرادکوه شهرری اما در نهایت تمامی این فرضیه ها رد شد.در اولین مرحله احمد نسب به عنوان قائم مقام آبفای استان تهران اعلام کرد که بوی نامطبوع تهران هیچ ربطی به شبکه فاضلاب ندارد.او همچنین در ادامه نیز افزود که شکستگی یا مشکلی در شبکه جمع‌آوری و انتقال فاضلاب باشد، بوی نامطبوع فقط در همان منطقه به مشام می‌رسد، اینکه بوی نامطبوع در مناطق مختلفی از تهران از جمله جنوب، شرق و غرب پایتخت به مشام رسیده، منطقا می توان گفت ربطی به شبکه فاصلاب تهران ندارد.
آرادکوه ، مقصری که به سرعت تبرئه شد
در ادمه این تکذیب ها نیز نوبت به رییس سازمان پسماند شهرداری تهران رسید تا به سرعت خبر مربوط به مرکز دفن زباله آرادکوه را تکذیب کند. عبدلی، رييس سازمان پسماند شهرداری تهران گفت که بوی مرموز و نامطبوع تهران هیچ ربطی به آرادکوه ندارد . اودر ادامه افزود که :باتوجه به احتمال متصاعد شدن بو از آرادکوه، نیروهای‌مان برای بررسی اعزام کردیم اما منشأ بو از زباله نیست.این بو بیشتر در مناطق مرکزی و‌ شمال تهران احساس می‌شود.از سویی دیگر جلال ملکی، سخنگوی آتش‌نشانی شهر تهران نیز در ساعت 20 شب گذشته اعلام کرد که اطلاعی از منشأبوی تهران در دست نیست و همچنین در ادامه نیز افزود که هنوز هیچ ستاد بحرانی تشکیل نشده است.سید جلال ملکی، سخنگوی آتش‌نشانی شهر تهران درباره منشأ بوی نامطبوع تهران گفت: هنوز هیچ اطلاعی از منشأ این بود به دست ما نرسیده است. تا کنون تماس‌های متعددی از نقاط مختلف شهر با مرکز آتش‌نشانی داشته‌ایم که از انتشار بو در محدودهای مختلف تهران خبر می دادند اما تا کنون هیچ اطلاعات دقیقی از مرکز انتشار این بو در اختیار سازمان آتش نشانی قرار نگرفته است. تیم هاي آتش نشانی در مناطق مختلف در حال گشت زنی هستند.تماس ها از مناطق مختلف تهران بوده اما تمرکز بیشتر تماس ها از مرکز شهر بوده است. او در ادامه نیز گفت: هنوز هیچ ستاد بحرانی دراین رابطه تشکیل نشده است تا این لحظه هیچ جلسه ستاد بحرانی در رابطه با این موضوع تشکیل نشده است وتا وقتی که ما آدرسی در دست نداشته باشیم، نمی‌توانیم به صورت مشخص درباره این موضع اظهار نظر کنیم.
سخنگوی پالایشگاه نیز تکذیب کرد
در حالی که بار دیگر و پس از خبری که خبرآنلاین منتشر کرده بود بسیاری تصور می کردند که حالا باید بیش از قبل به پالایشگاه تهران توجه کرد ، این بار نوبت به سخنگوی پالایشگاه نفت تهران رسید تا خبربدهد که منشأ بوی بد در تهران پالایشگاه نیز نیست.سخنگوی پالایشگاه نفت تهران اعلام كرد كه منشأ بوی بد در تهران پالایشگاه نیست و وضعیت عملیاتی پالایشگاه تهران کاملا طبیعی بوده و هیچ‌گونه نشتی اتفاق نیفتاده است!
اظهارات عجیب و غیرکارشناسی
در میان گفته‌هاي مداوم مسئولان اما اظهارنظرهای غیرکارشناسی و گاهي حتی دور از ذهن نیز کم نبود و شاید عجیب ترین این اظهار نظر از سوی ريیس کمیته سلامت شورای شهر تهران در رسانه ها منتشر شد. ناهید خدا کرمی دلیل بوی نامطبوع شهر تهران را در افزایش وارونگی هوا در تهران دانست و گفته بود: با تماس‌ها و بررسی‌های انجام شده و بنا به اطلاعات واصله از مرکز سنجش آلودگی هوای تهران،خبرها حاکی از آن است که آلاینده‌ها به طرز ناگهانی رو به افزایش است و به احتمال زیاد، دلیل این بوی نامطبوع پراکنده در تهران، وارونگی هواست که سطح آلاینده‌ها را بالابرده و احتمالا منشأ بوی نامطبوع هم همین وارونگی هوا باشد.ريیس کمیته سلامت شورای شهر تهران در ادامه نیز گفته بود:«با توجه به اینکه در برخی مناطق تهران شاخص آلودگی در حالت اضطرار قرار دارد، به همین دلیل از شهروندان می‌خواهیم از ترددهای غیرضروری اجتناب کرده و حتی‌الامکان از وسایل نقلیه همگانی استفاده کنند. اخبار تکمیلی متعاقبا ارسال خواهد شد».
اظهار نظر این عضو شورای شهر تهران از عجیب ترین اظهارنظرهای ممکن بود. در حالی که شاخص آلودگی هوا دقیقا برعکس نشان می داد و با پیدایش بو افزایش یافته بود، این مدل اظهارنظر مایه تعجب بسیاری شد.
مترو زیر بار این بو نرفت
در این میان اظهار نظر فاطمه ذولفقاری، نماینده مردم تهران در مجلس وجود داشت که منشأ بوی نامطبوع شهر تهران را ایستگاه متروي ملت دانسته بودكه تکذیب سازمان متروي تهران را به همراه داشت. این نماینده گفته بود که«فرماندار تهران در گزارشی اعلام کرد منشأ این بو ایستگاه متروی ملت است. کمیته‌های ویژه‌ای از شرکت آب و فاضلاب تهران، شرکت گاز و سازمان آتش نشانی برای بررسی علت پخش این بوی نامطبوع در این ایستگاه حضور دارند».این اظهارنظر نماینده مجلس، واکنش مدیرعامل مترو را به همراه داشت و مدیرعامل متروی تهران در واکنش گفت:« انتشار بوی نامطبوع در پایتخت ارتباطی به مترو ندارد. احتمال متصاعد شدن بوی نامطبوع از ایستگاه‌‌های مترو غیرممکن است».
افزایش آلودکی هوا تا 40 واحد
اما دراین میان خبری که مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران درباره موضوع بوی مرموز بیان کرد، حايز اهمیت بیشتری بود. مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران درباره تشکیل کمیته بوی بد در تهران گفت:«سیستم‌های سنجش آلودگی هوا بعد از انتشار بوی نامطبوع در تهران با افزایش ۴۰ واحدی آلودگی هوا مواجه شده اند».در نهایت در ساعات آغازین شب و با کم شدن بوی نامطبوع و مرموز در تهران همچنان نتیجه ای قطعی برای اینکه عامل انتشار این بو چه بوده است پیدا نشد. پيگيري هاي روزنامه «قانون» تا لحظه نگارش اين مطلب براي يافتن مسئولي كه پاسخي درباره علت اصلي انتشار بو مشكوك در تهران بدهد، بي نتيجه ماند اما آنچه واضح بود اخبار ضد و نقيض منتشرشده درباره اين حادثه آنقدر زياد است كه لازم است مقامات دولتی و مملکتی درباره اين موضوع و نگراني هاي ايجاد شده ميان برخي شهروندان اطلاع رساني كنند.در شرایط بحران یا شبه بحران یا زمانی که امکان انتشار موضوع حساسیت زا وجود دارد بهترین عملکرد، اطلاع رسانی دقیق و به موقع و توسط یک تیم مجرب است تا دلهره و اضطراب و نگرانی شهروندان کاهش یابد.اتفاقی که به نظر می رسد با هر بحران بر لزوم آن تاکید می شود اما انجام نمی شود.

آغاز تشکیل کمیته برای کشف راز بوی تهران
کیومرث کلانتری، مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان تهران به سرعت از تشکیل کمیته ویژه بوی بد در تهران متشکل از سازمان مدیریت بحران، محیط‌زیست، قرارگاه ثارالله، آتش نشانی، شرکت فاضلاب، شهرداران مناطق و سازمان پدافند غیرعامل خبر داد و اطمینان داد که گشت ویژه در حال بررسی منشا این بو است. جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی در خصوص منشا بوی ناخوشایندی که در اکثر مناطق تهران استشمام می‌شود اظهار بی‌اطلاعی کرده و گفت که «در حال حاضر تماس‌های مکرری درباره این بو داشته‌ایم و نقشه ما تقریبا خبر می‌دهد که تمام تهران آغشته به این بو شده است. نیروهای گشت‌زن ما در حال پیگیری این مسئله هستند، اما تا منشا بو مشخص نشود، نمی‌شود نظر قطعی داد.»
از شکستگی لوله‌های فاضلاب انقلاب تا فعالیت آتشفشانی دماوند
در ساعت‌های اولیه انتشار این بو و همزمان با تشکیل جلسه کمیته بوی بد در تهران، برخی از منابع خبری احتمال دادند که منشا بوی بد مربوط به نشت یکی از مراکز پالایشگاهی یا گازی است. همزمان برخی رسانه‌ها نیز گمانه‌زنی کرده‌اند که دلیل این بو نامطبوع، شکستگی لوله‌های فاضلاب در خیابان انقلاب است. گمانه‌ای که سبب واکنش شهروندان و پست‌های توئیتری مردم شد. مریم از کابران شبکه اجتماعی توئیتر نوشته: «واقعا می‌شه یه جا فاضلاب بترکه کل شهرو بو برداره؟» البته برخی از منابع غیر رسمی و کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز فعال شدن دماوند را منشا این بو دانستند. خبری که البته مهدی زارع، عضو هیئت علمی پژوهشگاه بین‌المللی مهندسی زلزله و زلزله‌شناسی آن را رد کرد و گفت: «انتشار این بو که بوی نا مطبوعی است بیشتر به نظر می‌رسد که ناشی از زباله باشد.» وی در پاسخ به این سوال که آیا بوی منتشر شده بوی گوگرد است یا خیر، گفت: «این بو گوگرد نیست. من با بوی گوگرد آشنا هستم و بویی که هم اکنون در هوای تهران منتشر شده است، ربطی به فعال شدن آتشفشان ندارد.»
شهرداری تهران: بوی مرموز تهران، بوی فاضلاب انقلاب نیست
همزمان با رد احتمال منشا آتشفشانی بودن بوی مرموز تهران، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران، اداره فاضلاب و شهرداری ترکیدگی فاضلاب انقلاب را نیز رد کردند. صمیم روزبهانی، سخنگوی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران ترکیدگی لوله فاضلاب در میدان انقلاب را رد کرد و اعلام کرد: «آبفا این موضوع را رد کرده است»
روابط عمومی فاضلاب تهران نیز اعلام کرد: «تاکنون هیچ گزارشی از ترکیدگی شبکه فاضلاب اعلام نشده است و با توجه به شیب‌داربودن کانال‌های فاضلاب اگر شبکه فاضلاب ترکیده بود باید از نقطه‌ای دیگر فاضلاب بیرون می‌زد که نزده است»
رئیس‌سازمان پسماند شهرداری: زباله هم علت بوی مرموز تهران نیست
«کی بود کی بود؟ من نبودم!» به دنبال پیدا کردن مقصر اصلی بوی بد تهران ، پای پسماندها و زباله‌های پایتخت نیز به میان کشیده شد. زباله‌هایی که همیشه متهمان اصلی گلایه‌های شهروندان از بوی بد محله و خیابانند و هنوز هم مسیر فرودگاه امام خمینی (ره) را بد بو می‌کنند. با این حال اما رئیس سازمان پسماند شهرداری تهران اتهام منشا بوی بد تهران را از زباله‌ها رد کرد و گفت: «باتوجه به احتمال آمدن بو از آرادکوه، نیروهای‌مان را برای بررسی فرستادیم اما منشا بو از زباله نیست. این بو بیشتر در مرکز و‌ شمال تهران حس می‌شود.»
بوی نامطبوع در پایتخت ارتباطی به پالایشگاه تهران ندارد
جعفری، مدیر روابط عمومی پالایشگاه تهران نیز اتهام ارتباط داشتن بوی بد تهران با پالایشگاه تهران رد کرد. او گفت: «منشا بوی نامطبوع تهران از سوی پالایشگاه تهران نیست. دودکش‌ها به صورت آنلاین از سوی سازمان حفاظت از محیط‌زیست پایش می‌شوند و به شکل عادی مشغول به کار هستند. تا ساعتی پیش که در محل پالایشگاه بودم، اثری از بوی نامطبوع وجود نداشت.»
در شرایطی که هیچ کدام از نهادها مسئولیت این بوی نامطبوع را برعهده نمی‌گرفتند، کیومرث کلانتری، مدیرکل محیط‌زیست استان تهران در گفت‌وگو با شبکه خبر درباره منشا این بوی نامطبوع گفت: «هواشناسی موضوع آب و هوایی این بو را رد کرده، منشا محیطی این بو در حال بررسی است و کارشناسان محیط‌زیست در هر نقطه از تهران مسئول شده‌اند تا منطقه را پایش کنند که منشا این بو کجا است.» او از ثبت افزایش حدود 40 تا 50 واحد افزایش آلایندگی هوا توسط ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا بعد از انتشار این بو خبر داد و گفت: هوا تهران از زمان انتشار این بو ناسالم برای گروه‌های حساس شده است.
خبری که ناهید خداکرمی، رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران نیز آن را تایید کرد و گفت: «خبرها حاکی از آن است که آلاینده‌ها به طرز ناگهانی افزایش یافت. وسعت و شدت بو در سطح شهر تهران بسیار زیاد است و تلاش‌ها برای یافتن منشا آن ادامه دارد. در صورت تداوم انتشار بوی نامطبوع، ستاد بحران تهران تشکیل جلسه خواهد داد. شایعات زیادی در مورد علت انتشار این بو منتشر شده اما از آنجایی که در شمال تهران این بوی نامطبوع کمتر است، به نظر می‌رسد که وارونگی هوا با این بو ارتباط داشته باشد.»
احتمالی که شاید به واقعیت نزدیک باشد
«مرکاپتان»، عمده‌ترین بودارکننده گاز طبیعی. موادی به شدت بدبو هستند و از ترکیب گوگرددار آلی بـا فرمول عمومی RSH ساخته می‌شوند و به گاز طبیعی که ماده بی‌رنگ و بی‌بو است افزوده می‌شود تا در صورت نشـت گاز به راحتی قابل تشخیص باشند. ماده‌ای که کیومرث کلانتری، مدیرکل محیط‌زیست تهران در خلال صحبت‌هایش با رسانه‌ها از آن سخن گفت. او با اشاره به احتمال نشست این گاز در هوای تهران گفت: «این بو شباهت به ماده‌ای دارد که شرکت گاز به لوله‌های گاز تزریق می‌کنند و برای آسان سوختن گاز استفاده می‌شود اما هنوز مدیرکل شرکت گاز تهران این موضوع را تایید نکرده است.» منشائی که تا لحظه تنظیم این گزارش کسی صحت آن را تایید نکرد.
منشاء بوی نامطبوع تهران ایستگاه متروی ملت است اما نه؟
در میان تمام گمانه‌زنی‌ها اما سیده فاطمه ذوالقدر، نماینده مجلس احتمال دیگری به مجموع احتمالات رد شده اضافه کرد. او گفت: «در آخرین تماس تلفنی که دقایقی قبل با فرماندار تهران داشتم از علت انتشار بوی نامطبوع امروز شهر تهران جویا شدم که ایشان در گزارشی اعلام کرد منشا این بو ایستگاه متروی ملت است و هم اکنون نیز کمیته‌های ویژه‌ای از شرکت آب و فاضلاب تهران، شرکت گاز و سازمان آتش نشانی برای بررسی علت پخش این بوی نامطبوع در این ایستگاه حضور دارند.» این ادعا را نیز فرنوش نوبخت، مدیرعامل شرکت بهره‌برداری متروی تهران اعلام کرد که ایستگاه‌های مترو منشا انتشار بوی نامطبوع نیستند. او در خصوص انتشار بوی نامطبوع از مترو، گفت: «ساختار مترو از بتن است و چگونه ممکن است که منشا بوی نامطبوع باشد؟!» وی با بیان این‌که ایستگاه‌های مترو توسط پرسنل و مسئولین ایستگاه کنترل می‌شوند، گفت: «انتشار بوی نامطبوع از مترو صحت ندارد.» نوبخت با تکذیب برخی ادعاها مبنی‌بر استقرار تیم‌های آتش‌نشانی و آب و فاضلاب در ایستگاه متروی ملت، گفت: «ایستگاه‌ها به‌صورت مداوم رصد می‌شوند و خودتان می‌توانید بروید ببینید که کار مترو در جریان است و ایستگاه‌های مترو باز هستند و مشکلی وجود ندارد.»
با تمام این گمانه‌زنی‌ها درباره منشا بوی بد تهران، تا لحظه تنظیم این گزارش همچنان احتمالات فراوانی از دلایل این بو وجود دارد. با این حال بوی در بسیاری از مناطق کاهش یافته و رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران گفته که «ممکن است این بو ناشی از یک پدیده زیست‌محیطی باشد ولی جای نگرانی برای شهروندان وجود ندارد.»